Το κρυφό σχέδιο Τραμπ πίσω από την αγωγή στο BBC-Πώς ενισχύεται ο ακροδεξιός Φάρατζ

Απειλές, παραιτήσεις και βρετανικές πολιτικές πιέσεις δοκιμάζουν την ανεξαρτησία του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, σύμφωνα με το Columbia JR.

Ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκίνησε μια εκστρατεία υπονόμευσης των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών μέσων στις ΗΠΑ και, με τη βοήθεια Βρετανών συμμάχων, επεκτείνει πλέον αυτή τη στρατηγική σε διεθνές επίπεδο.

Την περασμένη εβδομάδα, είχα γράψει για τις μεγάλες φιλοδοξίες του BBC στην αμερικανική αγορά και την πεποίθησή του ότι μια αντικειμενική προσέγγιση, με παγκόσμια οπτική, θα του έδινε προβάδισμα στην Αμερική του Τραμπ. «Δεν θεωρούμε ότι το κοινό μας έχει κάποια ιδεολογική θέση», μου δήλωσε ο Kevin Ponniah, περιφερειακός διευθυντής Αμερικής του BBC. «Οι δημοσιογράφοι μας είναι πλήρως αμερόληπτοι».

Την ίδια ημέρα, η εφημερίδα The Telegraph δημοσίευσε μια ιστορία που φάνηκε να ανατρέπει πλήρως αυτά τα σχέδια. Σύμφωνα με διαρροή εσωτερικού υπομνήματος, ένα ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε λίγο πριν τις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ 2024 στην εκπομπή Panorama, «παραποίησε ομιλία του Τραμπ παρουσιάζοντάς τον να ενθαρρύνει την εισβολή στο Καπιτώλιο» στις 6 Ιανουαρίου 2021.

Το δημοσίευμα της Telegraph προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις που οδήγησαν στις παραιτήσεις των κορυφαίων στελεχών του BBC, του γενικού διευθυντή Tim Davie και της διευθύνουσας συμβούλου ειδήσεων Deborah Turness. Στις 7 Νοεμβρίου, η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου Karoline Leavitt δήλωσε στην Telegraph ότι το ρεπορτάζ του BBC είναι «100% fake news» και το ίδιο το δίκτυο «μηχανή αριστερής προπαγάνδας». Ο Τραμπ απειλεί τώρα να καταθέσει αγωγή ύψους ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων αν το BBC δεν τον αποζημιώσει για τη «ζημιά που προκλήθηκε».

Συντονισμένη επίθεση από την δεξιά πτέρυγα

Οι νομικές απειλές του Τραμπ κατά των μέσων ενημέρωσης δεν αποτελούν πλέον είδηση. Αυτή τη φορά, όμως, η τακτική αξιοποιείται ως μέρος μιας συντονισμένης καμπάνιας συντηρητικών για την απαξίωση και τελικά την αποδυνάμωση του BBC, σύμφωνα με πηγές μου και βρετανικά δημοσιεύματα. Ναρκοθετώντας, έτσι, και τα όποια σχέδια του βρετανικού δικτύου να επεκταθεί στις ΗΠΑ ως μία “ελεύθερη έκφραση” απέναντι σε αμερικανικά ΜΜΕ που χρησιμοποιούνται ως μηχανές προπαγάνδας του Τραμπ.

Επικεφαλής της εκστρατείας του Αμερικανού προέδρου κατά του BBC είναι ο ακροδεξιός Nigel Farage (που αποκτά ισχυρό προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις), ηγέτης του κόμματος Reform UK και επίδοξος ένοικος της Downing Street, ενώ στηρίζεται από συντηρητικά μέσα που εδώ και χρόνια θεωρούν το BBC αναξιόπιστο λόγω προκατάληψης. Ο κίνδυνος είναι υπαρξιακός: τα έσοδα του BBC προέρχονται κυρίως από το κρατικό τέλος αδείας, το οποίο λήγει στα τέλη του 2027.

 

Η επίθεση Τραμπ στο BBC αποτελεί συνέχεια της πολιτικής υπονόμευσης των δημόσιων μέσων στις ΗΠΑ. Το Project 2025 ζητούσε μεταρρύθμιση ή κατάργηση της US Agency for Global Media (που χρηματοδοτεί τη Voice of America και τη Radio Free Europe/Radio Liberty), καθώς και περικοπή της χρηματοδότησης προς την Corporation for Public Broadcasting (NPR και PBS). Και οι δύο στόχοι επιτεύχθηκαν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ.

«Το BBC πρέπει να καταργηθεί όπως το NPR», μου είπε ο Mike Gonzalez, βασικός παράγοντας στο Project 2025 και πρωτεργάτης της καμπάνιας κατά των δημόσιων μέσων στις ΗΠΑ. Η τελική απόφαση ανήκει βέβαια στους Βρετανούς ψηφοφόρους.

Εσωτερικές κρίσεις και κοινωνικές προκλήσεις

Το BBC εξακολουθεί να απολαμβάνει ισχυρή στήριξη στη Βρετανία και να προκαλεί υπερηφάνεια, σύμφωνα με το Reuters Institute. Ωστόσο, αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις: οι νεότερες γενιές που έχουν μεγαλώσει με streaming δεν θέλουν να πληρώνουν το ετήσιο τέλος περίπου 233 δολαρίων. Το διαρρεύσαν υπόμνημα που πυροδότησε την κρίση κατηγόρησε το BBC για αριστερή μεροληψία, αλλά υπάρχουν επικρίσεις και από τα αριστερά για προσπάθεια εξευμενισμού των συντηρητικών, ειδικά στην κάλυψη της κρίσης στη Γάζα.

