Η μεγάλη εικόνα στις δημοσκοπήσεις: Οι τρεις περιοχές του χάρτη και οι μεταβλητές Τσίπρα, Καρυστιανού

Ο Ζαχαρίας Ζούπης, επικεφαλής αναλυτής της Opinion Poll παρουσίασε μία ενδιαφέρουσα χρονοσειρά (από τον Δεκέμβριο του 2024 έως σήμερα) αποτελεσμάτων από μετρήσεις που έκανε για λογαριασμό του Action24- παρόμοια στοιχεία προκύπτουν και από άλλες. Η μεγάλη εικόνα αποκαλύπτει την αποσάρθρωση του πολιτικού μας συστήματος και την βαθιά κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών προς τα κόμματα που τείνει να λάβει δομικά χαρακτηριστικά.

Στη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε, λοιπόν, παρατηρούνται τα εξής:

Πρώτον, η Ν.Δ διατηρείται περίπου στο αποτέλεσμα των ευρωεκλογών του 2023 στην Εκτίμηση Ψήφου (λίγο κάτω από το 30%) εκκινώντας πιά από μία βάση (Πρόθεση Ψήφου) μεταξύ 22 και 24%. Σε αυτούς τους 12 μήνες σημείωσε απώλειες έως και δύο μονάδες ανάλογα με την επιβαρυντική γι’ αυτήν συγκυρία (συλλαλητήρια για τα Τέμπη, εξεταστική για την τραγωδία, σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ, εξεταστική για το ίδιο θέμα), τις οποίες ανακτούσε χάρη στην επικοινωνιακά προωθητική δύναμη κάποιων γεγονότων (ανακοινώσεις του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ, ενεργειακές συμφωνίες κ.ά).

Η γενική τάση δείχνει μία κυβέρνηση επταετίας συχνά αμήχανη και πάντως κουρασμένη, χωρίς μεταρρυθμιστική πνοή. Ούτε μία στιγμή, ωστόσο, σε αυτό το διάστημα δεν κινδύνεψε να χάσει το άνετο προβάδισμά της απέναντι στο δεύτερο κόμμα και γενικότερα μια κατακερματισμένη αντιπολίτευση. Ο στόχος, ωστόσο, για αυτοδυναμία φαίνεται πολύ μακρινός.

Δεύτερον, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης εμφανίζεται να έχει χάσει πέντε μονάδες από τον Δεκέμβριο πέρυσι που είχε φτάσει περίπου στο 18,5%, η δε διαφορά μεταξύ του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ, από περίπου 11 μονάδες άνοιξε στις 15 μονάδες. Παρά την σκληρή και συχνά τεκμηριωμένη και ουσιαστική αντιπολίτευση, τις νομοθετικές παρεμβάσεις που ενίοτε υιοθετούνται από την κυβέρνηση, και το οικονομικό πρόγραμμα που ανακοίνωσε στη ΔΕΘ ο Νίκος Ανδρουλάκης το ΠΑΣΟΚ υποχωρεί αντί να αναπτύσσει δυναμική διακυβέρνησης. Ο στόχος για νίκη έστω και με μία ψήφο μοιάζει, αυτή τη στιγμή, ουτοπικός.

Τρίτον, το άθροισμα των κομμάτων της κεντροαριστεράς (ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, Νέα Αριστερά) πλησίαζε πέρυσι τέτοια εποχή το 28%, δημοσκοπικά τα κόμματα αυτά συγκροτούσαν ένα άτυπο μπλοκ ανταγωνιστικό στη Ν.Δ, σήμερα θυμίζουν πλίνθους και κέραμους ατάκτως ερριμμένους παρά την γενικόλογη και ως φαίνεται ατελέσφορη συζήτηση περί συμπόρευσης. Η αδυναμία συνεννόησής τους ενισχύει, αν μη τι άλλο, το κυβερνών κόμμα και δημιουργεί την εντύπωση της παντελούς απουσίας αντίπαλου δέους. Κι αυτό, μέχρις ώρας, ευνοεί το κυβερνητικό αφήγημα περί πολιτικής σταθερότητας.

