2023: Τα ελληνοτουρκικά στην εκλογική ατζέντα σε Άγκυρα και Αθήνα- Ο κρίσιμος Απρίλιος- Το ραντεβού Μπλίνκεν- Τσαβούσογλου, τα F16 και το casus belli

To 2023 είναι έτος εκλογών, ταυτοχρόνως, στην Ελλάδα, την Κύπρο, και την Τουρκία, κι αυτό το καθιστά εκ των πραγμάτων έναν κρίσιμο πολιτικό “διάδρομο” που πιθανότατα θα επηρεάσει τα ελληνοτουρκικά, σε μία περίοδο που το ουκρανικό μέτωπο όχι μόνο θα παραμείνει ανοιχτό αλλά πολλές αναλύσεις θεωρούν πιθανό να εξάγει νέα κρίση με την Ρωσία να επιχειρεί να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων που έχασε μετά τις πρόσφατες νίκες των δυνάμεων του Ζελένσκι.

Οι σχέσεις Ελλάδας- Τουρκίας βρίσκονται στην προεκλογική ατζέντα, τόσο -και πρωτίστως- του Ταγίπ Ερντογάν, όσο και του Κυριάκου Μητσοτάκη, καθώς τα δύο κόμματα που κυβερνούν συσπειρώνουν την εκλογική τους βάση μέσω “πατριωτικών” μηνυμάτων. Το ερώτημα που τίθεται από αρκετούς είναι εάν θα εκδηλωθεί επιθετική κίνηση στο “πεδίο” από την Τουρκία, με την πρόκληση “θερμού” επεισοδίου. Σε παλαιότερες αναλύσεις έχει αναφερθεί πως ο Τούρκος πρόεδρος θα μπορούσε να αξιοποιήσει ένα τέτοιο συμβάν -μόνο, φυσικά, εάν μπορούσε να το χρεώσει στην Ελλάδα και να εμφανίσει την χώρα του αμυνόμενη- για να αναβάλει από έξι μήνες έως και ένα χρόνο τις εκλογές, ιδιαίτερα εάν πεισθεί πως θα τις χάσει.

Οι εκλογές στην γείτονα έχουν προσδιοριστεί για τις 24 Ιουνίου, ωστόσο τις τελευταίες ώρες η τουρκική έκδοση της Deutche Welle, και η Μιλιέτ, επικαλούνται πληροφορίες περί πιθανής επίσπευσης των εκλογών για τις 30 Απριλίου, αμέσως μετά το Ραμαζάνι. Στην τελευταία συνεδρίαση της κοινοβουλευτικής ομάδας του κυβερνώντος AKP, ο Ερντογάν άφησε να εννοηθεί πως οι εκλογές θα γίνουν οπωσδήποτε το 2023, όχι όμως πρόωρα, ωστόσο γνωστός για τους τακτικισμούς του ως είναι δεν αποκλείεται να επιλέξει άλλη ημερομηνία. Κι αυτό, δεδομένου ότι το “τραπέζι των έξι” (η σύμπραξη, δηλαδή, των κομμάτων της αντιπολίτευσης) δεν έχει κατορθώσει ακόμα να συμφωνήσει στον ηγέτη που θα προβάλει σε αυτή την κρίσιμη μάχη.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως, μέχρις ώρας, ο Ερντογάν χάνει σε κάθε συνδυσμό (Κιλισντάρογλου, Αξενέρ, Γιαβάς κ.ά), όμως πολλοί αναλυτές στην Τουρκία και διεθνώς εξακολουθούν να θεωρούν πως στην κρίσιμη φάση που διέρχεται η τουρκική οικονομία, οι πολίτες θα στηρίξουν ξανά τον Ταγίπ Ερντογάν ως “αναγκαστική επιλογή σταθερότητας”.

Τούτων δοθέντων, δεν αποκλείεται ο Απρίλιος να είναι ο κρίσιμος μήνας παράλληλων εκλογών σε Ελλάδα και Τουρκία, εάν -κατά τα σενάρια- στην χώρα μας διεξαχθούν στις 2 ή τις 9 Απριλίου (οι πρώτες) και στις 8 ή 15 Μαϊου (οι δεύτερες), στην δε γείτονα διεξαχθούν στις 30 Απριλίου.

