Πόσο βαθιά “πληγώθηκε” η ισραηλινή οικονομία από τον πόλεμο με το Ιράν- Οι 7 πυλώνες και οι επιπτώσεις

Καθώς ανακοινώθηκε η εκεχειρία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, του Ιράν και του Ισραήλ, έπειτα από την κλιμάκωση των στρατιωτικών συγκρούσεων – και με παρέμβαση του Ντόναλντ Τραμπ ως διαμεσολαβητή – η περιοχή εισέρχεται σε μια νέα φάση εύθραυστης ηρεμίας. Πέρα από τα γεωστρατηγικά μηνύματα, όμως, η πολεμική σύγκρουση είχε βαθιές επιπτώσεις στην ισραηλινή οικονομία, δοκιμάζοντας το υπόδειγμα που είχε οικοδομηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Ποιοι είναι οι επτά πυλώνες που στηρίζουν την οικονομική υποδομή του Ισραήλ; Πώς αντέδρασαν οι αγορές, οι εξαγωγές, οι επενδύσεις και οι καταναλωτικές δαπάνες; Τι σημαίνει η εκεχειρία για την ανασύσταση της ανάπτυξης;

Σπύρος Σιδέρης

Στο παρόν άρθρο εξετάζονται οι επτά βασικοί τομείς – υψηλή τεχνολογία, αμυντικές εξαγωγές, βαριά βιομηχανία & φαρμακευτικά προϊόντα, ενέργεια, γεωργία, τουρισμός και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες – με αναλυτική αναφορά στις επιπτώσεις από την πολεμική σύγκρουση και τις προοπτικές ανάκαμψης, ειδικά μετά την εκεχειρία.

1. Υψηλή τεχνολογία (High‑Tech)

Ο κλάδος της υψηλής τεχνολογίας είναι η ραχοκοκαλιά της ισραηλινής οικονομίας, αντιπροσωπεύοντας περίπου 20% του ΑΕΠ και περίπου 53% των εξαγωγών, σύμφωνα με στοιχεία της Israel Innovation Authority. Με περισσότερες από 9.200 εταιρείες και 400.000 εργαζομένους, αποτέλεσε το κύριο μοχλό ανάπτυξης, παρά τις προκλήσεις.

Επιπτώσεις από τον πόλεμο:

• Έγινε εκτεταμένη φυγή εργατικού δυναμικού, καθώς χιλιάδες εργαζόμενοι του τομέα κλήθηκαν σε εφεδρεία ή επέλεξαν μετεγκατάσταση .
• Καταγράφηκε πτώση χρηματοδοτήσεων: τα κεφάλαια που συγκεντρώθηκαν το 2023 έφτασαν τα 8 δις δολάρια, μειωμένα κατά 55% σε σχέση με το 2022 .
• Παρά τη μείωση της επενδυτικής δραστηριότητας, ο τομέας εμφανίζει ανθεκτικότητα και εξακολουθεί να προσελκύει επενδυτικά κεφάλαια, κυρίως στον χώρο της cybersecurity και climate tech.

Μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι/ευκαιρίες:
Η ανάγκη για σημαντική κρατική υποστήριξη είναι επιτακτική, καθώς η αντιστροφή της πτώσης και η βιώσιμη ανάπτυξη εξαρτώνται από στοχευμένα προγράμματα . Ταυτόχρονα, η τεχνολογική καινοτομία παραμένει στο επίκεντρο αναπτυξιακών δυνατοτήτων.

2. Αμυντικές εξαγωγές

Ο κλάδος των αμυντικών εξαγωγών τράβηξε απροσδόκητα τη μεγαλύτερη ώθηση: το 2024 ξεπέρασε τα 14,8 δις δολάρια, αύξηση από τα 13 δις του 2023 . Το Ισραήλ είναι κορυφαίος εξαγωγέας συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας, πυραύλων, και ραντάρ.

Επιδράσεις του πολέμου:

• Λόγω της διεθνούς ζήτησης υπήρξε ώθηση στις εξαγωγές, καθώς οι χώρες ζητούν προηγμένες λύσεις ασφαλείας .
• Ωστόσο, αναδυόμενες αντιδράσεις, κυρίως στην Ευρώπη, οδήγησαν σε αναστολές ή αναθεώρηση συμβολαίων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Αġa cancelación από την Ισπανία αγοράς αντι-τανκ συστημάτων αξίας 285 εκατ. ευρώ .

3. Βιομηχανία, φαρμακευτικά και διαμάντια

Βιομηχανία – Διαμάντια:

Ο Ισραηλινός κλάδος διαμαντιών κατέγραψε πάνω από 9 δισεκατομμύρια δολάρια εξαγωγές το 2023. Η πλατφόρμα εξαγωγών αποτελεί κομβικό κόμβο του διεθνούς εμπορίου .

Απότομη πτώση:

• Το 2024 οι εξαγωγές διαμαντιών μειώθηκαν κατά 24% για ακατέργαστα και 35% για επεξεργασμένα διαμάντια .
• Η αβεβαιότητα στις διεθνείς αγορές επηρέασε τη ζήτηση.

Φαρμακευτικά & ιατρική τεχνολογία:

Με περίπου 700 εταιρείες, ο τομέας περιλαμβάνει γνωστές εταιρείες όπως Teva, OrCam και Eurogen Pharma .