Τέταρτο, δύο κόμματα καταγράφουν σημαντική άνοδο τον τελευταίο χρόνο: η Πλεύση Ελευθερίας που διπλασιάζει το δημοσκοπικό ποσοστό της, περίπου από το 5% στο 10% (αν και κατά τη διάρκεια της χρονιάς είχε εκτιναχθεί έως και το 15%), και η Ελληνική Λύση που ανεβαίνει σταθερά και εμφανίζει στο ίδιο διάστημα αύξηση του ποσοστού της κατά 4 μονάδες (από το 7% στο 11%+). Εάν συνυπολογίσει κανείς και την εδραίωση της Φωνής Λογικής σε ποσοστά πάνω από το 3% που είναι το κατώφλι για εκπροσώπηση στη Βουλή, το συγκεκριμένο “αντισυστημικό μπλοκ” (με τις διαφορετικές πολιτικές αφετηρίες) αθροίζει περίπου 25%!

Πέμπτο, την ίδια περίοδο η λεγόμενη γκρίζα ζώνη των μετρήσεων εκτινάσσεται κατά περίπου 5 μονάδες και φτάνει πιά στο 25% (ένας στους τέσσερις πολίτες), ενώ τον τελευταίο καιρό ενισχύεται σταθερά η επιλογή “άλλο κόμμα”, κάτι που αποκτά ενδιαφέρον διότι πλέον εκτιμάται πώς δεν αναφέρεται γενικά σε κάποιο από τα μικρότερα εξωκοινοβουλευτικά κόμματα αλλά παραπέμπει σε προσδοκία ενόψη της ίδρυσης ή πιθανής ίδρυσης νέων πολιτικών φορέων (Τσίπρας, Καρυστιανού, Σαμαράς).

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΨΗΦΟΥ ΣΕ 12 ΜΗΝΕΣ

ΚΟΜΜΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2024 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2025 ΜΕΤΑΒΟΛΗ

Ν.Δ 30,2 29,7 -0,5
ΠΑΣΟΚ 18,6 13,6 -5
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ 7,8 11,9 +4,1
ΚΚΕ 7,9 8,6 +0,7
ΣΥΡΙΖΑ 6,6 4,5 -2,1
ΦΩΝΗ ΛΟΓΙΚΗΣ 6,3 4,0 -2,3
ΠΛΕΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 5,8 10,1 +4,3
ΚΙΝΗΜΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 5,1 2,4 -2,7
ΝΙΚΗ 4,1 2,6 -1,5
ΜΕΡΑ 25 2,8 3,1 +0,3
ΝΕΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ 1,6 1,2 -0,4
ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ 1,7 1,2 -0,5
ΑΛΛΟ 1,6 7,0 +5,4

Η ΓΚΡΙΖΑ ΖΩΝΗ

Λευκό/Άκυρο 2,6 2,9 +0,3
Αποχή 5,2 4,7 -0,5
Αναποφάσιστοι 13,2 18,3 +5,1
Σύνολο γκρίζας ζώνης 21,0 25,9 +4,9
ΑΛΛΟ ΚΟΜΜΑ 1,2 5,2 +4,0

Οι τρεις περιοχές του πολιτικού χάρτη και οι απρόβλεπτες μεταβλητές για το 2026

Τα στοιχεία οδηγούν σε ένα ασφαλές συμπέρασμα: ο πολιτικός χάρτης αποκτά τρεις “περιοχές”.

