Το Κάιρο αποκαλεί “εχθρό” το Ισραήλ για πρώτη φορά από το 1979-Τι σηματοδοτεί η εξέλιξη

Μια αιφνιδιαστική κλιμάκωση στη ρητορική της Αιγύπτου απέναντι στο Ισραήλ επαναφέρει στο επίκεντρο της διεθνούς προσοχής τη Μέση Ανατολή, σε μια περίοδο όπου οι περιφερειακές ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες. Ο πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, μιλώντας στην αραβοϊσλαμική σύνοδο κορυφής στην Ντόχα, χαρακτήρισε για πρώτη φορά από την υπογραφή της Συμφωνίας Ειρήνης του 1979 το Ισραήλ ως «εχθρό», μια λέξη που είχε εξαφανιστεί από το επίσημο αιγυπτιακό λεξιλόγιο εδώ και 45 χρόνια. Η δήλωση αυτή δεν αποτελεί μόνο μια σπάνια ρητορική έξαρση, αλλά και μια σαφή προειδοποίηση ότι η υπομονή του Καΐρου έχει όρια απέναντι στις ισραηλινές επιχειρήσεις στα παλαιστινιακά εδάφη και στις συνεχιζόμενες πιέσεις που, σύμφωνα με το Κάιρο, απειλούν τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής.

Σπύρος Σιδέρης

Η ομιλία του Σίσι, που συνδυάστηκε με προειδοποίηση ότι οι ισραηλινές ενέργειες μπορεί να «ανατινάξουν» τις υφιστάμενες συμφωνίες, προκάλεσε έντονη ανησυχία στο Τελ Αβίβ.

Ισραηλινά μέσα ενημέρωσης, όπως η εφημερίδα Israel Hayom και η Maariv, έκαναν λόγο για «προειδοποίηση που δεν πρέπει να αγνοηθεί» και για «απειλή πρωτοφανούς σοβαρότητας», επισημαίνοντας ότι ακόμη και η πιθανότητα επανεξέτασης της ειρηνευτικής συμφωνίας αποτελεί εξέλιξη με τεράστιες συνέπειες για την ασφάλεια του Ισραήλ.

Σήμα από το Κάιρο

Η λέξη «εχθρός» δεν ειπώθηκε τυχαία. Ο επικεφαλής της Αιγυπτιακής Υπηρεσίας Ενημέρωσης, Ντιά Ρασουάν, υπενθύμισε ότι η τελευταία φορά που Αιγύπτιος ηγέτης χρησιμοποίησε αυτόν τον όρο ήταν πριν από το 1979. Για τον Σίσι, όπως τόνισε ο απόστρατος στρατηγός και πρώην αναπληρωτής διευθυντής της αιγυπτιακής μυστικής υπηρεσίας Μοχάμεντ Ιμπραχίμ αλ-Ντουαΐρι, το μήνυμα είναι διττό: η Αίγυπτος επιθυμεί να διαφυλάξει την ειρήνη, αλλά απαιτεί από το Ισραήλ να σταματήσει τις «πολιτικές αλαζονείας» που απειλούν την περιφερειακή σταθερότητα. Όπως δήλωσε, «ο πρόεδρος έθεσε το δίλημμα ξεκάθαρα: ή όλοι επιλέγουμε τον δρόμο της ειρήνης, ή οδηγούμαστε σε μια έκρηξη που θα βλάψει όλους ανεξαιρέτως».

Η παρέμβαση Σίσι ακολούθησε σειρά προειδοποιήσεων της αιγυπτιακής κυβέρνησης σχετικά με τις επιχειρήσεις στη Γάζα και τις ισραηλινές δηλώσεις για πιθανές στρατιωτικές κινήσεις στα σύνορα με το Σινά. Την επόμενη κιόλας ημέρα, ο πρωθυπουργός Μουστάφα Μαντμπούλι συγκάλεσε έκτακτη σύσκεψη με τους επικεφαλής των μεγάλων μέσων ενημέρωσης, προειδοποιώντας ότι «η Αίγυπτος παραμένει στόχος σχεδίων αναδιαμόρφωσης της περιοχής» και ότι το βασικό όπλο της χώρας είναι «η εσωτερική συνοχή και η εθνική ενότητα».

Ανάμεσα στη μνήμη του πολέμου και την ανάγκη της ειρήνης

Η Αίγυπτος υπήρξε η πρώτη αραβική χώρα που υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία με το Ισραήλ, ύστερα από τέσσερις πολέμους που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα, με πιο γνωστό τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ το 1973. Η συμφωνία του Camp David θεωρήθηκε ορόσημο που επέτρεψε την αποστρατιωτικοποίηση του Σινά και άνοιξε τον δρόμο για τρεις δεκαετίες σταθερότητας στα σύνορα. Ωστόσο, η σημερινή κλιμάκωση φέρνει μνήμες από μια εποχή όπου ο όρος «εχθρός» ήταν αυτονόητος και η πιθανότητα στρατιωτικής σύγκρουσης καθημερινή πραγματικότητα.

Αιγύπτιοι αναλυτές επισημαίνουν ότι, παρά τη σκληρή γλώσσα, το Κάιρο δεν επιδιώκει ρήξη. Ο πρέσβης και μέλος του Αιγυπτιακού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων Αλί Χάναφι τόνισε ότι «η Αίγυπτος δεν θέλει κλιμάκωση· προστατεύει όμως τα στρατηγικά της συμφέροντα». Κατά τον ίδιο, η προοπτική στρατιωτικού επεισοδίου εξαρτάται κυρίως από το κατά πόσο το Ισραήλ θα επιμείνει σε «επεκτατικές βλέψεις» και ενδεχόμενες μετακινήσεις πληθυσμών στη Γάζα ή αλλού.

