Singing multivitamins/ Τραγουδώντας …για την υγειά μας

Έρευνες δείχνουν πως το τραγούδι σε ομάδα ωφελεί σώμα και πνεύμα, από την καταπολέμηση του στρες μέχρι τη βελτίωση της αναπνοής.

Αυτή την εποχή του χρόνου, οι δρόμοι και τα σπίτια γεμίζουν με τις φωνές των καλαντιστών, που διαδίδουν τη δική τους ανυπέρβλητη γιορτινή χαρά. Όμως, οι ομάδες αυτές δεν προσφέρουν μόνο χαμόγελα στους άλλους· χωρίς να το γνωρίζουν, ενισχύουν και τη δική τους υγεία.

Από τον εγκέφαλο ως την καρδιά, το τραγούδι προσφέρει πολλαπλά οφέλη σε όσους συμμετέχουν, ειδικά όταν γίνεται συλλογικά. Φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, προετοιμάζει το σώμα να αντιμετωπίσει ασθένειες και μπορεί ακόμα και να μειώσει τον πόνο.

«Το τραγούδι είναι μια γνωστική, σωματική, συναισθηματική και κοινωνική δραστηριότητα», εξηγεί ο Alex Street, ερευνητής στο Cambridge Institute for Music Therapy Research, που μελετά πώς η μουσική βοηθά στην αποκατάσταση εγκεφαλικών τραυμάτων.

Ψυχολόγοι εντυπωσιάζονται από το πώς άνθρωποι που τραγουδούν μαζί αναπτύσσουν έντονο αίσθημα συνοχής, ακόμη κι αν αρχικά είναι διστακτικοί. Έρευνες δείχνουν ότι άγνωστοι μπορούν να δημιουργήσουν στενούς δεσμούς μετά από μία ώρα κοινής τραγουδιστικής εμπειρίας.

Οφέλη για το σώμα και το ανοσοποιητικό

Το τραγούδι προσφέρει σαφή οφέλη στο αναπνευστικό σύστημα. Ερευνητές το χρησιμοποιούν ακόμη και για τη βελτίωση της λειτουργίας των πνευμόνων σε άτομα με αναπνευστικά νοσήματα.

Ωστόσο, τα οφέλη δεν σταματούν εκεί. Το ομαδικό τραγούδι βελτιώνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση, ενώ έχει διαπιστωθεί ότι ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα με τρόπους που η απλή ακρόαση μουσικής δεν μπορεί.

Βιολογικά, πιστεύεται ότι η ενεργοποίηση του πνευμονογαστρικού νεύρου, που συνδέεται με τις φωνητικές χορδές, παίζει ρόλο. Η παρατεταμένη εκπνοή κατά το τραγούδι απελευθερώνει ενδορφίνες που σχετίζονται με την ευεξία και την ανακούφιση του πόνου.

Το τραγούδι ενεργοποιεί επίσης ένα ευρύ δίκτυο νευρώνων στον εγκέφαλο, διεγείροντας περιοχές για τη γλώσσα, την κίνηση και τα συναισθήματα. Ο συνδυασμός αυτών των ερεθισμάτων κάνει το τραγούδι αποτελεσματικό αγχολυτικό.

Το τραγούδι ως αρχέγονη έκφραση

Κάποιοι ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν ότι οι πρόγονοί μας τραγουδούσαν πριν μιλήσουν, μιμούμενοι ήχους της φύσης ή εκφράζοντας συναισθήματα. Αυτό ίσως συνέβαλε στην εξέλιξη των κοινωνικών σχέσεων και των τελετουργιών.

Ο Street επισημαίνει πως δεν είναι τυχαίο ότι το τραγούδι υπάρχει σε κάθε ανθρώπινη ζωή: «Νανουρίζουμε τα παιδιά με τραγούδια, αποχαιρετούμε αγαπημένους στις κηδείες με μουσική· ακόμη και τα μαθηματικά ή τα αλφάβητα τα μαθαίνουμε μέσω ρυθμού και μελωδίας».

Ομαδικότητα και ψυχική υγεία

Δεν έχουν όλα τα είδη τραγουδιού τις ίδιες επιδράσεις. Το ομαδικό τραγούδι ή η συμμετοχή σε χορωδία προάγουν μεγαλύτερη ψυχολογική ευεξία από το σόλο. Γι’ αυτόν τον λόγο εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν το τραγούδι για να ενισχύσουν τη συνεργασία, τη γλωσσική ανάπτυξη και τη συναισθηματική ρύθμιση στα παιδιά.

Το πιο αξιοσημείωτο όμως είναι πως το τραγούδι φαίνεται να βοηθά τον εγκέφαλο να επανέλθει μετά από βλάβες. Σε όλο τον κόσμο, ερευνητές εξετάζουν τις επιπτώσεις της συμμετοχής σε χορωδίες για ασθενείς με καρκίνο, εγκεφαλικά επεισόδια, νόσο Πάρκινσον, άνοια αλλά και για τους φροντιστές τους.

Για παράδειγμα, στους ασθενείς με Πάρκινσον το τραγούδι βελτιώνει την άρθρωση του λόγου – κάτι που δυσχεραίνεται όσο εξελίσσεται η νόσος.

Επιπλέον, το τραγούδι αποτελεί μια υποτιμημένη μορφή άσκησης συγκρίσιμη με ένα γρήγορο περπάτημα. «Το τραγούδι είναι σωματική δραστηριότητα με παράλληλα οφέλη άσκησης», λέει ο Adam Lewis, αναπληρωτής καθηγητής φυσιοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον.

