Ανάλυση: Κάτι δεν “βγαίνει” στην πολιτική Τραμπ για την Ουκρανία

Με φόντο τις ολοένα και εντονότερες αεροπορικές επιδρομές της Ρωσίας στην Ουκρανία και την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των διαπραγματεύσεων στην Κωνσταντινούπολη με ανταλλαγή αιχμαλώτων, το παγκόσμιο ενδιαφέρον στρέφεται εκ νέου στον ρόλο του Ντόναλντ Τραμπ. Ο Αμερικανός πρόεδρος, παρά την επίσημη διστακτικότητα να επιβάλει νέες κυρώσεις στη Ρωσία, εμφανίζεται ιδιαίτερα ενεργός σε επικοινωνιακό επίπεδο, εξαπολύοντας «φωτιές» προς πάσα κατεύθυνση. Σε σφοδρή ανάρτηση του στα κοινωνικά δίκτυα, ο Τραμπ έκανε λόγο για παραλογισμό του Πούτιν, τονίζοντας πως «σκοτώνει αθώους» και ότι «δεν πρόκειται μόνο για στρατιώτες».

Σπύρος Σιδέρης

Στην ίδια ανάρτηση όμως δεν παρέλειψε να επιτεθεί και στον Ζελένσκι, λέγοντας πως «ο τρόπος που μιλάει προκαλεί προβλήματα» και υποστηρίζοντας ότι «ο πόλεμος δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ αν ήμουν πρόεδρος από την αρχή». Τόνισε πως αυτή η σύγκρουση είναι προϊόν της πολιτικής Ζελένσκι, Πούτιν και Μπάιντεν, και όχι δική του.

Παρότι η ρητορική του Τραμπ αφήνει να εννοηθεί πως θεωρεί τον πόλεμο καταστροφικό και επιθυμεί την κατάπαυση του πυρός, δεν κατέθεσε συγκεκριμένες δεσμεύσεις. Σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου για το ενδεχόμενο κυρώσεων, απέφυγε να απαντήσει και κατηγόρησε τον δημοσιογράφο για “fake news”. Αυτή η στάση τροφοδότησε εκ νέου τις αμφιβολίες για το αν είναι διατεθειμένος να στηρίξει έμπρακτα την Ουκρανία.

Ωστόσο, την περασμένη εβδομάδα, ο ίδιος ο Τραμπ έκανε τηλεφώνημα στον Πούτιν, συμφωνώντας με το βασικό αίτημα της Μόσχας: πρώτα διαπραγματεύσεις, μετά εκεχειρία, και ύστερα ένα μνημόνιο συμφωνίας με τους όρους λήξης του πολέμου. Η δυσκολία; Ένα τέτοιο μνημόνιο δεν είναι απλώς άγνωστο ως περιεχόμενο, αλλά και απροσδιόριστο χρονικά, με ταυτόχρονη συνέχιση των μαχών στο πεδίο, οι οποίες προς το παρόν δεν ευνοούν το Κίεβο.

Αυτή η εναλλαγή σκληρών δηλώσεων και παρασκηνιακών διαβουλεύσεων από τον Τραμπ δεν είναι καινούργια. Και στο παρελθόν, μετά από ρωσικά πυραυλικά πλήγματα, είχε προβεί σε επικρίσεις κατά του Κρεμλίνου, προκαλώντας προσδοκίες στην Ευρώπη ότι «γύρισε σελίδα» και ετοιμάζεται για πιέσεις στη Μόσχα. Πράγματι, τότε είχε τεθεί τελεσίγραφο για εκεχειρία 30 ημερών από τη Δύση και είχε διαφανεί ετοιμότητα για κυρώσεις από τις ΗΠΑ, με επιβεβαίωση και από τον Ρούμπιο.

Όμως, η νέα επικοινωνία του με τον Πούτιν και η στροφή προς τον άξονα “διαπραγμάτευση πρώτα” προκαλεί ερωτήματα για την αξιοπιστία των δηλώσεών του. Αντί για σκληρή στάση, διαφαίνεται ένας υπολογισμός πολιτικού κόστους: ο Τραμπ φαίνεται να φοβάται ότι δευτερογενείς κυρώσεις θα πλήξουν τη συμφωνία των ΗΠΑ με την Κίνα, και θα ανοίξουν μέτωπο με την Ινδία, ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί να αποφύγει πυρηνική κλιμάκωση.

Επιπλέον, η στρατηγική του Τραμπ και της ομάδας του δεν στηρίζεται σε συμμετοχή των ΗΠΑ στον πόλεμο στην Ευρώπη. Η προτεραιότητα, όπως εκφράστηκε στην προεκλογική του καμπάνια, είναι η Ασία και η ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ, όχι της Ουκρανίας.

Παρά την αμφιταλάντευσή του, η «οργή του Τραμπ» αξιοποιείται από την Ευρώπη. Ο Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε χαρακτηριστικά πως «ο Τραμπ κατάλαβε ότι εξαπατήθηκε από τον Πούτιν, αλλά τώρα πρέπει να πράξει». Ο Φρίντριχ Μερτς, καγκελάριος της Γερμανίας, ανακοίνωσε την άρση των περιορισμών στις προμήθειες όπλων μεγάλου βεληνεκούς προς την Ουκρανία. «Τώρα μπορεί να χτυπήσει στρατιωτικές θέσεις εντός της Ρωσίας», είπε στο WDR.

Η ίδια η Γερμανία φέρεται έτοιμη να παραδώσει 100-150 Taurus, αν και ακόμη δεν υπάρχει επίσημη επιβεβαίωση. Η Μόσχα αντέδρασε μέσω του Ντμίτρι Πεσκόφ, χαρακτηρίζοντας τέτοιες αποφάσεις «επικίνδυνες» και αντίθετες με τις προσπάθειες πολιτικής διευθέτησης.

Το ερώτημα που τίθεται είναι τι συμβαίνει στο διπλωματικό παρασκήνιο. Οι συνομιλίες Κιέβου–Μόσχας αναμένεται να συνεχιστούν για το περιβόητο “μνημόνιο ειρήνης”, αλλά η διαδικασία δεν έχει σαφή προορισμό. Η πρώτη φάση (ανταλλαγή 1000 αιχμαλώτων) ολοκληρώθηκε, όμως η επόμενη δεν έχει ημερομηνία. Οι αναλυτές διχάζονται.

Η κυρίαρχη εκτίμηση είναι ότι ο Πούτιν δεν επιθυμεί εκεχειρία τώρα, καθώς περιμένει την κατάρρευση της ουκρανικής άμυνας. Θέλει να εδραιώσει τον έλεγχο των τεσσάρων περιοχών και να επιβάλει αλλαγή πολιτικής κατεύθυνσης στο Κίεβο. Ωστόσο, υπάρχει και αντίθετη άποψη: ότι ίσως να δέχεται να σταματήσει αν του προσφερθούν επαρκή ανταλλάγματα.

Το περιβόητο “σχέδιο Τραμπ”, σύμφωνα με πληροφορίες, περιείχε αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικής, άρση κυρώσεων και μπλοκάρισμα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Όμως η ΕΕ, οι ΗΠΑ και το Κίεβο κατήρτισαν ένα νέο σχέδιο 22 σημείων, το οποίο λέγεται πως ο Πούτιν αρνήθηκε καν να εξετάσει. Πιθανόν γιατί δεν περιλάμβανε όλα τα «μπόνους» του Τραμπ.

Η πιθανότητα ο Πούτιν να αποδεχθεί μια συμφωνία παραμένει ανοικτή, εφόσον του προσφερθούν πιο γενναιόδωροι όροι. Αλλά ακόμη κι έτσι, η Μπάνκοβα (το γραφείο του Ουκρανού Προέδρου) δεν φαίνεται διατεθειμένη να κάνει μεγάλες παραχωρήσεις, ειδικά όσο η άμυνα αντέχει. Αν όμως αυτή καταρρεύσει, οι όροι μπορεί να γίνουν ακόμη πιο σκληροί από ρωσικής πλευράς.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι η Ευρώπη κινείται πλέον στη γραμμή της ενίσχυσης της στρατιωτικής υποστήριξης και της αυστηροποίησης των κυρώσεων. Η θεωρία ότι η γρήγορη ειρήνη θα επιτρέψει στον Πούτιν να επιτεθεί στην Ευρώπη μετά, κερδίζει έδαφος, αν και παραμένει αμφιλεγόμενη.

Η τελική έκβαση των διαπραγματεύσεων θα εξαρτηθεί από τα μνημόνια που θα παρουσιάσουν τα δύο μέρη, την ειλικρίνεια των όρων, και – κυρίως – την πολιτική βούληση για συμβιβασμό. Μέχρι τότε, η «οργή του Τραμπ» μπορεί να αποτελεί περισσότερο επικοινωνιακό εργαλείο παρά καταλύτη για πραγματική ειρήνη.