Φαραντούρης: Ζητούμενο η βιώσιμη ανάπτυξη & συλλογική ευημερία. Όχι απλώς η οικονομική μεγέθυνση

Διάφορες εσωτερικές οικονομικές εξελίξεις όπως η τυπική ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας από τη χώρα μας, αν και προδιαγεγραμένη από τον Αύγουστο του 2018, αποτελεί μία σημαντική χρηματοoικονομική εξέλιξη δεδομένου ότι η θετική επενδυτική αξιολόγηση αποτελεί προϋπόθεση για να χαρακτηριστεί επιλέξιμος προορισμός για επενδυτικά κεφάλαια με θεσμική συμπεριφορά. Χρειάζεται όμως προσοχή  σε αυτό το σημείο: Η προϋπόθεση αυτή είναι αναγκαία, αλλά όχι ικανή.

Toυ Νικόλα Φαραντούρη*

Δεν θα πρέπει να περιορίσουμε τον ορίζοντα μας στην εισροή ξένων κεφαλαίων στο ΧΑΑ ή κάποιες αγοραπωλησίες ακινήτων. Αυτό που έχει ανάγκη η ελληνική οικονομία είναι παραγωγικές επενδύσεις με μακροχρόνιο ορίζοντα. Αυτές που οι οικονομολόγοι αποκαλούν Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Τέτοιες επενδύσεις μπορούν να αυξήσουν το επίπεδο της απασχόλησης, το επίπεδο των μισθών αλλά και να αποτελέσουν παράγοντα σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας έναντι της εποχικής κυκλικότητας που επιφέρει η υψηλή εξάρτηση από τον τουρισμό. Η βελτίωση των μεγεθών αυτών θα είναι αποφασιστικής σημασίας ώστε να μπορέσουμε να απαντήσουμε μεσοπρόθεσμα και σε σημαντικά κοινωνικά προβλήματα, όπως το δημογραφικό.

Οι προκλήσεις

Η προσέλκυση παραγωγικών επενδύσεων προϋποθέτει (εκτός από την ύπαρξη επενδυτικής βαθμίδας) ένα δυναμικό τραπεζικό σύστημα, ταχύτερη απονομή δικαιοσύνης, σεβασμό στους κανόνες του ανταγωνισμού και φυσικά σχετικά φθηνή ενέργεια. Όλα αυτά στην Ελλάδα του 2024 παραμένουν ζητούμενα.  Αν δεν αντιμετωπιστούν δεν μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για τις μεσοπρόθεσμες τάσεις.

Το τραπεζικό σύστημα ακόμη δεν έχει καταφέρει να επιδείξει ουσιαστική δυναμική, εστιάζει σε εύκολα έσοδα (προμήθειες και τέλη) ενώ παραμένει μη προσβάσιμο για ένα πολύ σημαντικό ποσοστό των ελληνικών επιχειρήσεων.

Η ταχύτητα απονομής δικαιοσύνης αναμφίβολα είναι κεφαλαιώδους σημασίας και η βελτίωση της είναι επείγουσα θεσμική ανάγκη. Η διαβόητη αργοπορία του ελληνικού δικαστικού συστήματος έχει πλήξει την αξιοπιστία του θεσμού στα μάτια των πολιτών και των επενδυτών. Η εικόνα με τις έγχαρτες δικογραφίες στοιβαγμένες στους διαδρόμους των δικαστικών μεγάρων κανονικά θα έπρεπε να ανήκει στο πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα.

Το μικρό βάθος της ελληνικής αγοράς, η ολιγοπωλιακή συγκέντρωση που υπάρχει σε αρκετούς κλάδους, συνδυαστικά με τις παράνομες παρακολουθήσεις οικονομικών παραγόντων (predaror) δημιουργούν ένα γκρίζο τοπίο, απωθητικό για την υγιή επιχειρηματικότητα. 

Περαιτέρω, εάν θέλουμε η Ελλάδα στο μέλλον να αποτελεί μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα και όχι κάποιου είδους «βαλκανική εξαίρεση» θα χρειαστεί να εμπεδωθούν οι κανόνες καταπολέμησης των καρτέλ, οι οποίοι εξάλλου είναι ακρογωνιαίοι για το ευρωπαϊκό πλαίσιο. Οι Ανεξάρτητες Αρχές θα πρέπει να είναι επαρκώς στελεχωμένες, προστατευμένες από πολιτικές παρεμβάσεις και ισχυρές.

Ακόμη, η ενέργεια και το κόστος της διατρέχουν και επηρεάζουν ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα. Κάθε διακύμανση του ενεργειακού κόστους μεταφέρεται στον επόμενο κρίκο της παραγωγικής διαδικασίας και σε κάθε τέτοια μετακύλιση ο αντίκτυπος γίνεται όλο και πιο έντονος. Οι υψηλές τιμές καθώς και η υψηλή μεταβλητότητα τους είναι σοβαρό εμπόδιο για την επιχειρηματικότητα ενώ ειδικά για την βιομηχανική παραγωγή και την  μεταποίηση μπορεί να αποδεχτεί και απαγορευτική. Τα παραπάνω υπογραμμίζουν με τα πιο απαισιόδοξα χρώματα οι επιδόσεις της γερμανικής βιομηχανίας που μέχρι πρότινος είχε θέση ατμομηχανής στην ευρωπαϊκή οικονομία αλλά τους τελευταίους 24 μήνες βρίσκεται σε σπιράλ συρρίκνωσης εξαιτίας της συσσώρευσης των επιπτώσεων του αυξημένου ενεργειακού κόστους.

Τέλος, ας θυμηθούμε κάτι που φαίνεται ότι έχει ξεχαστεί από την προ-μνημονιακή ακόμη περίοδο: Η Οικονομική Μεγέθυνση και η Ανάπτυξη είναι όροι συγγενείς αλλά και διαφορετικοί. Η πρώτη περιγράφει την αύξηση του ΑΕΠ ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του συνόλου των πολιτών με πρόσβαση σε καλύτερη εκπαίδευση και υγεία, με περισσότερη κοινωνική συνοχή χωρίς αποκλεισμούς και ευκαιρίες για όλους. Θέλουμε βιώσιμη ανάπτυξη και συλλογική ευημερία. Όχι απλώς η οικονομική μεγέθυνση.

*Ο Νικόλας Φαραντούρης είναι Καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου & Δικαίου Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Κάτοχος της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet και Διευθυντής Μεταπτυχιακών στη Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομικά της Ενέργειας. Είναι Σύμβουλος Ευρωπαϊκής Πολιτικής του Προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.