Μια μελέτη έδειξε πως οι φωνητικές ασκήσεις που κάνουν οι επαγγελματίες τραγουδιστές αποτελούν προπόνηση για την καρδιά και τους πνεύμονες αντίστοιχη με έναν μέτριο ρυθμό περπατήματος σε διάδρομο.

Ολιστική προσέγγιση στην υγεία

Οι ερευνητές επισημαίνουν πως η συμμετοχή σε ομαδικό τραγούδι έχει ιδιαίτερα θετική επίδραση στην ψυχολογία ατόμων με χρόνιες παθήσεις. Ο Street εξηγεί πως το τραγούδι επιτρέπει στους συμμετέχοντες να εστιάσουν σε όσα μπορούν να κάνουν – όχι σε όσα δεν μπορούν.

«Ξαφνικά δημιουργείται ισότητα στο χώρο: οι φροντιστές δεν είναι πλέον φροντιστές· όλοι τραγουδούν μαζί», λέει χαρακτηριστικά. «Και αυτό δύσκολα επιτυγχάνεται αλλιώς».

Singing και αναπνευστικά νοσήματα

Ιδιαίτερα ωφελούνται άτομα με χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις – βασικό πεδίο έρευνας για τον Keir Philip, κλινικό λέκτορα στο Imperial College London. Αν και ξεκαθαρίζει πως το τραγούδι δεν θεραπεύει τις νόσους αυτές, μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά στις κλασικές θεραπείες.

«Για κάποιους ασθενείς η δύσπνοια οδηγεί σε δυσλειτουργικές αναπνευστικές συνήθειες», εξηγεί ο Philip. «Η εκμάθηση σωστής τεχνικής μέσω του τραγουδιού βοηθά στη βελτίωση των συμπτωμάτων».

Σε μία από τις πιο γνωστές του μελέτες, πρόγραμμα αναπνοής που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με επαγγελματίες της English National Opera, εφαρμόστηκε σε ασθενείς με long Covid. Μέσα σε έξι εβδομάδες παρατηρήθηκε βελτίωση στην ποιότητα ζωής αλλά και στην ανακούφιση της δύσπνοιας.

Βέβαια, υπάρχουν και κίνδυνοι: κατά την πανδημία Covid-19 καταγράφηκαν περιστατικά υπερμετάδοσης μέσω ομαδικού τραγουδιού λόγω αυξημένης διασποράς ιών στον αέρα. «Όταν κάποιος έχει λοίμωξη του αναπνευστικού καλό είναι να αποφεύγει τις πρόβες», συμβουλεύει ο Philip.

Τραγούδι & αποκατάσταση εγκεφάλου

Ίσως το πιο εντυπωσιακό είναι ότι το τραγούδι φαίνεται να βοηθά στην αποκατάσταση του εγκεφάλου μετά από σοβαρή βλάβη. Ενδεικτική είναι η περίπτωση της πρώην αμερικανίδας βουλευτού Gabrielle Giffords, που επέζησε από πυροβολισμό στο κεφάλι το 2011· μέσα από χρόνια θεραπείας κατάφερε να ξαναμιλήσει αξιοποιώντας παιδικά της τραγούδια στη λογοθεραπεία.

Παρόμοιες τεχνικές εφαρμόζονται σε επιζώντες εγκεφαλικών επεισοδίων για την αποκατάσταση της ομιλίας· καθώς το τραγούδι παρέχει πολλές ώρες επανάληψης ώστε να δημιουργηθούν νέες συνδέσεις μεταξύ των δύο ημισφαιρίων του εγκεφάλου – κρίσιμο στοιχείο μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο.

Επιπλέον θεωρείται ότι ενισχύει τη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου – δηλαδή τη δυνατότητα δημιουργίας νέων νευρωνικών δικτύων μετά από βλάβη.

Singing & γνωσιακή υγεία στους ηλικιωμένους

Υποστηρίζεται επίσης ότι το τραγούδι μπορεί να βοηθήσει άτομα με γνωσιακή εξασθένηση χάρη στις αυξημένες απαιτήσεις προσοχής, ανάκλησης λέξεων και μνήμης που απαιτεί.

«Σταδιακά αυξάνεται η επιστημονική τεκμηρίωση για τα γνωσιακά οφέλη στους ηλικιωμένους», λέει ο καθηγητής νευροψυχολογίας Teppo Särkämö, από το Pανεπιστήμιο Ελσίνκι. Ωστόσο σημειώνει πως χρειάζονται μακροχρόνιες έρευνες για να διαπιστωθεί αν μπορεί πράγματι να καθυστερήσει ή να αποτρέψει τη γνωσιακή έκπτωση.

Kοινωνικότητα & τεχνολογία

Για τον Street, όλα τα παραπάνω υπογραμμίζουν γιατί το τραγούδι αποτελεί παγκόσμιο ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Εκφράζει ανησυχία όμως καθώς όλο και λιγότεροι βιώνουν αυτά τα οφέλη λόγω της αυξανόμενης προσκόλλησης στην τεχνολογία εις βάρος της ζωντανής επαφής μέσω δραστηριοτήτων όπως η μουσική.

«Ιδιαίτερα στις νευροαποκαταστάσεις βλέπουμε ολοένα περισσότερα δεδομένα υπέρ του τραγουδιού – ακόμη και για άτομα με σοβαρές βλάβες», σημειώνει. «Δεν είναι τυχαίο: ανέκαθεν συνέδεε τις κοινότητες».