Οι “ήρωες” και οι “εθελοντές” ως άλλοθι της απουσίας του κράτους…

Μέσα από τον πόνο, την αρρώστια, την απελπισία και την αγωνία αυτών των ημερών στα νοσοκομεία της χώρας, αυτό το δεύτερο κύμα της πανδημίας θα αφήσει πίσω του μια συντριπτική και αδιαμφισβήτητη εντολή στον πολιτικό σύστημα: Ενισχύστε το ΕΣΥ!

του ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΥ

Οι “κροκοδείλιοι” ενθουσιασμοί και τα υποκριτικά χειροκροτήματα για τους υγειονομικούς του δημόσιου συστήματος υγείας κατέρρευσαν στα Επείγοντα, τις Μονάδες Αυξημένης Φροντίδας και Εντατικής Θεραπείας, από την Αλεξανδρούπολη και τη Θεσσαλονίκη έως τη Λάρισα και την Αθήνα. Αποδείχθηκαν μια μεγάλη και καλά σκηνοθετημένη φιέστα για να καλυφθούν καθυστερήσεις, ολιγωρίες και ιδεοληψίες.

Ας βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους:

Ο/η γιατρός και ο/η νοσηλευτής/τρια δεν είναι “ήρωες”. Είναι άνθρωποι του καθήκοντος που υπερβάλλουν εαυτούς για να φέρουν σε πέρας αυτό για το οποίο έδωσαν όρκο και αυτό για το οποίο πήραν την απόφαση ζωής να υπηρετήσουν: την προστασία της ανθρώπινης ζωής.

Δεν επιδιώκουν “μεγαλόσταυρους” τιμής από κυβερνήσεις και κόμματα. Είτε τους χειροκροτήσουν στα μπαλκόνια, είτε όχι, το ίδιο ακριβώς καθήκον θα συνεχίσουν να υπηρετούν. Θα παλεύουν για τη ζωή και θα γίνονται ράκη μπροστά στον θάνατο. Ζητούν μόνο δύο πράγματα: Όλες εκείνες τις υποδομές και προϋποθέσεις για να κερδίσουν ευκολότερα τη μάχη με το “τέλος” και να σώσουν ή να παρατείνουν τη ζωή, και την έμπρακτη αναγνώριση του κόπου τους. Καλύτερες συνθήκες εργασίας και καλύτερες αμοιβές.

Όταν οι πολιτικοί τους αποδίδουν τον χαρακτηρισμό “ήρωες” γνωρίζουν καλά πως αυτό αποτελεί πρόσχημα για να δικαιολογηθούν όσα οι ίδιοι (οι πολιτικοί) δεν έχουν πράξει για τα παραπάνω. Κανένα σύστημα κοινωνικής προστασίας στις δυτικές δημοκρατίες δεν μπορεί και δεν πρέπει να λειτουργεί “ηρωϊκά”. Ακόμα και σε συνθήκες μιας πρωτοφανούς πανδημίας όπως αυτή που ζούμε.

Μια ευνομούμενη Πολιτεία που αντιστοιχείται με τις ανάγκες του συνόλου της κοινωνίας δεν αφήνει το δημόσιο σύστημα υγείας να λειτουργεί “ηρωϊκά”, απλούστατα γιατί αυτό σημαίνει πως δεν είχε πράξει όσα έπρεπε.

Τα δημόσια συστήματα υγείας δεν οικοδομούνται για να λειτουργούν μόνο σε ιδανικές συνθήκες μηδενικής ή έστω μικρής απειλής. Πρέπει να έχουν ληφθεί όλες οι μέριμνες προληπτικά, για να λειτουργούν σε συνθήκες μεγάλων κρίσεων, ακόμα και ακραίας συγκυρίας. Το είπε πολύ εύστοχα ο Εμανουέλ Μακρόν σε εκείνο το πρώτο διάγγελμά του στην πρώτη φάση της πανδημίας. Και μετά το ξέχασε κι αυτός, όπως και σχεδόν όλοι οι Ευρωπαίοι ηγέτες που υποκριτικά είχαν συνταχθεί με το μήνυμά του.

Στην Ελλάδα τα πράγματα ήταν και είναι πολύ χειρότερα. Ένα ΕΣΥ καθημαγμένο από την αδιαφορία και ακόμα περισσότερο ευάλωτο από τις “απώλειες” της περιόδου των μνημονίων. Τώρα, όμως, δεν υπάρχει πια η παραμικρή δικαιολογία.

