Η αβεβαιότητα μπορεί να αντιμετωπιστεί… ιδού 7 απλοί τρόποι

Το να ζούμε με τόση αβεβαιότητα είναι εξαιρετικά δύσκολο. Οι άνθρωποι επιζητούν πληροφορίες για το μέλλον με τον ίδιο τρόπο που αναζητούν το φαγητό ή άλλες βασικές απολαύσεις. Ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται την ασάφεια ως απειλή και προσπαθεί να μας προστατεύσει, περιορίζοντας την ικανότητά μας να εστιάσουμε σε οτιδήποτε άλλο πέρα από τη δημιουργία βεβαιότητας.

Έρευνες δείχνουν ότι η επαγγελματική αβεβαιότητα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία μας περισσότερο ακόμη και από την ίδια την απώλεια εργασίας. Σε πειράματα, όσοι ενημερώθηκαν πως έχουν 50% πιθανότητες να υποστούν έναν ηλεκτροσόκ ένιωσαν πολύ πιο αγχωμένοι από εκείνους που ήξεραν σίγουρα ότι θα το υποστούν.

Δεν είναι τυχαίο ότι έχουν δημιουργηθεί ολόκληρες βιομηχανίες για να καλύψουν τα κενά του μέλλοντός μας. Η δημοτικότητα των εφαρμογών αστρολογίας ή το κύρος των εταιρειών στρατηγικού σχεδιασμού το αποδεικνύουν. Θρησκείες με αυστηρούς κανόνες προσφέρουν βεβαιότητα, ενώ οι θεωρίες συνωμοσίας δίνουν απλές εξηγήσεις σε σύνθετα φαινόμενα.

Ωστόσο, συχνά είναι πιο αποτελεσματικό να μην προσπαθούμε να δημιουργήσουμε βεβαιότητα. Αν και η εξέλιξη μας έχει προγραμματίσει να αντιστεκόμαστε στην αβεβαιότητα, δεν μπορούμε ποτέ να γνωρίζουμε πραγματικά τι θα φέρει το μέλλον. Σε καταστάσεις όπως η πανδημία του 2020, που ανέτρεψε κάθε σχέδιο, πρέπει να μάθουμε να ζούμε με την ασάφεια.

Όπως έγραψε ο μαθηματικός John Allen Paulos: «Η αβεβαιότητα είναι η μόνη βεβαιότητα που υπάρχει. Το να μάθουμε να ζούμε με την ανασφάλεια είναι η μόνη ασφάλεια». Πώς μπορούμε λοιπόν να διαχειριστούμε καλύτερα το αίσθημα ότι όλα είναι εκτός ελέγχου; Ακολουθούν επτά εκπληκτικές στρατηγικές.

Αποδοχή αντί για αντίσταση

Ζούμε αναμφίβολα σε δύσκολες εποχές. Η αντίσταση στην πραγματικότητα όμως δεν βοηθά στην ανάρρωση ή την ανάπτυξη. Αντίθετα, παρατείνει τον πόνο και εντείνει τα αρνητικά συναισθήματα. Υπάρχει σοφία στη φράση «αυτό που αντιστεκόμαστε, επιμένει».

Η αποδοχή, όπως έχει δείξει η έρευνα της Kristin Neff, ιδιαίτερα προς τον εαυτό μας, αποτελεί το μυστικό της ευτυχίας. Σημαίνει να συναντούμε τη ζωή όπως είναι και να προχωράμε από εκεί. Η αποδοχή μας επιτρέπει να δούμε καθαρά τη σημερινή πραγματικότητα και έτσι απελευθερωνόμαστε για να κινηθούμε μπροστά, αντί να παραμένουμε παράλυτοι από τον φόβο ή τη διαφωνία.

Για να εξασκήσουμε την αποδοχή, χρειάζεται να αφήσουμε τόσο την αντίσταση προς τη δυσκολία όσο και τα αρνητικά συναισθήματα που αυτή προκαλεί. Για παράδειγμα, αν ένας γάμος δοκιμάζεται σε περιόδους αβεβαιότητας, αντί για κριτική ή κατηγορία, μπορούμε προσωρινά να δεχτούμε τα πράγματα όπως είναι—χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παύουμε να αισθανόμαστε απογοήτευση ή λύπη.

