Ενεργειακή κρίση/Βρυξέλλες: Προσπάθειες σύγκλισης εν μέσω αντιδράσεων

Οι υπουργοί Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα αποπειραθούν σήμερα να συμφωνήσουν σε σειρά μέτρων επείγουσας φύσης για να ανασχεθεί η απογείωση των τιμών του αερίου και του ρεύματος μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Στη συνεδρίασή δεν αναμένεται να εγκριθεί κάποια πολιτική, αλλά εκτιμάται ότι θα καταστήσουν σαφές ποιες επιλογές συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη στήριξη –δίνοντας στις Βρυξέλλες μια κατεύθυνση για το τι θα πρέπει να περιληφθεί στις τελικές προτάσεις.

Υπό μεγάλη πίεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε στα 27 κράτη μέλη πανοπλία μηχανισμών, ορισμένοι από τους οποίους είναι εξαιρετικά περίπλοκοι, με την ελπίδα να καταρτιστεί την ερχόμενη εβδομάδα κείμενο που θα εξασφαλίσει επαρκή συναίνεση ώστε να εγκριθεί άμεσα.

Αν και η ιδέα να φορολογηθούν εκτάκτως τα υπερκέρδη εταιρειών του τομέα της πυρηνικής ενέργειας και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τα έσοδα που θα προκύψουν να αναδιανεμηθούν έτυχε καλής υποδοχής, οι χώρες μέλη παραμένουν διχασμένες ως προς το ζήτημα της επιβολής πλαφόν στην τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου.

Στην καρδιά του διαλόγου βρίσκονται οι δυσλειτουργίες της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρισμού, όπου η τιμή χονδρικής συνδέεται με την τιμή του τελευταίου εργοστασίου που καλύπτει τη ζήτηση, συχνά σταθμού που λειτουργεί με φυσικό αέριο.

• Η Κομισιόν προτείνει να επιβληθεί πλαφόν στα έσοδα των εταιρειών πυρηνικής ενέργειας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολικής, ηλιακής, βιομάζας, υδροηλεκτρικής) που πωλούν σε τιμή πολύ υψηλότερη από τα κόστη παραγωγής τους.

Τα κράτη μπορεί να αφαιρούν τη διαφορά μεταξύ του πλαφόν (συζητείται το επίπεδο των 200 ευρώ ανά μεγαβατώρα) και της τιμής της αγοράς και να αναδιανέμουν τα «υπερκέρδη» σε ευάλωτα νοικοκυριά και σε επιχειρήσεις.

«Η ιδέα έλαβε τεράστια υποστήριξη από τα κράτη», όμως «ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες, πρέπει να αποφασιστεί το πλαφόν», τόνισε ευρωπαίος διπλωμάτης. Βερολίνο και Παρίσι πρότειναν αυτόν τον μηχανισμό.

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλει να δημιουργηθεί «προσωρινό τέλος αλληλεγγύης» στους παραγωγούς και στους διανομείς αερίου, άνθρακα και πετρελαίου, που ευνοούνται από την απογείωση των τιμών σε παγκόσμια κλίμακα.

Χρειάζεται «συζήτηση χωρίς ταμπού» για «τους ενεργειακούς ομίλους που καταγράφουν εξαιρετικά κέρδη σε καιρό πολέμου», δήλωσε χθες Πέμπτη η αυστριακή υπουργός Λεονόρε Γκέβεσλερ.

Διαφωνεί και η Αθήνα

Η επιβολή πλαφόν μόνο στο ρωσικό φυσικό αέριο κρίνεται από την Αθήνα ως ένα μέτρο αμφιβόλου αποτελεσματικότητας το οποίο δεν πρόκειται να οδηγήσει σε χαμηλότερες τιμές συνολικά για το φυσικό αέριο. Αντίθετα, μάλιστα, μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή της ροής του ρωσικού φυσικού αερίου, να δημιουργήσει συνθήκες έλλειψης του καυσίμου και κατά συνέπεια σε γιγάντωση των τιμών του εισαγόμενου υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG.

