Politico: Οι κρυφές ανησυχίες της Ευρώπης για το σχέδιο Τραμπ στη Γάζα

Το Ισραήλ δεν πρέπει να υπολογίζει ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα ξεχάσουν γρήγορα τους θανάτους δεκάδων χιλιάδων Παλαιστινίων στη Γάζα, ακόμη κι αν το ειρηνευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ καταφέρει να τερματίσει τον πόλεμο αναφέρει σε άρθρο του το Politico. Αυτή είναι η ειλικρινής, αλλά ιδιωτική άποψη διπλωματών, πολιτικών και αξιωματούχων σε Βρυξέλλες, Λονδίνο και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που θεωρούν πως οι πιέσεις τους για κατάπαυση πυρός απέδωσαν — και πρέπει να συνεχιστούν.

Μετά από δύο χρόνια πολέμου, πολλοί ανακουφίζονται που οι Ισραηλινοί όμηροι απελευθερώθηκαν και υπάρχει ελπίδα ειρήνης. Ωστόσο, μιλώντας στο POLITICO, ορισμένοι εξέφρασαν αμφιβολίες για βασικά σημεία της πρωτοβουλίας του Αμερικανού προέδρου και υποστηρίζουν πως είναι πρόωρο να μειωθεί η διπλωματική πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση, καθώς και οι ίδιοι οι ψηφοφόροι τους δεν είναι έτοιμοι να αφήσουν το θέμα πίσω.

Η καταστροφή στη Γάζα και οι θάνατοι πάνω από 60.000 ανθρώπων απαιτούν λογοδοσία, δικαιοσύνη και ένα καλά χρηματοδοτούμενο σχέδιο ανοικοδόμησης, όπως τόνισαν καθώς υπογραφόταν στην Αίγυπτο η συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου που ακολούθησε τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. «Η πίεσή μας παραμένει σημαντική», δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ υπό καθεστώς ανωνυμίας. «Αν θέλουμε να άρουμε όλη την πίεση, το Ισραήλ πρέπει να ανταποκριθεί».

Διχασμός στην Ευρώπη για τη στάση απέναντι στο Ισραήλ

Τα τελευταία δύο χρόνια, ο πόλεμος στη Γάζα έχει διχάσει βαθιά τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και έχει προκαλέσει ρήγματα στην κορυφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καθώς η ανθρωπιστική κρίση επιδεινωνόταν, φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις συγκλόνισαν ευρωπαϊκές πόλεις ενώ αυξήθηκαν οι αντισημιτικές επιθέσεις σε συναγωγές και εβραϊκούς χώρους.

Οι ηγέτες της ΕΕ έχασαν σταδιακά την υπομονή τους, κατηγορώντας την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου ότι προκάλεσε «ανθρωπογενή λιμό» στη Γάζα με πρόσχημα την εξάρθρωση της Χαμάς.

Η Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν ηγήθηκε της προσπάθειας αναγνώρισης του παλαιστινιακού κράτους σε ειδική διάσκεψη του ΟΗΕ τον προηγούμενο μήνα, ενισχύοντας το διεθνές αίτημα προς το Ισραήλ να σταματήσει την επίθεση και να επιτρέψει την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε πακέτο κυρώσεων και ποινών που θα επηρέαζαν το εμπόριο και τη συνεργασία με το Ισραήλ. Ωστόσο, τα 27 κράτη-μέλη διαφώνησαν μεταξύ τους και δεν κατέληξαν σε συμφωνία για την εφαρμογή των μέτρων, αν και τα σχέδια παραμένουν στο τραπέζι.

Οι εντάσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών αναμένεται να συνεχιστούν καθώς η ΕΕ εξετάζει αν θα αποσύρει την απειλή των κυρώσεων.

Νέα δεδομένα μετά τη συμφωνία Τραμπ–Ισραήλ

Η εκεχειρία και η συμφωνία για τους ομήρους με πρωτοβουλία Τραμπ δημιουργούν προοπτικές επαναπροσέγγισης μεταξύ Ισραήλ και Ευρώπης. Αυτή την εβδομάδα, ο νέος πρέσβης του Ισραήλ στην ΕΕ δήλωσε στο POLITICO πως η Ένωση πρέπει πλέον να άρει όλες τις απειλές κυρώσεων και να αποκαταστήσει πλήρως τη διμερή συνεργασία, αφού η ανακωχή καθιστά τα περιοριστικά μέτρα αδικαιολόγητα.

Σε ερώτηση αν συμφωνεί η ΕΕ, εκπρόσωπος της Επιτροπής εμφανίστηκε επιφυλακτική. Τόνισε στους δημοσιογράφους πως η αλλαγή των «συνθηκών» ενδέχεται να οδηγήσει σε επανεξέταση των προτάσεων και των ήδη επιβληθέντων μέτρων εις βάρος του Ισραήλ. Όμως κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί πριν συνεδριάσουν οι υπουργοί των κρατών-μελών την επόμενη εβδομάδα. «Δεν είμαστε ακόμη εκεί», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Επιβεβαιώνοντας τη στάση αυτή, η αρμόδια επίτροπος για την ανθρωπιστική βοήθεια Hadja Lahbib, δήλωσε μέσω X ότι η απελευθέρωση των Ισραηλινών ομήρων αποτελεί «μόνο το πρώτο βήμα», προσθέτοντας: «Η βοήθεια πρέπει επειγόντως να φτάσει μαζικά στους Παλαιστινίους στη Γάζα & η επικείμενη ειρηνευτική διάσκεψη στην Αίγυπτο πρέπει να δώσει διαρκείς πολιτικές λύσεις».

Οι ηγέτες της ΕΕ αναμένεται να συναντηθούν στις Βρυξέλλες στις 23 Οκτωβρίου, αλλά μέχρι στιγμής στην ατζέντα δεν προβλέπεται συζήτηση για επανεξέταση της στάσης της Ένωσης απέναντι στο Ισραήλ.

Συνεχής ευρωπαϊκή πίεση – Δοκιμασία για το μέλλον της Γάζας

Διπλωμάτες εκτιμούν ότι η ευρωπαϊκή πίεση προς το Ισραήλ είχε αποτέλεσμα — ιδιαίτερα η πρωτοβουλία Μακρόν για αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους — και δεν θέλουν να χάσουν αυτό το διαπραγματευτικό χαρτί. «Χωρίς υπερβολές, θεωρώ ότι οι ευρωπαϊκές προσπάθειες ήταν κρίσιμες στην εξέλιξη αυτή», είπε ένας διπλωμάτης της ΕΕ.

Για πολλούς όμως, το πραγματικό τεστ για χαλάρωση των πιέσεων είναι αν οι Παλαιστίνιοι θα λάβουν τα τρόφιμα και τα εφόδια που χρειάζονται άμεσα. «Όλα εξαρτώνται από το αν τελικά φτάσει στη Γάζα η απαραίτητη στήριξη», σχολίασε Ευρωπαίος αξιωματούχος. «Αν ναι, τότε η Επιτροπή θα αποσύρει τις προτάσεις της κι αυτό είναι όλο».

Καθώς ο Τραμπ και ο Νετανιάχου αντάλλασσαν συγχαρητήρια στο Ισραήλ τη Δευτέρα, κάποιοι αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες παρακολουθούσαν με ανησυχία. Σε μια αποστροφή του λόγου του μάλιστα, ο Τραμπ πρότεινε ακόμη και χάρη στον Νετανιάχου σχετικά με τις κατηγορίες διαφθοράς που αντιμετωπίζει — κάτι που ενίσχυσε την αίσθηση πως ο Αμερικανός πρόεδρος κοιτάζει μπροστά κι όχι πίσω.

Ο ίδιος αξιωματούχος υπογράμμισε ότι το Ισραήλ πρέπει να λογοδοτήσει για όσα κάποιοι χαρακτηρίζουν «γενοκτονία» στη Γάζα. «Σε μια ειρηνευτική διαδικασία είναι καθοριστικό να αποδοθεί δικαιοσύνη και ευθύνη. Ας μην ξεχνάμε ότι σκοτώθηκαν 60.000 αθώοι άνθρωποι κι ότι η Γάζα καταστράφηκε», σημείωσε.

Kυρώσεις υπό επανεξέταση – Η Ευρώπη ζητά ρόλο στην ανοικοδόμηση

Στο αποκορύφωμα της ανθρωπιστικής κρίσης, η γερμανική κυβέρνηση απαγόρευσε κάθε εξαγωγή όπλων προς το Ισραήλ που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη Γάζα. Πλέον οι υπουργοί στο Βερολίνο ετοιμάζονται να επανεξετάσουν αυτά τα μέτρα ώστε να κρίνουν αν μπορούν να αρθούν οι περιορισμοί.

Στο Παρίσι επικρατεί πολιτική αστάθεια αλλά παραμένει διάθεση διατήρησης διαπραγματευτικής ισχύος. «Πρέπει να κρατήσουμε [την απειλή κυρώσεων] και να τη συνδέσουμε με σαφείς όρους άρσης. Όλα όσα απέσπασε από τον Νετανιάχου έγιναν υπό πίεση — δεν είναι ώρα για χαλάρωση», ανέφερε πρώην Γάλλος αξιωματούχος. Είναι «πολύ νωρίς» ακόμα.

Bρετανός βουλευτής των Εργατικών συμφώνησε ότι είναι πρόωρο να συζητηθεί άρση κυρώσεων: «Έχω ισχυρή αίσθηση πως θα χρειαστεί περαιτέρω πίεση προς το Ισραήλ», είπε χαρακτηριστικά.

Eυρωπαίοι αξιωματούχοι πιέζουν για ουσιαστικό ρόλο στη μεταπολεμική φάση, διεκδικώντας θέση στο προτεινόμενο από τον Τραμπ «ειρηνευτικό συμβούλιο» που θα επιβλέπει τη διοίκηση της Γάζας. Ο Τραμπ παρέμεινε αόριστος ως προς τη σύνθεσή του κι ανέθεσε σχετικές ερωτήσεις στον ειδικό απεσταλμένο του Steve Witkoff, ο οποίος δήλωσε πως υπάρχουν πολλοί ενδιαφερόμενοι.

Στις Βρυξέλλες επικρατεί σκεπτικισμός για αυτό το νέο όργανο — ιδιωτικά εκφράζονται φόβοι πως μπορεί απλά να αποτελέσει ευκαιρία δυτικών κατασκευαστικών εταιρειών για κέρδη από την ανοικοδόμηση της Γάζας.

Το κόστος ανοικοδόμησης εκτιμάται σε πάνω από $50 δισεκατομμύρια. Η ΕΕ αποτελεί βασικό δωρητή των Παλαιστινίων κι η οικονομική της συμβολή θεωρείται κρίσιμη για την ανάκαμψη της περιοχής.

Aλλά οι Ευρωπαίοι αξίζουν λόγο στις εξελίξεις κι όχι μόνο τιμολόγια: «Η Ευρώπη πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από χρηματοδότης — πρέπει να λειτουργήσει ως έντιμος διαμεσολαβητής όπως πάντα», είπε άτομο που συμμετέχει στις συζητήσεις στις Βρυξέλλες.

Kίνδυνος περιθωριοποίησης της Ευρώπης – Πολιτικές συνέπειες

Aνώτατος Βρετανός αξιωματούχος σχολίασε: «Το πρόβλημά μας είναι ότι οι ΗΠΑ θέλουν τον πλήρη έλεγχο — πώς μπορεί λοιπόν το Ηνωμένο Βασίλειο να έχει συμμετοχή;». Ένας δεύτερος επισήμανε πως λόγω ιστορίας στην περιοχή, το Λονδίνο αισθάνεται ιδιαίτερη ευθύνη ως προς τη στήριξη της ειρηνευτικής διαδικασίας.

Tην ίδια ώρα όμως, η αδυναμία της ΕΕ ως τώρα να συμφωνήσει σε κυρώσεις ή ποινές φαίνεται πως έχει αποδυναμώσει τον ρόλο της στην περιοχή. Διπλωμάτης από χώρα του Κόλπου δήλωσε ότι η ΕΕ ήταν «απούσα» κατά τη διάρκεια της κρίσης κι ότι παραμένει ασαφές ποιος μπορεί τελικά να είναι ο ρόλος της Ένωσης στη διαδικασία αυτή — αν υπάρξει καν τέτοιος ρόλος.

Eπιπλέον, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί γνωρίζουν πως δεν μπορούν να εμφανιστούν αδύναμοι ή απόντες από τη διαδικασία ειρήνης στη Γάζα γιατί ο διχασμός γύρω από τη Μέση Ανατολή απειλεί τις ίδιες τους τις πολιτικές ατζέντες εντός των χωρών τους.

Tρομοκρατική επίθεση σε συναγωγή στο Μάντσεστερ νωρίτερα αυτόν τον μήνα ανέδειξε με τραγικό τρόπο πώς ο πόλεμος στη Γάζα έχει διχάσει τμήματα του Ηνωμένου Βασιλείου. Σε όλη την Ευρώπη δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές βγαίνουν στους δρόμους καταγγέλλοντας τα δεινά των Παλαιστινίων στη Γάζα.

“Η πολιτική της Μέσης Ανατολής θα αποτελέσει μέρος των εθνικών εκλογών”, ανέφερε ο ίδιος αξιωματούχος της ΕΕ. “Είναι εξαιρετικά πολωτικό ζήτημα — αν λοιπόν η Ευρώπη δεν παίξει θετικό ρόλο θα πληρώσει τίμημα”.

Aκόμη περισσότερο, οι νεότερες γενιές ψηφοφόρων έχουν μεγαλώσει βλέποντας φρίκη πολέμου στα κινητά τους: “Γι’ αυτό αν δεν υπάρξει δικαιοσύνη και λογοδοσία δεν ξέρουμε τι μπορεί να συμβεί — ούτε καν στην ίδια την Ευρώπη”, σημείωσε ο αξιωματούχος. “Δεν είναι το τέλος — είναι μόνο αρχή”.