Μερίδα του εκλογικού σώματος επιλέγει, έστω και δυσφορώντας, το αφήγημα περί πολιτικής σταθερότητας που εκφωνεί η κυβέρνηση επειδή δεν διακρίνει ισχυρή αντι-πρόταση διακυβέρνησης που να το αφορά. Μία άλλη, περίπου ίσης δημοσκοπικής εμβέλειας, οχυρώνεται στα κόμματα διαμαρτυρίας και διαχείρισης της απογοήτευσης ή και του θυμού της. Μία τρίτη παραμένει σε κατάσταση αναμονής, μεταξύ παραίτησης και χαμηλών προσδοκιών ή ελπίδας ότι κάτι θα προκύψει ώστε να σπάσει την “παγωμένη λίμνη”.

Σε αυτό το τοπίο, οι απρόβλεπτες μεταβλητές θα είναι, δίχως άλλο, τα νέα κόμματα που προσώρας βρίσκονται υπό σχεδιασμό ή υπό σκέψη. Το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα, για παράδειγμα, εμφανίζεται δημοσκοπικά με βάση εκκίνησης ποσοστό μεταξύ του 9-11% που, όμως, προσβλέπει σε μία περίπου διπλάσια δυνητική δεξαμενή ψηφοφόρων. Εφόσον κάτι τέτοιο επιβεβαιωθεί στις πρώτες μετρήσεις μετά την ίδρυσή του (η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, επιταχύνεται) είναι πιθανό να “τρυπήσει” τον πολιτικό χάρτη, ιδιαίτερα στην περίπτωση που βρεθεί στη δεύτερη θέση πάνω από το ΠΑΣΟΚ.

Σε μία τέτοια περίπτωση το “παιχνίδι” αλλάζει και στη θέση του Νίκου Ανδρουλάκη, ο οποίος σήμερα αδυνατεί να προβληθεί στην “καταλληλότητα για πρωθυπουργός” ως αντίπαλος του Κυριάκου Μητσοτάκη, θα βρεθεί ο πρώην πρωθυπουργός. Κάτι τέτοιο θα προκαλέσει σημαντικές μετακινήσεις από ολόκληρο το φάσμα της κεντροαριστεράς και αριστεράς, πιθανώς και τμήματος του κέντρου, και θα αλλάξει άρδην την παραπάνω εικόνα.

Η δεύτερη μεταβλητή θα είναι ένα κόμμα Καρυστιανού, αν και οι μέχρι τώρα δηλώσεις της επικεφαλής του κινήματος για τα Τέμπη απεκδυθεί εντελώς τον συγκεκριμένο ρόλο και μετακινηθεί ανταγωνιστικά στο επίκεντρο της πολιτικής. Η βάση εκκίνησης για ένα τέτοιο κόμμα φτάνει και το 14% και η δυνητική δεξαμενή ψήφων εκτιμάται διπλάσια.

Με βάση όλα τα παραπάνω, η Ν.Δ μπορεί μεν να ελπίζει σε συσπείρωση της εκλογικής της βάσης λόγω της επιστροφής του Αλέξη Τσίπρα (αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο), μπορεί, όμως, να χάσει ψηφοφόρους στα δεξιά της ειδικά στην περίπτωση που προστεθεί και η τρίτη μεταβλητή ενός κόμματος Σαμαρά, ή, έστω, η (αρνητική) αποστασιοποίηση του Κ. Καραμανλή.

Από την άλλη, το κόμμα Τσίπρα θα σαρώσει το τοπίο που καταλαμβάνει ο άλλοτε ενιαίος ΣΥΡΙΖΑ και θα προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς στο ασθμαίνων ΠΑΣΟΚ. Η βραδιά της Κυριακής των πρώτων εκλογών -που πιθανότατα θα οδηγήσουν σε δεύτερες- θα είναι θρυαλλίδα εξελίξεων, ακόμα και διασπάσεων, και μπορεί να οδηγήσει είτε σε οριακή τρίτη θητεία του Κυριάκου Μητσοτάκη και εκκίνηση ενός νέου διπόλου είτε σε συνεργατικά σχήματα.