Δεν υπάρχουν “ήρωες” γιατί τους συνηθίσαμε να πέφτουν…ηρωϊκά και μετά να στήνουμε ανδριάντες. Χρειαζόμαστε επαγγελματίες του ανθρωπισμού που να μπορούν να προσφέρουν τις γνώσεις, τις εμπειρίες και την επιστημοσύνη τους στο κοινωνικό σύνολο.

Και είναι αλήθεια πως στην πατρίδα μας έχουμε εξαιρετικούς γιατρούς και νοσηλευτές. Σε μια παλαιότερη μελέτη του ΕΒΕΑ είχε καταγραφεί πως η ελληνική οικονομία (δηλαδή όλοι εμείς) πληρώνουμε 80.000 ευρώ για κάθε γιατρό που βγαίνει από την μακρά εκπαίδευσή του για να φτάσει στο σύστημα υγείας. Αποδείχθηκε, δε, πόσο ικανοί είναι –και πόσο καλά εκπαιδεύτηκαν από το δημόσιο σύστημα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το οποίο τόσο έχει λοιδωρηθεί– από τη ζήτηση που είχαν τα προηγούμενα χρόνια από ευρωπαϊκά συστήματα υγείας με άλλο προσανατολισμό. Περίπου 18.000 απ΄ αυτούς έφυγαν λόγω της κρίσης και της απογοήτευσης που γεννά η εγκατάλειψη από την Πολιτεία για να βρουν δουλειά στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, τις σκανδιναβικές χώρες και αλλού.

Η Ν.Δ περιέφερε τα τελευταία χρόνια την πολιτική θέση περί σύμπραξης του ιδιωτικού τομέα υγείας με το δημόσιο σύστημα. Ιδεολογικοποιώντας, μάλιστα, την εγκατάλειψη του ΕΣΥ που είχε προηγηθεί με ευθύνη πολλών κυβερνήσεων -μικρότερη, ή μεγαλύτερη ανάλογα και με τις οικονομικές συνθήκες.

Αυτή η συζήτηση δεν έχει, πλέον, κανένα νόημα και καμία “νομιμοποίηση”. Στην κρίσιμη φάση της πανδημίας, δυστυχώς, ο ιδιωτικός τομέας έδρασε με την αντίληψη της “εμπορικότητας” και όχι της προσφοράς. Φάνηκε από το αισχρό “όχι” μερίδας κλινικαρχών στο αίτημα του υπουργείο Υγείας, ακόμα και υπό το καθεστώς της επίταξης που εμπεριέχει τα γνωστά ανταλλακτικά οφέλη. Αυτό δεν αφορά, προφανώς, κάποια απάνθρωπη στάση των ιδιωτών. Αυτή ακριβώς είναι η αντίληψη του συστήματος: “πελατοκεντρική” με σκοπό το κέρδος.

Γι αυτό και η ενίσχυση του ΕΣΥ με κάθε μέσο και κάθε τρόπο πρέπει να μετατραπεί στο διακύβευμα της επόμενης περιόδου. Το ερώτημα είναι εάν θα συγκρουστούν “λογικές” και “εμμονές”, ή θα υπερτερήσει η ανάγκη για συνεννόηση των πολιτικών δυνάμεων προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Η αναγνώριση του “ηρωϊκού” χαρακτήρα των υγειονομικών μας, όμως, μπορεί να αποκτήσει νόημα μόνο εάν πάψουμε να τους αποκαλούμε (υποκριτικά) “ήρωες”. Όταν τους αντιμετωπίσουμε ως επιστήμονες που χρειάζονται τον κατάλληλο “εξοπλισμό” για να υπηρετήσουν ανθρώπους.

Κάτι ανάλογο παρατηρείται τις τελευταίες μέρες και με τους “εθελοντές”. Οι χειροκροτητές των μπαλκονιών του Απριλίου έσπευσαν να τιμήσουν τις νοσηλεύτριες που μετακινήθηκαν από διάφορα σημεία της χώρας προς τη Θεσσαλονίκη που δοκιμάζεται.

Μπράβο τους. Ωστόσο, η Πολιτεία δεν μπορεί να κρύβεται πίσω από τον εθελοντισμό των επαγγελματιών της υγείας. Ο εθελοντισμός είναι μια έννοια που σηματοδοτεί την ανθρωπιστική δράση επικουρικά και συμπληρωματικά σε όσα οφείλουν να κάνουν οι δομές του κράτους. Δεν υποκαθιστούν οι εθελοντές το κράτος. Προστίθενται στις υπάρχουσες δομές σε εξαιρετικές περιπτώσεις και δεν λειτουργούν εμβαλωματικά εκεί που το ίδιο το κράτος έχει αφήσει κενά με την αμέλεια του.