Οικονομικοί και ενεργειακοί υπολογισμοί

Πέρα από τη γεωπολιτική διάσταση, η αιγυπτιακή ηγεσία γνωρίζει ότι τυχόν ρήξη με το Ισραήλ θα είχε βαρύ οικονομικό κόστος. Οι δύο χώρες συνεργάζονται στενά στον τομέα του φυσικού αερίου, με το Ισραήλ να προμηθεύει σημαντικές ποσότητες για την τροφοδοσία των αιγυπτιακών τερματικών υγροποίησης, τα οποία εξάγουν LNG προς την Ευρώπη. Την ίδια στιγμή, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου απείλησε πρόσφατα ότι θα διακόψει τις ροές αερίου προς την Αίγυπτο, σε μια κίνηση που ερμηνεύτηκε ως απάντηση στις αιγυπτιακές προειδοποιήσεις.

Η πιθανότητα οικονομικής πίεσης καθιστά το δίλημμα του Καΐρου πιο περίπλοκο. Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει ήδη σοβαρές δημοσιονομικές δυσκολίες, υψηλό πληθωρισμό και ανάγκη ξένου συναλλάγματος. Η σταθερότητα της ειρήνης με το Ισραήλ διασφαλίζει όχι μόνο την ασφάλεια των συνόρων αλλά και την πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους και δυτικές επενδύσεις.

Τα μηνύματα προς την Ουάσινγκτον και τον αραβικό κόσμο

Η σκληρή γλώσσα του Σίσι είχε αποδέκτες πέρα από το Τελ Αβίβ. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η ομιλία του ήταν επίσης μήνυμα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες παραμένουν ο κύριος εγγυητής της συμφωνίας του Camp David. Το Κάιρο επιδιώκει να υπενθυμίσει στην Ουάσινγκτον ότι η αιγυπτιακή συνεργασία δεν είναι δεδομένη αν δεν υπάρξει πίεση προς το Ισραήλ για αυτοσυγκράτηση και επανεκκίνηση της ειρηνευτικής διαδικασίας.

Παράλληλα, η Αίγυπτος θέλει να εμφανιστεί ως ηγέτιδα δύναμη του αραβικού κόσμου, ικανή να υπερασπιστεί τα παλαιστινιακά δικαιώματα αλλά και να αποτρέψει έναν γενικευμένο πόλεμο. Η σύνοδος της Ντόχα, όπου ο Σίσι επέλεξε να κάνει τις δηλώσεις του, παρείχε το ιδανικό βήμα για να προβάλει την εικόνα μιας χώρας που μπορεί να γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα στις αραβικές πρωτεύουσες και τη Δύση.

«Κόκκινες γραμμές» και αβέβαιο μέλλον

Η σκληρή προειδοποίηση του Σίσι συνοδεύτηκε από μια ξεκάθαρη δήλωση: «Αυτό που κάνει το Ισραήλ δεν θα οδηγήσει σε νέες συμφωνίες ειρήνης· μπορεί όμως να ακυρώσει τις υπάρχουσες». Η φράση αυτή εκλαμβάνεται ως κόκκινη γραμμή. Ο αιγυπτιακός στρατός, ένας από τους ισχυρότερους της περιοχής, παραμένει σε εγρήγορση. Τον Αύγουστο, ο κυβερνήτης του Βόρειου Σινά Χάλεντ Ματζάουαρ είχε δηλώσει από το πέρασμα της Ράφα ότι «όποιος πλησιάσει τα αιγυπτιακά σύνορα δεν μπορεί να κατηγορήσει κανέναν για ό,τι θα συμβεί».

Παρά τη στρατιωτική ισχύ, η πλειοψηφία των Αιγυπτίων αναλυτών θεωρεί απίθανη μια άμεση πολεμική σύγκρουση. Όπως εξηγεί ο πρώην βουλευτής και μέλος της Επιτροπής Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας Γεχία αλ-Κεντουάνι, η Αίγυπτος «επιδιώκει να διατηρήσει τα κεκτημένα της ειρήνης, αλλά από θέση ισχύος». Το Κάιρο, κατά τον ίδιο, «δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει όλα τα διπλωματικά και οικονομικά μέσα για να αποτρέψει περαιτέρω παραβιάσεις, ενώ θα διατηρεί την αποτρεπτική του ικανότητα».

Η επιστροφή της λέξης «εχθρός» στον αιγυπτιακό δημόσιο λόγο δεν είναι μια απλή ρητορική φιγούρα. Αντικατοπτρίζει τη συσσώρευση δυσαρέσκειας απέναντι στις ισραηλινές ενέργειες και προειδοποιεί ότι η Συμφωνία του Camp David, θεμέλιο της περιφερειακής ισορροπίας, δεν είναι άτρωτη. Το μέλλον θα εξαρτηθεί από το αν το Ισραήλ θα αναπροσαρμόσει τη στρατηγική του ή αν θα συνεχίσει μια πορεία που, όπως προειδοποιεί το Κάιρο, μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα περίοδο έντασης με απρόβλεπτες συνέπειες για όλη τη Μέση Ανατολή.

Σε μια περιοχή όπου οι λέξεις συχνά προαναγγέλλουν γεγονότα, η επιλογή του Σίσι να μιλήσει για «εχθρό» ίσως να είναι το τελευταίο καμπανάκι πριν από μια νέα, επικίνδυνη φάση στις αιγυπτοϊσραηλινές σχέσεις – μια φάση όπου η ειρήνη θα εξαρτάται όχι μόνο από υπογραφές του παρελθόντος, αλλά από τις πράξεις του παρόντος.