Η αποδοχή δεν ισοδυναμεί με παραίτηση. Δεν σημαίνει ότι τα πράγματα δεν θα βελτιωθούν ποτέ· απλώς αποδεχόμαστε ό,τι συμβαίνει τώρα, ενώ εργαζόμαστε για μια καλύτερη κατάσταση στο μέλλον. Είναι δύσκολο αλλά ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για πρόοδο.

Επένδυση στον εαυτό σας

Ο σημαντικότερος πόρος που διαθέτουμε για να συνεισφέρουμε στον κόσμο είμαστε εμείς οι ίδιοι. Όταν αγνοούμε τις ανάγκες του σώματος, του νου ή του πνεύματος, περιορίζουμε τις δυνατότητές μας για μια ποιοτική ζωή. Η διατήρηση υγιών σχέσεων που προσφέρουν σύνδεση και νόημα είναι απαραίτητη.

Χρειαζόμαστε επαρκή ύπνο και ξεκούραση όταν το έχουμε ανάγκη. Πρέπει επίσης να αφιερώνουμε χρόνο στη χαρά και το παιχνίδι—για τη χαρά καθαυτή. Η αυτοφροντίδα δεν είναι εγωισμός. Ο εγωισμός χαρακτηρίζεται από αγχώδη εστίαση στον εαυτό και κυνηγητό εξωτερικών στόχων όπως εμφάνιση ή επιτυχία στα κοινωνικά δίκτυα.

Αυτή η στάση συχνά σχετίζεται με άγχος, κατάθλιψη και προβλήματα υγείας όπως καρδιακές παθήσεις. Αντίθετα, η αυτοφροντίδα και η προσωπική ανάπτυξη μάς βοηθούν ουσιαστικά.

Υγιείς τρόποι παρηγοριάς

Ένας βασικός τρόπος επένδυσης στον εαυτό μας είναι η αναζήτηση υγιούς παρηγοριάς. Για να παραμείνουμε ευέλικτοι στις δυσκολίες πρέπει πρώτα να νιώθουμε ασφάλεια. Όταν αισθανόμαστε ανασφαλείς, ο εγκέφαλός μας ενεργοποιεί τα συστήματα ανταμοιβής—κάνοντας τους πειρασμούς πιο δελεαστικούς.

Έτσι οδηγούμαστε συχνά σε μια έξτρα ποσότητα κρασιού ή γλυκού ή διαδικτυακές αγορές χωρίς μέτρο. Αντί όμως για ανθυγιεινές λύσεις όπως junk food ή κοινωνικά δίκτυα, βοηθά περισσότερο μια λίστα με υγιείς επιλογές: βόλτα στη φύση, τηλεφωνική επικοινωνία με φίλο, μια σύντομη ξεκούραση ή ακόμα κι ένα αστείο βίντεο στο YouTube.

Αυτές οι μικρές κινήσεις μας επιτρέπουν τελικά να είμαστε οι άνθρωποι που θέλουμε.

Αμφισβητήστε τις σκέψεις σας

Η σημαντικότερη ίσως τεχνική μείωσης άγχους είναι «μην πιστεύετε ό,τι σκέφτεστε». Σε περιόδους αβεβαιότητας ειδικά, οι σκέψεις που προβάλλουν τα χειρότερα σενάρια πρέπει να αντιμετωπίζονται με κριτική ματιά.

Είναι χρήσιμο να εξετάζουμε τους κινδύνους ώστε να προλάβουμε προβλήματα—αλλά αν πιστεύουμε κάθε ανησυχητική σκέψη σαν πραγματικότητα, αντιδρούμε σαν τα χειρότερα ήδη συμβαίνουν. Έτσι νιώθουμε διαρκώς απειλή και φόβο χωρίς αντικειμενικό λόγο.

Ο αρνητισμός μπορεί ακόμη και να οδηγήσει σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες: όταν περιμένουμε το χειρότερο, δυσκολευόμαστε να αξιοποιήσουμε ευκαιρίες ή νέες προκλήσεις με δημιουργικότητα και θάρρος. Αντί γι’ αυτό, μπορούμε συνειδητά να φανταστούμε θετικά σενάρια και ευκαιρίες μέσα στις δυσκολίες.