Το ίδιο πιστεύουν και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης αξιολογώντας τις προτάσεις από τις Βρυξέλλες για να καμφθούν οι υψηλές τιμές ενέργειας ενόψει του χειμώνα, συμπεριλαμβανομένου του σχεδιαζόμενου πλαφόν στην τιμή του ρωσικού αερίου που έχει δημιουργήσει ανησυχίες σε κάποιες πρωτεύουσες.

Η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που αντιδρά, καθώς τόσο η Ιταλία, όσο και η Τσεχία θεωρούν ότι το πλαφόν που προτείνει η Κομισιόν αποτελεί περισσότερο πολιτική κίνηση και όχι αποτελεσματικό ενεργειακό εργαλείο.

Το αποτέλεσμα της πρότασης της Κομισιόν θα είναι ότι θα κοπεί η τροφοδοσία και στις χώρες που την διατηρούν ακόμα, όπως η δική μας μέσω του αγωγού Turk Stream, επηρεάζοντας αρνητικά το ενεργειακό τους ισοζύγιο σε μια ευαίσθητη χρονική συγκυρία.

Η Ελλάδα εκτιμά ότι το δικό της μοντέλο με πλαφόν ανά τεχνολογία ηλεκτροπαραγωγής σε συνδυασμό με ένα πλαφόν στο ίδιο το TTF θα έχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Ως προς το ανώτατο όριο των 200 ευρώ οριζόντια που ζητά η Κομισιόν στις τεχνολογίες πλην του αερίου, εκτιμάται ότι στην Ελλάδα ήδη εφαρμόζεται πλαφόν ύψους 112 ευρώ για την υδροηλεκτρική ενέργεια και 85 ευρώ για τις ΑΠΕ. Μια καθολική εφαρμογή του μέτρου της Επιτροπής θα οδηγούσε στο να μειωθούν τα έσοδα του δημοσίου από τα υπερκέρδη των ηλεκτροπαραγωγών, με αποτέλεσμα τη συνεπαγόμενη μείωση των κονδυλίων για επιδοτήσεις των καταναλωτών.

Επιπλέον, παράγοντες της αγοράς ενέργειας εκτιμούν ότι το πλαφόν στο ρωσικό αέριο θα είχε ως συνέπεια να σπάσουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας τα συμβόλαιά τους με την Gazprom, κάτι το οποίο θα οδηγούσε σε δικαστικές περιπέτειες με αβέβαιη έκβαση και πιθανές σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις.

• Μετά τη συμφωνία των 27 στα τέλη του Ιουλίου με σκοπό να περιοριστεί η κατανάλωση αερίου στην ΕΕ, η Κομισιόν προτείνει εξάλλου να οριστούν «δεσμευτικοί στόχοι» για τη μείωση της ζήτησης ηλεκτρισμού, με πτώση για κάθε κράτος μέλος κατά «τουλάχιστον 10% της καθαρής μηνιαίας κατανάλωσης» και κατά «τουλάχιστον 5%» τις ώρες αιχμής.

Ευρωπαίος διπλωμάτης σημείωσε τη «μεγάλη σύγκλιση απόψεων» για την υποστήριξη των προμηθευτών ενέργειας, που είναι αντιμέτωποι με ελλείψεις ρευστότητας μπροστά στη μεταβλητότητα των αγορών: οι ευρωπαϊκοί κανόνες πρέπει να χαλαρώσουν για να επιτραπεί γρήγορα να τους προσφερθούν κρατικές εγγυήσεις.

Η Επιτροπή καλεί να «εξερευνηθούν τρόποι» να μειωθεί το κόστος των εισαγωγών ΥΦΑ ώστε να «αποτραπεί το ενδεχόμενο να καταβάλλονται τιμές πολύ πιο υψηλές» από ό,τι στην Ασία, όμως προειδοποιεί πως η ΕΕ πρέπει να παραμείνει επαρκώς «ελκυστική» για τους προμηθευτές, καθώς η προσφορά στην παγκόσμια αγορά είναι τεντωμένη και τα πλοία που μεταφέρουν ΥΦΑ μπορούν εύκολα να βρουν άλλους προορισμούς.