Casus Belli και νέα τακτική από την Τουρκία

Τις προηγούμενες μέρες, η Τουρκία προχώρησε σε μία ποιοτική κλιμάκωση κατά της Ελλάδας (με τις δηλώσεις Τσαβούσογλου και Ακάρ), συνδέοντας ευθέως το casus belli του 1995 με την πιθανή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, νοτίως και ανατολικά της Κρήτης. Η “απειλή πολέμου” αφορούσε έως τώρα το Αιγαίο, η αναβάθμισή της αφορά, πλέον, την προσπάθεια της Άγκυρας να ανακτήσει χρόνο και πρωτοβουλία κινήσεων στην ανατολική Μεσόγειο, όπου διαπιστώνει ότι απομονώνεται και πως το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν αποδίδει ιδιαίτερα.

Τις επόμενες μέρες ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου θα συναντηθεί με τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν και οι πληροφορίες αναφέρουν πως ψηλά στην ατζέντα (μαζί με ουκρανικό, Συρία, Ιράν) θα είναι το αίτημα της Άγκυρας για την αναβάθμιση των F16 και την αγορά νέων μαχητικών. Εντός του Ιανουαρίου ο Λευκός Οίκος φαίνεται πως θα υποβάλει το αίτημα (το υποσχέθηκε, άλλωστε, στον Ερντογάν ο Τζο ΜπάΪντεν) στο Κογκρέσο, όπου, όμως, θα συναντήσει το βέτο του αντιτουρκικού λόμπι με επικεφαλής τον Γερουσιαστή Μπομπ Μενέντεζ.

Θέλει ο Μπάϊντεν μία επανεκλογή Ερντογάν;

Το ερώτημα που προβάλλουν πολλοί σχετικά είναι “εάν ο Μπάϊντεν θα ξοδέψει πολιτικό κεφάλαιο για να εκμαιεύσει την “πειθαρχία” των Δημοκρατικών και την συναίνεση Ρεπουμπλικανών ώστε να εγκριθεί η αναβάθμιση και πώληση των μαχητικών στην Τουρκία”. Η αφαίρεση σχετικής απαγορευτικής διάταξης από τον αμυντικό προϋπολογισμό είναι ένα σημάδι, δεν είναι, όμως, αρκετό.

Και στο παραπάνω ερώτημα η απάντηση προκύπτει από ένα δεύτερο ερώτημα: επιθυμεί η Ουάσιγκτον την επανεκλογή Ερντογάν, ή όχι; Διότι εάν την επιθυμεί, ίσως κάνει την αποφασιστική κίνηση για το τουρκικό αίτημα, ώστε να δώσει ένα ισχυρό προεκλογικό χαρτί στον Τούρκο πρόεδρο.

Χωρίς να σημαίνει πως ο Μπάϊντεν θα κατορθώσει να πείσει το Κογκρέσο, η απάντηση στο δεύτερο ερώτημα είναι μάλλον σαφής. Η Ουάσιγκτον προτιμά τον …προβλέψιμα απρόβλεπτο Ερντογάν στην Άγκυρα από μία άτακτη ομάδα πολιτικών που ακόμα δεν έχουν συμφωνήσει ποιον θα προβάλλουν ως επικεφαλής και αντίπαλο του Τούρκου προέδρου. Σε αρκετά μεγάλο βαθμό το ίδιο ισχύει και για την Αθήνα.

Ο Ερντογάν είναι ένα πρόσωπο με το οποίο έχουν συνομιλήσει πολλοί Έλληνες πρωθυπουργοί και η ελληνική διπλωματία γνωρίζει καλά πρόσωπα και πράγματα σχετικά με αυτόν. Η άλλη λύση, ενός εκ των Κιλισντάρογλου, Αξενέρ, ή Γιαβάς, θα αλλάξει τα δεδομένα -όχι, όμως, και την στρατηγική της Τουρκίας- και ίσως δώσει χώρο και χρόνο, κατά την μεταβατική περίοδο, σε ακραία στοιχεία στο κεμαλικό και στρατιωτικό κατεστημένο.

