Μια διαφορετική έρευνα αποκαλύπτει τον σκοπό της ζωής… όμως ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται να βρει τον δικό του μοναδικό δρόμο

Το να έχει κανείς σκοπό στη ζωή προσφέρει πολλαπλά οφέλη, όπως καλύτερη υγεία, διαχείριση συναισθημάτων, λιγότερο άγχος σε δύσκολες περιόδους και ακόμη και οικονομική επιτυχία. Ο σκοπός θεωρείται κλειδί για την ευτυχία και την ευημερία. Όμως έχει σημασία από πού προέρχεται αυτό το αίσθημα σκοπού; Επηρεάζουν οι διαφορετικές πηγές σκοπού την ευημερία μας με διαφορετικούς τρόπους;

Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα είναι δύσκολο να βρεθούν, καθώς η περισσότερη έρευνα δεν εξετάζει τόσο λεπτομερώς το θέμα. Συνήθως, οι επιστήμονες ρωτούν τους ανθρώπους πόσο συμφωνούν με γενικές δηλώσεις όπως «έχω στόχους στη ζωή» ή «η ζωή μου έχει νόημα», χωρίς να εστιάζουν στο τι ακριβώς δίνει νόημα στη ζωή τους.

Σε μια νέα μελέτη, οι ερευνητές Michael Mask και Steven Heine από το Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, μαζί με συναδέλφους τους, προσπάθησαν να καταγράψουν πιο αναλυτικά τις πηγές σκοπού των ανθρώπων ανά τον κόσμο και να εξετάσουν πώς επηρεάζουν τη «καλή ζωή». Διαπίστωσαν τελικά ότι οι σκοποί μας παρουσιάζουν μεγάλες ομοιότητες διεθνώς.

Ομοιότητες στον σκοπό ανάμεσα σε διαφορετικές κουλτούρες

Στο πρώτο μέρος της έρευνας, οι Mask και συνεργάτες ζήτησαν από 200 Αμερικανούς συμμετέχοντες να γράψουν για επτά πράγματα που τους δίνουν αίσθηση σκοπού στη ζωή. Ανέλυσαν πάνω από 2.000 απαντήσεις, καταλήγοντας σε 16 γενικές κατηγορίες:

Αυτοβελτίωση, οικογένεια, σχέσεις, θρησκεία/πνευματικότητα, αναγνώριση, ευτυχία, αυτάρκεια, υλικός πλούτος, εσωτερικά πρότυπα, θετική επίδραση, σημαντικότητα (mattering), επαγγελματική ολοκλήρωση, επιμονή, σωματική υγεία, εσωτερική γαλήνη και προσφορά.

Δοκιμάζοντας αυτές τις κατηγορίες σε άλλη ομάδα 100 Αμερικανών, η ερευνητική ομάδα ερεύνησε περισσότερα από 1.000 άτομα από την Ιαπωνία, την Ινδία, την Πολωνία και τις ΗΠΑ για το κατά πόσο αυτές οι κατηγορίες αντικατοπτρίζουν τον δικό τους σκοπό στη ζωή.

Οι συμμετέχοντες δήλωσαν πόσο κάθε πηγή σκοπού επηρεάζει τις αποφάσεις και τη συμπεριφορά τους αλλά και πόσο ευτυχισμένη, ουσιαστική ή ψυχολογικά πλούσια θεωρούν τη ζωή τους—στοιχεία που συνθέτουν τη «καλή ζωή». Ψυχολογικός πλούτος σημαίνει εμπειρίες που αλλάζουν προοπτική και προκαλούν σύνθετα συναισθήματα.

Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε ότι οι άνθρωποι σε αυτές τις διαφορετικές κουλτούρες έχουν πολύ παρόμοιες πηγές σκοπού και δίνουν παρόμοια προτεραιότητα στις κατηγορίες. Η «ευτυχία», η «αυτάρκεια» και η «οικογένεια» βρίσκονταν στις πέντε πρώτες προτιμήσεις κάθε χώρας, ενώ η «θρησκεία» και η «αναγνώριση» στις τελευταίες.

Υπήρξε επίσης μεγάλη συμφωνία ως προς το ποιες πηγές σχετίζονται με περισσότερο νόημα, ευτυχία ή ψυχολογικό πλούτο. Αυτό εξέπληξε τον Heine που περίμενε μεγαλύτερες πολιτισμικές διαφορές: «Είναι εντυπωσιακό πόση συμφωνία υπάρχει ανάμεσα σε τέσσερις τόσο διαφορετικές χώρες για το τι είδους σκοποί σχετίζονται με μια καλή ζωή», αναφέρει.

Διαφορετικές πηγές για διαφορετικές εκφάνσεις της καλής ζωής

Πώς σχετίζονται όμως οι διάφορες μορφές σκοπού με τις διαστάσεις της ευημερίας; Οι ερευνητές διαπίστωσαν πως όσοι αντλούν σκοπό από τη «σημαντικότητα (mattering)» είχαν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να αισθάνονται πως η ζωή τους έχει νόημα. Η «επιμονή» και η «προσφορά» συνδέθηκαν επίσης στενά με το νόημα ζωής.

Σύμφωνα με τον Heine, αυτό είναι λογικό καθώς το νόημα ζωής περιλαμβάνει αίσθηση σκοπού, συνοχής και σημαντικότητας. Η προσφορά προς τους άλλους αποτελεί επίσης βασική πηγή νοήματος.

Η ευτυχία συνδέθηκε κυρίως με την επιδίωξη της «εσωτερικής γαλήνης», ενώ σημαντικό ρόλο έπαιξαν επίσης η θετική επίδραση, η σωματική υγεία και φυσικά η ίδια η ευτυχία ως στόχος. Μολονότι φαίνεται αυτονόητο πως η εσωτερική γαλήνη ή η υγεία οδηγούν στην προσωπική ευτυχία, δεν είναι τόσο προφανές ότι το να έχεις θετική επίδραση στους άλλους φέρνει επίσης ευτυχία.

Όπως εξηγεί ο Heine επικαλούμενος έρευνα της συναδέλφου του Elizabeth Dunn, άνθρωποι που ωφελούν τους άλλους—όπως όταν ξοδεύουν χρήματα για εκείνους αντί για τον εαυτό τους—νιώθουν περισσότερη χαρά.

Η υπηρεσία ως μονοπάτι για ψυχολογικό πλούτο

Για μια ψυχολογικά πλούσια ζωή, η προσφορά ήταν ο κορυφαίος παράγοντας ανεξαρτήτως χώρας. Αν και αυτό φαίνεται αντιφατικό—καθώς η προσφορά δεν σχετίζεται πάντα με τη νεωτερικότητα ή την πολυπλοκότητα—ο Mask υποστηρίζει ότι το να υπηρετείς τους άλλους ανοίγει νέες προοπτικές και προκαλεί ένα φάσμα συναισθημάτων που εμπλουτίζουν ψυχολογικά τη ζωή μας.

Η επιδίωξη υλικού πλούτου ήταν ο πιο αδύναμος προγνωστικός παράγοντας κάθε μορφής καλής ζωής στη μελέτη.

Ο Heine θεωρεί πως αυτό συμβαίνει επειδή το κυνήγι του χρήματος απομακρύνει από πιο αξιόπιστες πηγές νοήματος όπως οι σχέσεις, η κοινότητα ή η σύνδεση με ένα ιδανικό ή μια θρησκευτική πρακτική.

Cπολιτισμικές διαφορές στον σκοπό και την ευημερία

Aν και τα αποτελέσματα δείχνουν σχεδόν καθολική εμπειρία σκοπού στη ζωή, υπήρξαν κάποιες πολιτισμικές διαφοροποιήσεις. Για παράδειγμα, στην Ιαπωνία ο επαγγελματικός προσανατολισμός είχε πολύ μεγαλύτερη σημασία για την ποιότητα ζωής απ’ ό,τι στις άλλες χώρες—κάτι που σύμφωνα με τον Heine αντανακλά τη σημασία της εργασίας στην ταυτότητα των Ιαπώνων.

Aντιθέτως, ούτε ο ίδιος ούτε ο Mask μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί ο οικογενειακός σκοπός δεν προέβλεπε ιδιαίτερα το νόημα ζωής εκτός από την Πολωνία όπου βρέθηκε δεύτερος σε σημασία. Εικάζουν ότι ίσως σε κοινωνίες όπου υπάρχουν ισχυρές οικογενειακές υποχρεώσεις (όπως στην Ιαπωνία ή την Ινδία), άλλοι τομείς πληρότητας αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα.

Tι σημαίνει πρακτικά για εμάς;

Tο να γνωρίζουμε ότι στοιχεία όπως η σημαντικότητα, η εσωτερική γαλήνη ή η προσφορά ενισχύουν μια καλή ζωή μπορεί να μας βοηθήσει στην προσωπική αναζήτηση νοήματος. Ωστόσο ο Heine επισημαίνει ότι δεν υπάρχει μια «συνταγή σκοπού» που να ταιριάζει σε όλους—ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται να βρει τον δικό του μοναδικό δρόμο.

Kλείνοντας, οι ερευνητές εκφράζουν την ελπίδα ότι τα ευρήματά τους θα ενθαρρύνουν περισσότερους ανθρώπους να αναρωτηθούν τι δίνει ουσιαστικό σκοπό στη δική τους ζωή. Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Heine: «Το βασικό μήνυμα είναι πως οποιαδήποτε μορφή σκοπού αποτελεί το κλειδί για μια καλή ζωή.»

Πηγή: greatergood.berkeley.edu