Η χρηματοδότηση της κύριας σύνταξης στη δίνη του χρέους

Μετά  την  ψήφιση  του  Ν.4826/2021  με τον οποίο η επικουρική κοινωνική ασφάλιση μετατράπηκε σε κεφαλαιοποιητική επικουρική ασφάλιση των ατομικών  λογαριασμών, διατυπώνονται,  στον  δημόσιο  διάλογο  αντιλήψεις  και  απόψεις,  που υποστηρίζουν ότι θα πρέπει το ίδιο να συμβεί και στον  κλάδο της  κύριας  ασφάλισης (σύνταξης). Ο βασικός στόχος  της νεοφιλελεύθερης  αυτής  θεώρησης   είναι να καταργηθεί εντελώς η οποιαδήποτε κρατική χρηματοδότηση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης. Στην  κατεύθυνση  αυτή  χρησιμοποιείται  ως άλλοθι  η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού, προκειμένου  να αποσιωπηθεί  τόσο  ο  κεντρικός  στόχος  της κατάργησης της κρατικής  χρηματοδότησης της κοινωνικής ασφάλισης, όσο  και  η  επίπτωση  των  ασκούμενων  πολιτικών  κεφαλαιοποίησης  της  επικουρικής  και της  κύριας  ασφάλισης (σύνταξης)  στην  αύξηση του δημοσίου χρέους που ήδη  βρίσκεται  στο  υψηλό  επίπεδο του  206% του ΑΕΠ.

Των Σάββα  Γ. Ρομπόλη, Βασίλειου  Γ. Μπέτση*

Στις συνθήκες αυτές,  αξίζει  να  σημειωθούν  τόσο οι δανειακές  υποχρεώσεις (43 δις  ευρώ τα οποία περιλαμβάνονται στο χρέος του 206% του ΑΕΠ) που  έχει προκαλέσει  η πανδημία του covid-19,  όσο  και το  κόστος  μετάβασης (78  δις  ευρώ)  της  κεφαλαιοποίησης  της  επικουρικής  κοινωνικής  ασφάλισης, το  οποίο  μπορεί να  προσεγγίσει  τα 100 δις ευρώ  σύμφωνα με τις εγγυήσεις του Ν.4826/2021.

Βέβαια, το ποσό αυτό απαιτείται να χρηματοδοτηθεί προκειμένου να αποφευχθεί η μείωση  στο μέλλον  των  επικουρικών συντάξεων. Η χρηματοδότηση αυτή θα επιβαρύνει την δημοσιονομική κατάσταση της χώρας μας τα  επόμενα 50 χρόνια κατά 0,8%-1% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο ετησίως.

Εάν  λάβουμε υπόψη ότι  σε  επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης θα  αποφασιστεί  η  μείωση  του  δημόσιου  χρέους  κατά  τις  επόμενες  δύο  δεκαετίες   στο  επίπεδο  του 100% του ΑΕΠ, τότε θα πρέπει η χώρας μας για τις επόμενες δύο δεκαετίες να έχει πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 5% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο. Εάν σε αυτό το 5% προστεθεί και το χρέος της κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης 0,8% του ΑΕΠ, τότε τα πρωτογενή πλεονάσματα αυξάνονται  στο  επίπεδο  του  5,8% του ΑΕΠ.

Σύμφωνα με την μελέτη του Ageing Working Group 2021 (AWG 2021) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία δεν περιλαμβάνει τις αποτιμήσεις της κεφαλαιοποίησης της επικουρικής ασφάλισης  στην  χώρα  μας,  ο δείκτης της συνταξιοδοτικής δαπάνης (κύριας και επικουρικής) θα μειώνονταν από το 15,6% του ΑΕΠ το 2019 στο 12% του  ΑΕΠ το 2070. Από αυτό το 12% του ΑΕΠ  της συνταξιοδοτικής δαπάνης, για την περίοδο 2020-2070, το 10,5% του  ΑΕΠ  κατά μέσο όρο αποτελεί την δαπάνη για την  κύρια σύνταξη και το 1,5% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο θα ήταν η συνταξιοδοτική δαπάνη για την επικουρική ασφάλιση,  δεδομένου  ότι  σύμφωνα με την  προϋπάρχουσα  νομοθεσία  του Ν.4826/2021, η επικουρική  κοινωνική  ασφάλιση δεν  χρηματοδοτείται  από  το  Κράτος  και  ως  εκ  τούτου δεν  επιβαρύνει  καθόλου τα δημοσιονομικά της χώρας μας.

