Το κόλπο της Στοκχόλμης… “πετάει” τα αυτοκίνητα από το κέντρο της πόλης

Από το Λονδίνο μέχρι τις Βρυξέλλες, οι κάτοικοι μεγάλων πόλεων συχνά αντιδρούν έντονα στα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Στη Στοκχόλμη, όμως, η προσέγγιση είναι διαφορετική: το πρόγραμμα Living Stockholm μετατρέπει επιλεγμένους δρόμους σε πεζόδρομους για συγκεκριμένες περιόδους – συνήθως το καλοκαίρι, όταν οι κάτοικοι απολαμβάνουν την ύπαιθρο. Αυτή η τακτική έχει βοηθήσει τους πολίτες να αποδεχτούν την ιδέα πως οι δημόσιοι χώροι μπορούν να αξιοποιηθούν πέρα από τη στάθμευση και την οδήγηση.

«Η αλλαγή προκαλεί ανησυχία και οι άνθρωποι δεν θέλουν να αισθάνονται ότι τους επιβάλλεται», εξηγεί ο Λαρς Στρόμγκρεν, αντιδήμαρχος Μεταφορών και Αστικού Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης, στη POLITICO. «Γι’ αυτό παρουσιάζουμε αυτούς τους προσωρινούς αποκλεισμούς ως ένα διασκεδαστικό πείραμα, το οποίο μπορεί να καταργηθεί αν δεν αρέσει στον κόσμο».

Η προσέγγιση αυτή έχει καθησυχάσει πολλούς μικροεπιχειρηματίες που φοβούνταν ότι η μείωση της κυκλοφορίας θα έπληττε τα έσοδά τους — παρά τις πολυάριθμες μελέτες που δείχνουν πως οι πεζόδρομοι αυξάνουν τον τζίρο.

«Στο τέλος του καλοκαιριού, πολλοί από όσους αρχικά διαμαρτύρονταν, μας ζητούν να επαναλάβουμε το πείραμα και την επόμενη χρονιά!», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Στρόμγκρεν.

Η επιτυχία του σχεδίου αποτυπώνεται στον αριθμό των δρόμων που γίνονται εποχικά πεζόδρομοι: από μόλις δύο το 2015, φέτος ξεπέρασαν τους 40.

Ανασχεδιασμός της πόλης για τους ανθρώπους

«Η Σουηδία ήταν ουδέτερη στον πόλεμο, οπότε η Στοκχόλμη δεν βομβαρδίστηκε. Την καταστρέψαμε μόνοι μας μετά τον πόλεμο», σχολιάζει με χιούμορ ο Στρόμγκρεν. «Γκρεμίσαμε ολόκληρες γειτονιές για να προσαρμόσουμε την πόλη στα αυτοκίνητα. Τώρα προσπαθούμε να αντιστρέψουμε αυτή τη ζημιά και να ξαναδώσουμε την πόλη στους ανθρώπους».

Η εντολή του Στρόμγκρεν στηρίζεται στη δέσμευση της σουηδικής πρωτεύουσας για μείωση της κυκλοφορίας αυτοκινήτων κατά 30% σε σχέση με τα επίπεδα του 2017, καθώς και στον στόχο περιορισμού των εκπομπών από ενέργεια και μεταφορές κατά 80% έως το τέλος της δεκαετίας.

Πέρα από την αύξηση των προσωρινών πεζοδρομήσεων — με κάποιους δρόμους να παραμένουν πλέον μόνιμα χωρίς αυτοκίνητα — οι αρχές συνεργάζονται με επιχειρηματίες για τη μείωση της κίνησης που προκαλούν τα οχήματα διανομών.

Ο Στρόμγκρεν αναφέρει ότι οι επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν θετικά σε πιλοτικό πρόγραμμα νυχτερινών παραδόσεων, ώστε να αποφεύγουν την πρωινή κυκλοφορία. Ένα άλλο εγχείρημα προβλέπει ότι τα οχήματα διανομής μεταφέρουν απορρίμματα γραφείων προς κέντρα διαλογής μετά τις παραδόσεις στην πόλη.

Προσαρμογές στο ιστορικό κέντρο και νέα μέτρα

Ο διάλογος υπήρξε καθοριστικός για τον περιορισμό των αυτοκινήτων στη Γκάμλα Σταν, το νησιωτικό τμήμα όπου βρίσκονται το βασιλικό παλάτι και η Παλιά Πόλη της Στοκχόλμης. Αρχικά, οι κάτοικοι αντέδρασαν έντονα στην αφαίρεση θέσεων στάθμευσης, οδηγώντας στη δημιουργία προσωρινών πάρκινγκ στις προβλήτες τον χειμώνα, όταν η στάθμευση σε γειτονικό νησί ήταν δύσκολη.

Παράλληλα, η πόλη επέβαλε ωράριο παραδόσεων μεταξύ 6 π.μ. και 11 π.μ., διευκολύνοντας εστιάτορες και καταστηματάρχες που εκμεταλλεύονται τους πεζόδρομους το υπόλοιπο της ημέρας. «Έχουμε καταγράψει μείωση διερχόμενης κυκλοφορίας κατά 50%», σημειώνει ο Γκούσταφ Κρογκ, υπεύθυνος σχεδιασμού κινητικότητας του δήμου. «Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς τη Stora Nygatan, έναν από τους πιο πολυσύχναστους πεζόδρομους σήμερα, που πριν λίγα χρόνια ήταν γεμάτη παρκαρισμένα αυτοκίνητα».

Παρά την έμφαση στον διάλογο — ειδικά με τον επιχειρηματικό κόσμο — έχουν εφαρμοστεί και πιο αυστηρά μέτρα. Το κόστος στάθμευσης ιδιωτικού οχήματος σε ορισμένες περιοχές αυξήθηκε από 1.100 σε 1.600 κορώνες, δηλαδή περίπου 140 ευρώ τον μήνα. Ο αντιδήμαρχος παραδέχεται ανοιχτά ότι στόχος είναι να καταστεί η χρήση ιδιωτικού αυτοκινήτου λιγότερο βολική.

Επενδύσεις στις δημόσιες μεταφορές και ποδηλασία

«Θέλουμε οι πολίτες να σκεφτούν αν αξίζει πραγματικά να έχουν αυτοκίνητο ή αν συμφέρει περισσότερο να βασίζονται στο δίκτυο δημόσιων μεταφορών», το οποίο καλύπτει σχεδόν το 50% των μετακινήσεων στην πόλη, υπογραμμίζει ο Στρόμγκρεν.

Οι σημαντικές επενδύσεις στις δημόσιες συγκοινωνίες και τις υποδομές ποδηλασίας — που αύξησαν τη χρήση ποδηλάτου στην πόλη κατά 34,8% από το 2015 — συνέβαλαν στη μείωση της κυκλοφορίας κατά 11,7% την τελευταία δεκαετία.

Παρότι η ιδιοκτησία αυτοκινήτου στη Στοκχόλμη παραμένει σχετικά σταθερή, έχει μειωθεί κατά 5,3% από το 2017 — πρόοδος που χαρακτηρίζεται ως «μικρή αλλά σταθερή». Επιπλέον, τα ποσοστά ιδιοκτησίας είναι τα χαμηλότερα από το 2000: μόλις 355 αυτοκίνητα ανά 1.000 κατοίκους, έναντι 491 ανά 1.000 στο υπόλοιπο της χώρας.

Πολιτικές προκλήσεις εν όψει εκλογών

Με μόλις έναν χρόνο έως τις εκλογές, ο Στρόμγκρεν — μέλος των Πρασίνων που κυβερνούν τη Στοκχόλμη σε συνεργασία με το Αριστερό Κόμμα και τους Σοσιαλδημοκράτες — παραδέχεται ότι μέτρα όπως η αύξηση τιμών στάθμευσης ίσως δυσαρεστούν μέρος των ψηφοφόρων. Παρότι το μέτρο σχεδιάστηκε λαμβάνοντας υπόψη εργαζόμενους και επαγγελματίες που εξαρτώνται από τα οχήματά τους, παραμένει αμφιλεγόμενο.

Τονίζοντας τη σημασία του να ακούγονται οι αντιδράσεις και να γίνεται «ένα βήμα πίσω» όταν χρειάζεται διόρθωση λαθών, ο αντιδήμαρχος επισημαίνει ότι η πρόοδος δεν πρέπει να σταματά λόγω λίγων επικριτικών φωνών. «Κάποιοι δεν θα συμφωνήσουν ποτέ με ό,τι κάνεις. Δεν χάνω χρόνο ανησυχώντας για την ψήφο τους· έτσι κι αλλιώς δεν θα με ψήφιζαν».