(Τουρκικές) απειλές “διά αντιπροσώπου”, και η μεγάλη εικόνα

Η “μεγάλη εικόνα” των ανακατατάξεων στην γεωπολιτική μας περίμετρο επηρεάζει τη θέση της χώρας και συνακόλουθα τις προτεραιότητες στην εξωτερική μας πολιτική. Δεν πρέπει να το κρύψουμε, η τακτική της στρουθοκαμήλου παραπλανεί από τα μείζονα και καθυστερεί την λήψη κρίσιμων αποφάσεων.

Ως προς τη Λιβύη, είναι σαφές πως δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με προκλήσεις της μεταβατικής κυβέρνησης της Τρίπολης και, πλέον, και αυτής του πολέμαρχου Χαφτάρ στην Βεγγάζη. Πρόκειται για μία συντονισμένη δράση των αντιμαχόμενων πλευρών στη συγκεκριμένη χώρα προς όφελος των τουρκικών συμφερόντων.

Επί της ουσίας, η Άγκυρα ασκεί εναντίον μας τον αναθεωρητισμό της “δια αντιπροσώπου”: είτε ως προς τις θαλάσσιες ζώνες (τουρκολιβυκό μνημόνιο) στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, είτε με μία νέα εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού, όπως φαίνεται από την κατακόρυφη αύξηση των ροών από τους διακινητές του Τομπρούκ προς την Κρήτη.

Ο δε αντιπρόσωπος της Λιβύης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έκανε λόγο για “διαφιλονικούμενες περιοχές”, υιοθετώντας απόλυτα τις αιτιάσεις της Τουρκίας. Ακόμα κι αν ο χάρτης που δημοσιοποιήθηκε (μετά τη συμφωνία του τουρκικού και του λιβυκού οργανισμού) οριοθετεί τα θαλάσσια οικόπεδα κάτω από τη μέση γραμμή, πρέπει να θεωρηθεί ως επιπλέον κίνηση στην “σκακιέρα” που στήθηκε με το τουρκολιβυκό μνημόνιο το 2019.

Πέραν του προβληματισμού που θα έπρεπε να διέπει τις υπηρεσίες και την ηγεσία του υπουργείου Εξωτερικών για την ακολουθία εσφαλμένων προβλέψεων από την ανακοίνωση του τουρκολιβυκού μνημονίου (2019) έως σήμερα, η κατάσταση, όπως διαμορφώνεται, πρέπει να μας αφυπνίσει. Ένα ακόμα μέτωπο στην εξωτερική μας πολιτική έχει δυσμενή εξέλιξη, σε μία περίοδο που το διπλωματικό αποτύπωμα της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή (από την Ουκρανία μέχρι τη Συρία και τη Βόρεια Αφρική) γίνεται εντονότερο. Ενώ, μάλιστα, οι Ευρωπαίοι επιβάλλουν την Τουρκία ως εξέχων μέλος στην ευρωπαϊκή κοινή άμυνα.

Το να αποκαλούμε, για παράδειγμα, το τουρκολιβυκό μνημόνιο “παράνομο” και “ανυπόστατο” (κάτι που αναμφισβήτητα είναι) και να επιμένουμε ότι δεν παράγει έννομα αποτελέσματα, είναι προφανές ότι δεν αρκεί. Συν τω χρόνω, η Τουρκία με το λιβυκό της “πιόνι” το καθιστά μία ανεκτή για τους εταίρους μας γεωπολιτική στρέβλωση.

Ας το παραδεχτούμε: η Τουρκία καταστρατηγεί, έμμεσα ή άμεσα, τη Διακήρυξη των Αθηνών, η δε συμφωνία για “ήρεμα νερά” διατηρείται μόνο ως επίφαση που επιτρέπει στον Ταγίπ Ερντογάν να γίνεται δεκτός στα ευρωπαϊκά σαλόνια χωρίς τον παλαιότερο φόβο των απειλών για κυρώσεις. Ταυτόχρονα, ωστόσο, εδραιώνει την στρατηγική της “γαλάζιας πατρίδας” και “κανονικοποιεί” τις προκλήσεις του έναντι της Ελλάδας.Δεν σημαίνει αυτό πώς πρέπει να την αναιρέσουμε, οφείλουμε, όμως, να μην την θεωρούμε πανάκεια.

Μέχρι τώρα, η ελληνική διπλωματία τήρησε κατά γράμμα τους χαμηλούς τόνους που επέβαλε η Διακήρυξη των Αθηνών- και ορθώς. Τώρα, όμως, η εξωτερική μας πολιτική πρέπει να μετασχηματιστεί. Χάνουμε γεωπολιτικούς πόντους στη Λιβύη, την Αίγυπτο (με την σκόπιμη κωλυσιεργία της κυβέρνησης Σίσι ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Ιεράς Μονής του Σινά), στην Κύπρο, όπου ο Ερντογάν εδραιώνει τις απαιτήσεις του για δύο κράτη.

Η ταύτιση με το Ισραήλ, ακόμα κι αν θεωρείται αναγκαία, δεν είναι επαρκής για να εξισορροπήσει τον τουρκικό επεκτατισμό. Η “στιγμή” Τραμπ (που θα διαρκέσει) και οι γενικότερες εξελίξεις ευνοούν την Τουρκία, η οποία μπορεί να ανακτήσει ερείσματα που είχε απωλέσει τα προηγούμενα χρόνια, όπως, για παράδειγμα, στην αμερικανική (F35), και την ευρωπαϊκή αγορά (Eurofighter) οπλικών σσυτημάτων, ενώ η ίδια ενισχύει την αμυντική της βιομηχανία και την καθιστά χρήσιμο βραχίονα στο ReArm.

Απαιτούνται σχεδιασμός και πρωτοβουλίες όσο υπάρχει ακόμα χρόνος. Πριν διαμορφωθεί με οριστικό τρόπο ο νέος γεωπολιτικός χάρτης της περιοχής που θα έχει την Τουρκία στο επίκεντρό του…