Παρουσία αντί βεβαιότητας

Το αντίθετο της αβεβαιότητας δεν είναι η βεβαιότητα αλλά η παρουσία στο παρόν. Αντί για σενάρια ενός άγνωστου μέλλοντος, μπορούμε να στρέψουμε την προσοχή στην αναπνοή μας και στα συναισθήματά μας αυτή τη στιγμή.

Κάθε φορά που πλένουμε τα χέρια μας ή κάνουμε μια καθημερινή πράξη μπορούμε να ρωτάμε: «Πώς είμαι τώρα;» Παρατηρούμε τι αισθανόμαστε στο σώμα μας χωρίς κριτική διάθεση—φέρνοντας περιέργεια κι αποδοχή (βλ. #1).

Ακόμη κι όταν όλα φαίνονται εκτός ελέγχου, εμείς επιλέγουμε πού θα εστιάσουμε την προσοχή μας: μπορούμε π.χ. να απενεργοποιήσουμε ειδοποιήσεις ειδήσεων ή social media ώστε αυτά να μην καταλαμβάνουν τη σκέψη μας συνεχώς.

Αναλάβετε ευθύνη για τον εαυτό σας

Όταν συμπεριφερόμαστε σαν ανίσχυροι θεατές της ζωής μας, παγιδευόμαστε σε αφηγήσεις θυμού και αδυναμίας—περιμένοντας άλλους ανθρώπους «να μας σώσουν». Οι φίλοι μπορεί πράγματι να θέλουν το καλό μας αλλά συχνά λειτουργούν περισσότερο ως ενισχυτές της στασιμότητας παρά ως πραγματικοί σωτήρες.

Η πραγματική υποστήριξη έρχεται όταν οι άλλοι μάς βλέπουν ως ικανούς ανθρώπους που μπορούν μόνοι τους ν’ αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες—και μας ενθαρρύνουν προς αυτή την κατεύθυνση.

“Η αβεβαιότητα είναι η μόνη βεβαιότητα που υπάρχει”, υπενθυμίζει ο μαθηματικός John Allen Paulos. Όταν σταματήσουμε τη μόνιμη γκρίνια για τα προβλήματα και επικεντρωθούμε στα αποτελέσματα που θέλουμε, παίρνουμε πίσω τη δύναμή μας για αλλαγή στη ζωή μας.

Βρείτε νόημα μέσα στο χάος

Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι ορίζουν το νόημα ως μια διανοητική κι συναισθηματική αξιολόγηση του κατά πόσο η ζωή μας έχει σκοπό κι αξία—και κυρίως επίδραση στους άλλους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι κινητοποιούνται περισσότερο όταν νιώθουν σημαντικοί για τους γύρω τους. Εργάζονται σκληρότερα κι αισθάνονται μεγαλύτερη ικανοποίηση όταν βλέπουν ότι κάποιος ωφελείται από τις προσπάθειές τους—χαρακτηριστικό που φαίνεται έντονα στους νέους που βοηθούν συνανθρώπους τους σε κρίσεις.

Έρευνες δείχνουν πως νιώθουμε καλύτερα όταν στρέφουμε το ενδιαφέρον έξω από τον εαυτό μας και στηρίζουμε άλλους ανθρώπους ή κοινότητες. Το επόμενο βήμα είναι ν’ αναγνωρίσουμε τι μπορούμε προσωπικά ν’ αλλάξουμε προς το καλύτερο: ποιες δεξιότητες ή ενδιαφέροντα διαθέτουμε; Τι έχει πραγματικά σημασία για εμάς;

Το νόημα κι ο σκοπός γεννούν ελπίδα. Όταν όλα μοιάζουν αβέβαια ή τρομακτικά, η αίσθηση προσφοράς στους άλλους μάς γειώνει όσο τίποτα άλλο. Μην περιμένετε απλώς το τέλος της κρίσης· σκεφτείτε τι πάντα θέλατε πραγματικά και κάντε χώρο γι’ αυτό μέσα στη νέα πραγματικότητα—ζήστε αυτή τη ζωή!

Η Christine Carter, Ph.D., είναι Senior Fellow στο Greater Good Science Center και συγγραφέας των βιβλίων «The New Adolescence», «The Sweet Spot» και «Raising Happiness». Έχει διατελέσει διευθύντρια του GGSC καθώς και αρθρογράφος στο parenting blog του κέντρου.
Διαβάστε το αρχικό άρθρο εδώ.