Νιώθουμε εξάντληση μετά από μια χαλαρή μέρα στη θάλασσα; Υπάρχει επιστημονική εξήγηση

Ήλιος, άμμος, κύματα και απόλυτη χαλάρωση. Καμία ευθύνη, ελάχιστες υποχρεώσεις – μόνο απόλαυση. Κι όμως, μετά από μια ολόκληρη μέρα ευδαιμονίας στην παραλία, συχνά καταλήγουμε εντελώς εξαντλημένοι. Γιατί συμβαίνει αυτό; Αν η θαλασσινή αύρα θεωρείται αναζωογονητική, πώς γίνεται μια ήρεμη μέρα να μας αφήνει τόσο κουρασμένους; Η επιστήμη προσφέρει μερικές ενδιαφέρουσες εξηγήσεις.

Τις περισσότερες φορές επιλέγουμε να περάσουμε χρόνο στην παραλία μέσα στο κατακαλόκαιρο, με υψηλές θερμοκρασίες που διαρκούν ώρες. Όπως εξηγεί ο Craig Crandall, φυσιολόγος και καθηγητής εσωτερικής ιατρικής στο University of Texas Southwestern Medical Center, «ο άνθρωπος πρέπει να ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος. Αν δεν το κάναμε, θα ήμασταν σαν σαύρες». Η ανθρώπινη φυσιολογία απαιτεί η εσωτερική μας θερμοκρασία να διατηρείται κοντά στους 37°C. Αν ανέβει υπερβολικά, τα ζωτικά μας συστήματα αρχίζουν να αποδιοργανώνονται.

Η διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας σώματος απαιτεί προσπάθεια. Για να δροσιστούμε σε ζεστό περιβάλλον καταναλώνουμε περισσότερη ενέργεια, καθώς αυξάνεται η πρόσληψη οξυγόνου, σύμφωνα με τον Crandall. Αυτή η αυξημένη κατανάλωση οξυγόνου δείχνει μεγαλύτερη κυτταρική δραστηριότητα. Αν αυτό συνεχιστεί για ώρες, συσσωρεύεται σημαντική κόπωση. Επιπλέον, επηρεάζεται και η καρδιά.

Ένας βασικός μηχανισμός ψύξης είναι η αύξηση της ροής αίματος κοντά στην επιφάνεια του δέρματος. Όταν η θερμοκρασία του αέρα είναι χαμηλότερη από τη θερμοκρασία του σώματος, το αίμα που κυκλοφορεί κοντά στο δέρμα χάνει θερμότητα προς το περιβάλλον. Όμως αυτό σημαίνει ότι η καρδιά πρέπει να δουλεύει πιο έντονα για να στείλει περισσότερο αίμα στα περιφερειακά αγγεία. «Αν κάποιος έχει παλμό 60 σε δροσερό περιβάλλον, είναι πολύ πιθανό στην παραλία να φτάσει τους 100 ή και 110 παλμούς το λεπτό», επισημαίνει ο Crandall.

Αφυδάτωση και κόπωση κάτω από τον ήλιο

Αυτός είναι και ο λόγος που οι ακραίες θερμοκρασίες είναι επικίνδυνες για όσους έχουν καρδιακά προβλήματα. Στους υπόλοιπους, αυτή η αδιόρατη αλλά συνεχής προσπάθεια μπορεί να ευθύνεται για την κούραση που νιώθουμε μετά την παραλία.

Ένας ακόμα τρόπος που το σώμα αποβάλλει θερμότητα είναι μέσω της εφίδρωσης. Όταν παίζουμε ή λιαζόμαστε στον ήλιο για ώρες, χάνουμε μεγάλες ποσότητες νερού μέσω του ιδρώτα – και συνήθως δεν πίνουμε αρκετά υγρά για να αναπληρώσουμε αυτές τις απώλειες.

«Η ενυδάτωση είναι εξαιρετικά σημαντική», τονίζει ο Crandall. «Όταν αφυδατωθούμε, εμφανίζονται συμπτώματα παρόμοια με της θερμικής εξάντλησης: αρχίζουμε να αισθανόμαστε κόπωση». Έρευνες –τουλάχιστον δύο τυχαιοποιημένες κλινικές μελέτες– έδειξαν πως ακόμη και ήπια αφυδάτωση επηρεάζει τη διάθεση, την εγρήγορση και τις γνωστικές επιδόσεις ακόμη και σε υγιείς ανθρώπους.

Η κατάσταση επιδεινώνεται όταν πολλοί προτιμούν αλκοολούχα ποτά αντί για νερό στην παραλία. Το αλκοόλ λειτουργεί ως διουρητικό και –ανάλογα με την ποσότητα– προκαλεί μεγαλύτερη απώλεια υγρών απ’ όσα προσφέρει κάθε ποτό. Η συνοδευτική μέθη μπορεί επίσης να δυσκολέψει την έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων αφυδάτωσης ή θερμικής καταπόνησης, όπως σημειώνει ο Crandall.

Κρυφή σωματική δραστηριότητα στην παραλία

Η παραλία αποτελεί συχνά μια ευχάριστη διακοπή από τη ρουτίνα μας. Όμως ακόμα και όταν χαλαρώνουμε, υπάρχει μια απροσδόκητη σωματική δραστηριότητα: πρέπει να βρούμε κατάλληλο σημείο – συχνά περπατώντας αρκετά κουβαλώντας ψυγειάκι ή ομπρέλα. Επιπλέον, κάθε κίνηση πάνω στην άμμο απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια. Ίσως κάθε ώρα περνάμε 10 λεπτά μέσα στη θάλασσα ή παίζοντας στη στεριά. Αν υπάρχουν παιδιά, το τρέξιμο είναι αναπόφευκτο.

Όπως λέει ο Crandall: «Στην καθημερινότητά μου κάθομαι σε γραφείο μπροστά σε υπολογιστή. Όταν πάω παραλία, η σωματική δραστηριότητα είναι πολλαπλάσια σε σύγκριση με τις συνηθισμένες μου ώρες». Προσθέτει ότι απολαμβάνει τα αθλήματα στη θάλασσα και την άμμο αλλά αναμένει να αισθανθεί πιο κουρασμένος μετά.

Η επίδραση της ζέστης και του ήλιου στον οργανισμό

Ακόμη κι αν είστε καλά ενυδατωμένοι, ξεκουράζεστε και κάνετε διαλείμματα στη σκιά, η υπνηλία το απόγευμα μπορεί να αποτελεί αρχέγονο ζωικό αντανακλαστικό. Μια μελέτη του 2022 σε φρουτόμυγες έδειξε πως οι υψηλές θερμοκρασίες ενεργοποιούν εγκεφαλικά σήματα που συνδέονται με τον κιρκάδιο ρυθμό τους – ουσιαστικά οδηγώντας τα έντομα σε έναν… ισπανικό ύπνο! Δεν έχει εξακριβωθεί αν κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στους ανθρώπους.

Επιπλέον, ο ίδιος ο ήλιος μπορεί να μας κάνει να νιώθουμε νωθροί – ειδικά αν πάθουμε ηλιακό έγκαυμα. Το κάψιμο προκαλεί φλεγμονώδη αντίδραση στον οργανισμό· αν είναι έντονο μπορεί να οδηγήσει σε γενικευμένη εξάντληση, πονοκέφαλο, ναυτία ή ακόμα και πυρετό. Ακόμη κι αν εφαρμόζετε σχολαστικά αντηλιακό και αποφεύγετε τα εγκαύματα, η έκθεση στον ήλιο μπορεί μόνη της να προκαλέσει κόπωση.

Μελέτη του 2004 έδειξε ότι κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων αναψυχής στον ήλιο αυξάνεται η νοητική κόπωση. Παρόμοια έρευνα του 2021 διαπίστωσε αντίστοιχες επιπτώσεις σε εργαζόμενους σε εξωτερικούς χώρους: όσοι είχαν εκτεθειμένο δέρμα παρουσίασαν βραδύτερη σκέψη και άλλα συμπτώματα καταπόνησης συγκριτικά με συναδέλφους που ήταν καλυμμένοι – ακόμη κι όταν οι θερμοκρασίες ήταν ίδιες.

Γιατί συμβαίνει αυτό δεν είναι πλήρως κατανοητό· ωστόσο ο Crandall σημειώνει πως όταν ο ήλιος πέφτει στο δέρμα μας προκαλεί χημικές αντιδράσεις – όπως η παραγωγή βιταμίνης D– ενώ ενδεχομένως ενεργοποιούνται κι άλλοι χημικοί ή ορμονικοί μηχανισμοί.

Πώς θα αποφύγετε την «κοιλιά» μετά την παραλία;

Αν θέλετε να μειώσετε την πιθανότητα της μετα-παραλιακής κόπωσης, σύμφωνα με τον Crandall τα δύο σημαντικότερα μέτρα είναι η επαρκής ενυδάτωση και η αποφυγή των εγκαυμάτων. Διαλείμματα στη σκιά ή λίγη ώρα σε εσωτερικό χώρο βοηθούν επίσης. Όμως αν έχετε φροντίσει για το φαγητό σας, έχετε πιει αρκετό νερό και χρησιμοποιήσατε αντηλιακό, ίσως το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι… απλά να μην αντισταθείτε στην υπνηλία! «Θα πρότεινα έναν καλό υπνάκο», λέει χαρακτηριστικά – ιδανικά κάτω από μια ομπρέλα.

Πηγή: popsci.com