Zero Units: Η παραστρατιωτική μονάδα της CIA και η σχέση τους με την επίθεση στην Ουάσινγκτον

Η πρόσφατη επίθεση στην Ουάσινγκτον έφερε ξανά στο φως μια πτυχή του πολέμου στο Αφγανιστάν που για χρόνια λειτουργούσε στο περιθώριο της δημόσιας ενημέρωσης. Πίσω από τους τίτλους και τα ρεπορτάζ για τα τρομοκρατικά χτυπήματα και τις επιδρομές, κρύβεται η ιστορία των Zero Units, παραστρατιωτικών μονάδων που αποτέλεσαν προϊόν της συνεργασίας ανάμεσα στην αμερικανική CIA και την αφγανική υπηρεσία πληροφοριών NDS.

Δεν ήταν ποτέ επίσημες στρατιωτικές δυνάμεις ούτε αφγανικές ούτε αμερικανικές, αλλά κάτι ενδιάμεσο: μηχανισμοί εκχώρησης ισχύος σε επιλεγμένους Αφγανούς μαχητές για να επιχειρούν εκεί όπου ο αμερικανικός στρατός δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να εμφανιστεί ανοιχτά.

Οι Zero Units λειτούργησαν με βάση την αρχή της απόλυτης μυστικότητας. Οι επιχειρήσεις τους πραγματοποιούνταν κυρίως τη νύχτα, συχνά υπό την καθοδήγηση Αμερικανών αξιωματούχων, με στόχο την καταδίωξη των Ταλιμπάν και της Αλ Κάιντα σε περιοχές που το κανονικό στρατιωτικό πλαίσιο δεν επέτρεπε να πατήσει. Η CIA τους παρείχε εκπαίδευση, εξοπλισμό, πληροφορίες και διοικητική καθοδήγηση, ενώ η NDS προσέφερε το ανθρώπινο δυναμικό και τη νομική κάλυψη. Το αποτέλεσμα ήταν μια δομή που λειτουργούσε στο ημίφως, μακριά από διεθνείς κανόνες και τυπικές διαδικασίες λογοδοσίας.

Οι νυχτερινές επιδρομές των Zero Units ήταν γρήγορες, αιφνιδιαστικές και συχνά θανατηφόρες. Στην πράξη όμως, συνοδεύονταν από παράπλευρες απώλειες, εκτελέσεις που δεν διερευνήθηκαν ποτέ, συλλήψεις αμάχων και βασανισμούς. Δημιουργήθηκε μια κουλτούρα ασυλίας, όπου οι συνέπειες των πράξεων αυτών δεν αναλογούνταν σε κανέναν συγκεκριμένα. Το «μαύρο κουτί» της δράσης τους περιλαμβάνει όχι μόνο τις επιχειρήσεις αλλά και τη φύση της ίδιας της μονάδας: η πολιτική ευθύνη της CIA τέμνεται με την επιχειρησιακή ανεξαρτησία των Αφγανών μαχητών, αφήνοντας πίσω μια θολή εικόνα σχετικά με το ποιος έδινε εντολές και ποιος ήταν υπόλογος για τις συνέπειες.

Με την πτώση της Καμπούλ και την κατάρρευση της αφγανικής κυβέρνησης, οι Zero Units διαλύθηκαν μέσα σε λίγες εβδομάδες. Τα μέλη τους θεωρήθηκαν προδότες από τους Ταλιμπάν και πολλοί έγιναν στόχος εκτελέσεων. Η Ουάσινγκτον προσπάθησε να δημιουργήσει διαύλους εκκένωσης, μεταφέροντας πολλούς πρώην μαχητές και τις οικογένειές τους στις ΗΠΑ ή σε χώρες-συμμάχους όπως το Ηνωμένο Βασίλειο. Η διαδικασία αυτή έγινε βιαστικά, χωρίς πλήρη επιχειρησιακά αρχεία, ενώ οι ψυχολογικές επιπτώσεις του πολέμου σε αυτούς τους ανθρώπους δεν αξιολογήθηκαν επαρκώς.

Το αποτέλεσμα σήμερα είναι μια νέα πραγματικότητα: χιλιάδες πρώην μαχητές με εμπειρία σε επιχειρήσεις υψηλής βίας βρίσκονται διασκορπισμένοι στη Δύση. Η πρόσφατη επίθεση στην Ουάσινγκτον επανέφερε το ζήτημα της διαχείρισης αυτής της κοινότητας. Αναδεικνύεται έτσι ένα κενό στην παρακολούθηση, στην ψυχολογική υποστήριξη και στην κοινωνική ένταξη των πρώην μαχητών. Η συζήτηση για τις Zero Units δεν αφορά πλέον τα πεδία μάχης του Αφγανιστάν αλλά τις δυτικές κοινωνίες που φιλοξενούν αυτούς τους ανθρώπους και το πώς μπορούν να διαχειριστούν τον κίνδυνο επαναδραστηριοποίησης ή ψυχολογικών τραυμάτων.

Οι Zero Units δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική μονάδα. Ήταν η εκδήλωση ενός πολέμου με «θολούς» κανόνες, χωρίς σαφή όρια ευθύνης και με πραγματική βία που σημάδεψε ζωές και κοινωνίες. Μετατόπισαν την ευθύνη από τον αμερικανικό στρατό σε παραστρατιωτικές δυνάμεις, και σήμερα η ευθύνη των συνεπειών τους μεταφέρεται στις κοινωνίες που τους απορρόφησαν. Ο θεσμικός έλεγχος δεν υπήρξε ούτε κατά τη διάρκεια της δράσης τους ούτε μετά τη διάλυσή τους, αφήνοντας ένα ανοιχτό πεδίο για μελλοντικές κρίσεις πολύ πιο σοβαρές από το περιστατικό στην Ουάσινγκτον.

Η ιστορία των Zero Units είναι ταυτόχρονα πολιτική, ανθρωπιστική και θεσμική. Θέτει ερωτήματα για τη διαφάνεια των μυστικών επιχειρήσεων, για την ευθύνη των κρατών, και για τις κοινωνίες που καλούνται να εντάξουν πρώην μαχητές σε έναν κόσμο πολύ διαφορετικό από αυτόν στον οποίο εκπαιδεύτηκαν να δρουν. Το ζήτημα δεν περιορίζεται στην ασφάλεια· αφορά και την ηθική και την ικανότητα της Δύσης να αντιμετωπίσει το κόστος ενός πολέμου που δεν τελείωσε ποτέ πραγματικά. Η μεγάλη σκιά των Zero Units εξακολουθεί να πλανάται, υποδεικνύοντας ότι οι συνέπειες των πολέμων δεν μένουν στα πεδία μάχης αλλά ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στις κοινωνίες που επιλέγουν να τους φιλοξενήσουν.

Με πληροφορίες από το CBS