Υπάρχει κίνδυνος “θερμού” επεισοδίου;

Η κυβέρνηση θεωρεί πως η Τουρκία δεν θα προχωρήσει σε κάποιο “θερμό” επεισόδιο, και ως προς τούτο συναινούν και οι πληροφορίες ότι δεν υπάρχουν μετακινήσεις στρατευμάτων προς ενίσχυση της Στρατιάς του Αιγαίου. Δίχως να αποκλείεται κάποιας μικρής έκτασης κίνηση ειδικών τουρκικών δυνάμεων σε νησί του Αιγαίου, οι αναλύσεις στο Πεντάγωνο και το υπουργείο Εξωτερικών φαίνεται πως συμφωνούν πως στην πορεία προς τις εκλογές σε Ελλάδα και Τουρκία, η Άγκυρα θα κλιμακώνει και θα αναβαθμίζει την ρητορική της επχιειρώντας να διεθνοποιεί και να διευρύνει τις διεκδικήσεις της. Με στόχο να έχει γνωστοποιήσει διεθνώς την ατζέντα της και τα επιχειρήματα κατά της Ελλάδας, ώστε να είναι κατάλληλα προετοιμασμένη όταν θα φτάσει η ώρα κάποιας διαπραγματευσης με αμερικανική παρότρυνση ( η ΕΕ, με την εξαίρεση της Γερμανίας που δρά συμπληρωματικά στην Ουάσιγκτον, απέχει πιά από την ελληνοτουρκική διαμάχη). Κι αυτό είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν πως θα γίνει ευκολότερα, μετά τις εκλογές σε Ελλάδα, Τουρκία, και Κύπρο, ασχέτως των συσχετισμών σε Αθήνα και Λευκωσία, αλλά, καλύτερα, με τον Ερντογάν ξανά στην ηγεσία.

Τουρκία: Αναζητώντας τον αντίπαλο του Ερντογάν

Το πώς θα καθοριστεί ο υποψήφιος για την προεδρία και πώς θα γίνει η ψηφοφορία δεν συζητήθηκε στον εξακομματικό συνασπισμό επειδή “δεν είναι στην ατζέντα μας”, δήλωσε πριν μερικές ημέρες ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου.

Ο Κιλιτσντάρογλου, όπως γράφει η Sabah, είπε ότι δεν πιέζει ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την αντιπολίτευση να ανακοινώσει έναν προεδρικό υποψήφιο, αλλά τα μέσα ενημέρωσης.

«Εάν οι έξι ηγέτες μιλήσουν για τον υποψήφιο για την προεδρία χωρίς να μιλήσουν για το τι θα κάνουν και πώς, θα υπάρξουν πάρα πολλές φωνές».

Ο υποψήφιος για την προεδρία της εξακομματικής αντιπολίτευσης θα ανακοινωθεί αφού γίνει συγκεκριμένη η ημερομηνία και η απόφαση για τις εκλογές, δήλωσε πρόσφατα ο Κιλιτσντάρογλου.

Επισήμως, οι επόμενες προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές στην Τουρκία αναμένεται να διεξαχθούν τον Ιούνιο του 2023. Το Κόμμα Εθνικιστικού Κινήματος (MHP) και το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΚ) είναι εταίροι υπό τη Λαϊκή Συμμαχία, με τον Ερντογάν να είναι υποψήφιος της συμμαχίας για τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές.

Μία από τις κεντρικές υποσχέσεις της αντιπολίτευσης, που σχηματίστηκε από το CHP, το Κόμμα Ευτυχίας (SP), το Καλό Κόμμα (IP), το Κόμμα του Μέλλοντος (GP), το Δημοκρατικό Κόμμα (DP) και το Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου (DEVA) , είναι μια επιστροφή σε ένα «ενισχυμένο κοινοβουλευτικό σύστημα» εάν εκλεγεί.

Το προτεινόμενο σύστημα περιορίζει επίσης τον πρόεδρο σε μία μόνο επταετή θητεία, απαιτεί από τον πρόεδρο να διακόψει τους δεσμούς του με πολιτικά κόμματα και τους απαγορεύει να ενταχθούν σε ένα πολιτικό κόμμα μετά την πάροδο του χρόνου τους.

Έχουν περάσει σχεδόν πέντε χρόνια από τότε που η Τουρκία μεταπήδησε από το κοινοβουλευτικό σύστημα στο σημερινό προεδρικό, αφού οι περισσότεροι Τούρκοι ψηφοφόροι επέλεξαν να δημιουργήσουν το νέο σύστημα. Οι Τούρκοι ψηφοφόροι υποστήριξαν οριακά μια εκτελεστική προεδρία στις 16 Απριλίου 2017, με δημοψήφισμα 51,4% υπέρ. Η επίσημη μετάβαση στο νέο σύστημα έγινε όταν ο Ερντογάν ορκίστηκε πρόεδρος στο Κοινοβούλιο μετά τις γενικές εκλογές του 2018, τις οποίες κέρδισε με πλειοψηφία 52,6% ψήφων.