Επιδράσεις από τον πόλεμο:

• Ελλείψεις στα αεροπορικά δρομολόγια περιορίζουν τη διακίνηση προμηθειών .
• Κλήση προσωπικού σε στρατιωτική εφεδρεία μειώνει τη διαθέσιμη παραγωγική ικανότητα. Η Teva ήδη ανακοίνωσε σχέδια μείωσης προσωπικού κατά 8% .

4. Ενέργεια

Η ενέργεια βασίζεται κυρίως στο φυσικό αέριο, με τα πεδία Tamar και Leviathan να καλύπτουν μεγάλο μέρος της εγχώριας ζήτησης. Παράλληλα αναπτύσσονται και μονάδες ΑΠΕ (ηλιακή, αιολική).

Πολεμικές επιπτώσεις:

• Αναφορές αναφέρουν ότι τα διυλιστήρια, π.χ. της Bazan στη Χάιφα, υπέστησαν σοβαρές ζημιές, με τουλάχιστον τρεις νεκρούς εργαζομένους .
• Κλείσιμο ή περιορισμός παραγωγής στο Tamar και Leviathan, λόγω ανθρωπίνων και εισοδηματικών κινδύνων .
• Η διακοπή διασύνδεσης για εξαγωγές και τοπική χρήση δημιουργεί πρόσθετες ενεργειακές και οικονομικές πιέσεις.

5. Γεωργία

Η ισραηλινή γεωργία διακρίνεται για την κατά 70% αυτάρκειά της και εξαγωγές φρέσκων προϊόντων με προηγμένες τεχνολογίες άρδευσης .

Επιπτώσεις από τη σύγκρουση:

• Άδειασαν χωράφια, εγκαταλείφθηκαν καλλιέργειες, και αποχώρησαν αλλοδαποί και παλαιστίνιοι εργάτες .
• Ο Ορέν Λάβι, υψηλόβαθμος αξιωματούχος, χαρακτήρισε την κρίση ως “τη μεγαλύτερη γεωργική κρίση από το 1948” .
• Η υπόσχεση για μη επαναφορά εργατών από τη Γάζα επιδεινώνει την κατάσταση, οδηγώντας σε αχαρτογράφητες επιπτώσεις.

6. Τουρισμός

Προ κορωνοϊού και πολέμου, ο τουρισμός αποτελούσε σχεδόν το 7% των εξαγωγών, με σχεδόν 5 εκατομμύρια επισκέπτες το 2019 .

Ραγδαία πτώση:

• Το 2024 οι αφίξεις μειώθηκαν άνω του 90%, συνεπεία ακυρώσεων και φόβων .
• Σε κάποιες περιοχές, οι πληρότητες ξεπερνούσαν μόλις το 10% .
• Οι οικονομικές απώλειες εκτιμούνται σε 3,4 δισεκατομμύρια δολάρια .

7. Χρηματοοικονομικές υπηρεσίες

Το ισραηλινό τραπεζικό σύστημα, πολύ συγκεντρωτικό, ελέγχει το 50% της δανειοδότησης στις επιχειρήσεις και το 70% στις νοικοκυριά .

Επιπτώσεις:

• Οι επενδύσεις μεταξύ εταιρειών και ξένων φορέων μειώθηκαν περίπου κατά 42% το 2024 .
• Το άμεσο ξένο κεφάλαιο μειώθηκε κατά 29% το 2023 .
• Το δημόσιο έλλειμμα αυξήθηκε στο 8,3% του ΑΕΠ, λόγω πολεμικών δαπανών .
• Αυξήθηκαν τα επιτόκια ομολόγων, καθιστώντας ακριβότερο το δανεισμό και δείχνοντας μειωμένη εμπιστοσύνη επενδυτών .

Οικονομική εικόνα με το βλέμμα στην εκεχειρία

Η εκεχειρία που συμφωνήθηκε φαίνεται να λειτουργεί ως κόφτης κλιμάκωσης. Η πολεμική δαπάνη εξακολουθεί υψηλή, ωστόσο η αρχή της παύσης των συγκρούσεων δημιουργεί δυνατό χώρο για:

• Επανάκαμψη της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, με ενίσχυση της τουριστικής δραστηριότητας και επαναφορά προβλεψιμότητας σε βιομηχανίες και εμπόριο .
• Επενδύσεις στον κλάδο της τεχνολογίας, όπου το 2024 σημειώθηκε ανάπτυξη 3,4% στο ΑΕΠ (αλλά με βραδυπορία) .
• Διπλωματικές προσπάθειες για την συγκράτηση των αμυντικών εξαγωγών, χωρίς απαραίτητα πλήρη κατάργηση τους .

Οι επτά πυλώνες της ισραηλινής οικονομίας αποδείχθηκαν ανθεκτικοί αλλά ευάλωτοι. Η τεχνολογία και οι αμυντικές εξαγωγές παραμένουν οι κινητήριοι μοχλοί, αλλά η γεωργία, ο τουρισμός και ο βιομηχανικός τομέας υπέστησαν σοβαρό πλήγμα. Το πρόγραμμα οικονομικής στήριξης του κράτους, μαζί με την αναμενόμενη πολυετή ανάκαμψη – που προβλέπεται 3‑5% το 2025‑26 – έχουν κρίσιμο ρόλο για την επόμενη πορεία της χώρας.

Η δήλωση εκεχειρίας προσφέρει μια ελπίδα ανοικοδόμησης, ωστόσο οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις, η ενίσχυση της εμπιστοσύνης επενδυτών και η ανασύνταξη των κρίσιμων τομέων είναι πλέον μονόδρομος για την ισραηλινή οικονομία.