Ρεπορτάζ libre για τη μαιευτική βία: Ένα σοβαρό αλλά υποεκτιμημένο φαινόμενο λόγω άγνοιας

H μαιευτική βία ως έννοια παραμένει άγνωστη στην Ελλάδα στο ευρύ κοινό. Και όμως, στη χώρα μας ως φαινόμενο είναι έντονα διαδεδομένο, αν σκεφτεί κανείς ότι το ποσοστό των καισαιρικών τομών εν Ελλάδι είναι τριπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ας ορίσουμε όμως πρώτα το φαινόμενο.

Νίκος Γιαννόπουλος

Κατά τα επιστημονικά δεδομένα, μαιευτική βία είναι μια μορφή θεσμοθετημένης και έμφυλης βίας που αφορά τις παραβιάσεις της ψυχικής, σωματικής και ηθικής υγείας των γυναικών κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού και της γυναικολογικής φροντίδας εν γένει.

Μπορεί να εκφραστεί μ’ έναν από τους παρακάτω τρόπους:

• Σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση
• Μη συναινετικές ιατρικές πράξεις (π.χ. αναγκαστικές εσωτερικές εξετάσεις ή επεμβάσεις)
• Λεκτική κακοποίηση, γελοιοποίηση ή ταπείνωση
• Άρνηση παροχής κατάλληλης φροντίδας ή αγωγής για τη διαχείριση του πόνου
• Εξαναγκασμός σε διαδικασίες μη απαραίτητες ιατρικά ή αντίθετες με κλινικές οδηγίες
• Παραβίαση της ιδιωτικότητας και του δικαιώματος στη συνοδεία κατά τη γέννα

Οι επιστήμονες στην Ελλάδα μιλούν για ένα φαινόμενο σοβαρό αλλά υποεκτιμημένο λόγω της ευρύτερης άγνοιας της ελληνικής κοινωνίας. Από την άλλη οι σχετικές καταγγελίες γυναικών είναι ακόμη λίγες.

Υπάρχουν πάντως έρευνες που αναφέρουν το 56,8% των γυναικών που γεννούν στην Ελλάδα υποβάλλονται σε καισαρική τομή, ποσοστό πολύ υψηλότερο από το 15% που συστήνει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Από αυτές, σχεδόν 4 στις 10 γέννες με καισαρική γίνονται χωρίς εμφανή ιατρικό λόγο, γεγονός που εντάσσεται στο φαινόμενο της μαιευτικής βίας, καθώς πρόκειται για αναίτιες ιατρικές παρεμβάσεις.

Την ίδια ώρα, έρευνα του 2024 αποκάλυψε πως 450 γυναίκες ανέφεραν ότι έχουν εκτεθεί σε μαιευτική βία, κυρίως με μορφές λεκτικής κακοποίησης και παραβίασης των επαγγελματικών προτύπων φροντίδας, όπως η μη συναίνεση σε ιατρικές πράξεις και η έλλειψη σεβασμού στην αυτονομία τους.

Οι νεαρές γυναίκες και αυτές που γεννούν σε δημόσια νοσοκομεία έχουν υψηλότερο κίνδυνο να υποστούν μαιευτική βία καθώς θεωρούνται περισσότερο ευάλωτες ψυχικά αλλά και ταξικά.

Ας ορίσουμε περισσότερο αναλυτικά ποια είναι η ηλικιακή ομάδα των νεαρών γυναικών. Πρόκειται για γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας μεταξύ 18 και 35 ετών. Οι γυναίκες αυτές εμφανίζουν μεγαλύτερη έκθεση σε λεκτικές και σωματικές μορφές βίας κατά τον τοκετό, καθώς και σε παραβιάσεις της αυτονομίας τους, λόγω μειωμένης εμπειρίας και έλλειψης ενημέρωσης.

Όσον αφορά τη σχετική δημογραφία, το φαινόμενο σχετίζεται με παράγοντες όπως η νοσοκομειακή δομή, το είδος της γέννας (φυσιολογική ή καισαρική), και το περιβάλλον στον οποίο λαμβάνει χώρα ο τοκετός.

Από την Ελλάδα απουσιάζει εξειδικευμένο νομικό πλαίσιο. Η σχετική νομοθεσία για τη μαιευτική βία στην Ελλάδα δεν είναι ακόμη πλήρης όσον αφορά τον όρο «μαιευτική βία» ως ξεχωριστή κατηγορία.

Ωστόσο, το ζήτημα εμπίπτει στο ευρύτερο πλαίσιο της αντιμετώπισης βίας κατά των γυναικών, το οποίο καλύπτεται από τον Νόμο 5172/2025, που ενσωματώνει την Οδηγία (ΕΕ) 2024/1385 για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας.

Ο συγκεκριμένος νόμος περιλαμβάνει διατάξεις για την προστασία των γυναικών από διάφορες μορφές βίας, συμπεριλαμβανομένων των ιατρικών και θεσμικών παραβιάσεων που σχετίζονται με τη μαιευτική βία, όπως η παραβίαση της αυτονομίας και η επιβολή αναίτιων ιατρικών πράξεων.

Επίσης, προβλέπει μέτρα πρόληψης, προστασίας, δικονομικού καταναγκασμού και υποστήριξης των θυμάτων, καθώς και εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή της νομοθεσίας.

Υπάρχει ακόμη πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει. Σε κάθε περίπτωση, στην Ελλάδα, όπου το δημογραφικό πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο, τέτοιου είδους φαινομένα βάζουν ακόμη ένα ανασταλτικό παράγοντα στις γυναίκες που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί ή παιδιά.