Το διοικητικό συμβούλιο του BBC προσπάθησε να κατευνάσει τις επικρίσεις φέρνοντας πιο συντηρητικά μέλη, αλλά πλέον είναι διχασμένο σχετικά με την έννοια της αμεροληψίας. Παράλληλα, η κυβέρνηση του Keir Starmer, χαρακτηριζόμενη ως υπνωτική και άτολμη, δείχνει απρόθυμη ή ανίκανη να υπερασπιστεί τον εθνικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα. Η γραφειοκρατία δυσχεραίνει την άμεση αντίδραση όταν το BBC δέχεται επιθέσεις.

Δημιουργία ντοκιμαντέρ και διεθνείς πιέσεις

Ένα επιπλέον πρόβλημα αφορά τη διαδικασία παραγωγής ντοκιμαντέρ όπως το Panorama «Trump: A Second Chance?». Τα ντοκιμαντέρ εγκρίνονται από το τμήμα Current Affairs ενώ βάσει Royal Charter το BBC υποστηρίζει τη βρετανική κινηματογραφία χρηματοδοτώντας ανεξάρτητες παραγωγές. Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ παρήγαγε η εταιρεία October Films, με γραφεία σε Λονδίνο και Λος Άντζελες. Όπως αναφέρει έμπειρη πηγή στον χώρο των ντοκιμαντέρ, οι ειδησεογραφικοί συντάκτες δεν συμμετέχουν στη διαδικασία κι ενημερώνονται λίγες μόνο εβδομάδες πριν την προβολή – πηγή χρόνιας εσωτερικής έντασης.

Ο Τραμπ δεν είναι ο μόνος ηγέτης που έχει εξοργιστεί από ντοκιμαντέρ του BBC. Το 2023, ένα αφιέρωμα στον Ινδό πρωθυπουργό Narendra Modi, σχετικά με φερόμενη εμπλοκή του στη σφαγή της Γκουτζαράτ το 2002 (πάνω από χίλιοι μουσουλμάνοι νεκροί), οδήγησε τις αρχές να μπλοκάρουν την πρόσβαση στην Ινδία και να πραγματοποιήσουν εφοδο στη βρετανική υπηρεσία επικαλούμενες παραβιάσεις νόμων περί ξένης ιδιοκτησίας. Για να συμμορφωθεί με τους κανονισμούς, το BBC ίδρυσε νέα οντότητα (Collective Newsroom) υπό πρώην στελέχη – γεγονός που περιόρισε σημαντικά τη δραστηριότητά του σε αυτήν την κρίσιμη αγορά.

Tο επίμαχο μοντάζ & πιθανές συνέπειες

Στην επεξεργασία του Panorama που προκάλεσε τον σάλο, ο Τραμπ εμφανίζεται να λέει στους υποστηρικτές του να «κατευθυνθούν προς το Καπιτώλιο» και να «παλέψουν σκληρά», αν και οι δύο φράσεις ειπώθηκαν με διαφορά άνω των σαράντα πέντε λεπτών.

Νομικοί θεωρούν αδύναμη την πιθανή αγωγή Τραμπ κατά του BBC, ωστόσο δεν χρειάζεται απαραίτητα δικαστική νίκη: συχνά χρησιμοποιεί τέτοιες απειλές ως μοχλό πίεσης στα μέσα ενημέρωσης – εξασφαλίζοντας συμβιβασμούς από κολοσσούς όπως τα ABC και CBS υπό κανονιστική πίεση.

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι το BBC θα συμβιβαστεί οικονομικά με τον Τραμπ – ως δημόσιος οργανισμός χρηματοδοτούμενος από τους Βρετανούς φορολογούμενους. Ο πρόεδρος μπορεί όμως να επιστρατεύσει άλλα μέσα (όπως καθυστέρηση θεωρήσεων ή εφαρμογή Foreign Agents Registration Act) για να περιορίσει τις δραστηριότητες του BBC στις ΗΠΑ. Ακόμη κι αν δεν τρέφει ιδιαίτερη εχθρότητα προς τον οργανισμό, ίσως επιδιώκει απλά να ενισχύσει τους συμμάχους του στη βρετανική δεξιά – μεταξύ αυτών τον Farage – που θέλουν να αποδυναμώσουν το BBC.

Tο μέλλον της ανεξαρτησίας & της αξιοπιστίας

Παρά τις δυσκολίες που προκαλεί η αντιπαράθεση με τον Τραμπ στην επέκταση στην αμερικανική αγορά, αυτή η κρίση αποτελεί δοκιμασία για τις στρατηγικές επιβίωσης του BBC ενόψει εγχώριων απειλών. Μπορεί ένας οργανισμός με εντολή αμερόληπτης ενημέρωσης να πείσει για την αξία αυτής της προσέγγισης; Μπορεί να υπερασπιστεί την ανεξαρτησία και αξιοπιστία του απέναντι σε προσπάθειες απαξίωσης; Θα βρει νέα ηγεσία που μπορεί να εμπνεύσει όραμα;

Eπικοινώνησα με τον Alan Rusbridger, πρώην διευθυντή της Guardian και νυν editor στο Prospect για να τον ρωτήσω αν η στρατηγική του BBC στις ΗΠΑ έχει καταρρεύσει. Μου απάντησε: «Πιστεύω πως το BBC έχει ακόμη καλές πιθανότητες να καθιερωθεί στην Αμερική. Εύχομαι να συνεχίσουν – αν κι αυτό είναι “ψωμοτύρι” για τον Τραμπ». Αν όμως δεν βρει διέξοδο από την κρίση, ίσως υπονομεύσει σοβαρά τη θέση του στη βρετανική κοινωνία. «Υπάρχει εδώ και χρόνια συστηματική προσπάθεια εξόντωσης του BBC», παραδέχεται ο Rusbridger. «Ο Farage ίσως τα καταφέρει».