Στην κύρια ασφάλιση, από το 10,5% του  ΑΕΠ της συνταξιοδοτικής δαπάνης, το 5% κατά μέσο όρο αποτελεί  την κρατική χρηματοδότηση.  Παράλληλα, το 5,8% του ΑΕΠ αποτελεί,  σύμφωνα  με  τους  υπολογισμούς  μας,  το  επίπεδο  των  απαιτούμενων  πρωτογενών  πλεονασμάτων   για την  μείωση  του  δημόσιου  χρέους  στην  χώρα  μας  στο  επίπεδο  του  100%  ΑΕΠ.  Στην  προοπτική  αυτή  αξίζει  να  σημειωθεί ότι  σύμφωνα με την μελέτη του AWG 2021, η  μέση κύρια σύνταξη σε σημερινές τιμές θα είναι  730 ευρώ και η μέση επικουρική σύνταξη  220 ευρώ, δηλαδή συνολικά 950 ευρώ (μεικτά) μέση σύνταξη.

Κατά  συνέπεια, η  επιλογή μίας πλήρους κεφαλαιοποίησης και της κύριας ασφάλισης (σύνταξης) με στόχο την  κατάργηση της  κρατικής  χρηματοδότησης  του 5%  του  ΑΕΠ  στο  σύστημα  κοινωνικής  ασφάλισης, θα ήταν  απαγορευτική για την χώρα μας,  δεδομένου  ότι   το κόστος μετάβασης της κύριας  ασφάλισης (σύνταξης) εκτιμάται στο  επίπεδο  των 450-500 δις  ευρώ, το οποίο θα σήμαινε την χρεοκοπία και τον πλήρη αποκλεισμό της χώρας μας από τις διεθνείς  αγορές.

Όμως, εάν προκειμένου να αποφευχθεί το  υψηλό  αυτό κόστος μετάβασης, επιλέγονταν η προοπτική της μετατροπής της κύριας ασφάλισης (σύνταξης) σε ατομικούς λογαριασμούς νοητής κεφαλαιοποίησης, προκειμένου να καταργηθεί εντελώς η κρατική χρηματοδότηση (5% του ΑΕΠ ετησίως κατά μέσο όρο), τότε η μέση κύρια σύνταξη θα μειώνονταν στο  επίπεδο  των  390 ευρώ (μεικτά) από τα 730 ευρώ (μεικτά) που υπολογίζεται σύμφωνα με την μελέτη του AWG 2021.

Άρα, η μέση συνολική (κύρια  και  επικουρική) σύνταξη για τις μελλοντικές γενιές  εκτιμάται στο  επίπεδο  των  610 ευρώ (μεικτά) από αυτό των 950 ευρώ (μεικτά). Σημειώνεται  ότι τα ποσά  αυτά έχουν υπολογιστεί με επίπεδο ασφαλιστικών  εισφορών  26% (20% για την κύρια και 6% για την επικουρική ασφάλιση).

Συμπερασματικά, η  επιλογή  ένταξης της χρηματοδότησης της κύριας ασφάλισης (σύνταξης)  στην  δίνη  αποπληρωμής  του  δημόσιου  χρέους  και  όχι  στην  επιλογή  χρηματοδότησης  της  κύριας  ασφάλισης (σύνταξης) διαμέσου  του  συστήματος  αναδιανομής  των  πόρων της  ανάπτυξης θα οδηγήσει, όπως  αποδεικνύεται  και  τεκμηριώνεται  ποσοτικά  από  τους  υπολογισμούς  μας,  στην  δημοσιονομική  και  κοινωνικο-οικονομική  αποσταθεροποίηση της  ελληνικής  οικονομίας.

Παράλληλα,  θα  οδηγήσει  στην  μείωση  του  βιοτικού  επιπέδου  των  συνταξιούχων  και  των  εργαζομένων, ως  αποτέλεσμα  της  υποχρεωτικής  ένταξης  και  προσανατολισμού  της  ατομικής  τους  αποταμίευσης  σε  ιδιωτικά  ασφαλιστικά  προγράμματα  τα  οποία  υποτάσσουν την  υποχρέωση  χορήγησης  των  συνταξιοδοτικών  παροχών  στην  δίνη  των  κινδύνων  των  κεφαλαιαγορών  με  τα  ιδιωτικά  επενδυτικά  συνταξιοδοτικά  προγράμματα.

*Ομ. Καθ. Παντείου Πανεπιστημίου, Διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου