Κίεβο: Το σκάνδαλο διαφθοράς παρασύρει τον Ζελένσκι και επηρεάζει το μέλλον της Ουκρανίας

Κατηγορίες για διαφθορά απειλούν την ηγεσία του Ζελένσκι εν μέσω πιέσεων για ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία. Πόσο καθοριστικές μπορεί να είναι;

Όπως περιγράφει η  Washington Post, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι αντιμετωπίζει τη σοβαρότερη πρόκληση της προεδρίας του, καθώς ένα εκτεταμένο σκάνδαλο διαφθοράς συγκλονίζει τον στενό του κύκλο, ενώ η Ουάσιγκτον αυξάνει τις πιέσεις για να δεχθεί μια δυσμενή ειρηνευτική συμφωνία.

Το σκάνδαλο έχει προκαλέσει οργή στην ουκρανική κοινωνία, με πολλούς να πιστεύουν πως η κυβερνώσα ελίτ πλούτισε ενώ έστελνε στρατιώτες να πεθάνουν για τη δημοκρατία και τις δυτικές αξίες. Η πίεση προς τον Ζελένσκι εντείνεται, καθώς κινδυνεύει να χάσει την εμπιστοσύνη του λαού τη στιγμή που διαπραγματεύεται το μέλλον της χώρας στη διεθνή σκηνή.

Σύμφωνα με βουλευτές και αναλυτές, οι επιλογές του προέδρου είναι περιορισμένες, αν δεν προχωρήσει σε ριζική αναδιάρθρωση του συστήματος που επέτρεψε στη διαφθορά να ανθίσει και δεν επαναφέρει εξουσίες στο κοινοβούλιο, το οποίο η κυβέρνηση έχει παραγκωνίσει.

Η χρονική συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι χειρότερη.

Η ουκρανική αρχή καταπολέμησης της διαφθοράς, NABU, δημοσίευσε εκτεταμένα στοιχεία για τη συμμετοχή αξιωματούχων σε μεγάλο κύκλωμα μιζών που απομυζούσε χρήματα από τους κρίσιμους τομείς της ενέργειας και της άμυνας. Το σκάνδαλο αποκαλύφθηκε μέσα στον Νοέμβριο, καθώς ο χειμώνας σκληραίνει και οι πολίτες είτε μάχονται στο μέτωπο είτε ζουν σε συνθήκες σχεδόν απόλυτου σκοταδιού λόγω των συνεχών επιθέσεων στο δίκτυο ηλεκτροδότησης.

Το πλήγμα έχει βαρύνει το κλίμα στη χώρα, με πολλούς να περνούν ώρες χωρίς ρεύμα και να κοιμούνται σε σταθμούς τρένων ή υπόγεια για να προστατευθούν από ρωσικούς βομβαρδισμούς.

Η αγανάκτηση ανέδειξε τα όρια της ως τώρα ευρείας συναίνεσης – ακόμη και μεταξύ πολιτικών αντιπάλων – πως η Ουκρανία πρέπει να μείνει ενωμένη απέναντι στη Ρωσία. Πλέον κυριαρχεί η δυσπιστία ότι λίγοι ισχυροί εκμεταλλεύτηκαν τον πόλεμο προς ίδιον όφελος, ενώ χιλιάδες συμπατριώτες τους σκοτώνονται.

«Ο κόσμος το παίρνει πολύ προσωπικά και είναι πραγματικά εξοργισμένος. Όταν παλεύουν καθημερινά για την επιβίωση, κάθε διαφθορά στην ενέργεια ή την άμυνα τους εξοργίζει. Η κοινωνία διψά για δικαιοσύνη, ενώ το προεδρικό γραφείο μοιάζει να ζει σε παράλληλη πραγματικότητα», δηλώνει η Ιβάνα Κλιμππούς-Τσιντσάντζε, βουλευτής της αντιπολίτευσης και πρόεδρος της κοινοβουλευτικής επιτροπής ένταξης στην Ε.Ε.

Αμερικανική πίεση για ειρήνη και εσωτερικές αναταράξεις

Καθώς η εσωτερική κρίση κορυφώνεται, ο Λευκός Οίκος πιέζει το Κίεβο να αποδεχτεί νέο σχέδιο ειρήνης – σχέδιο που απαιτεί σοβαρές παραχωρήσεις όπως παραχώρηση εδαφών στους Ρώσους και σημαντική μείωση του ουκρανικού στρατού – μέχρι την Ημέρα των Ευχαριστιών, διαφορετικά θα χαθεί κάθε αμερικανική υποστήριξη. Αυτό θα θέσει σε κίνδυνο τα ουκρανικά στρατεύματα που βασίζονται σε αμερικανικές πληροφορίες και εξοπλισμό.

Υπάρχουν φόβοι ότι οι κατηγορίες διαφθοράς – που εκτιμάται πως θα επεκταθούν σύντομα και σε άλλα κορυφαία στελέχη κοντά στον Ζελένσκι – θα αποδυναμώσουν περαιτέρω τη θέση του στις διαπραγματεύσεις. Οποιαδήποτε συμφωνία ωστόσο απαιτεί κοινοβουλευτική έγκριση. Ο πρόεδρος γνωρίζει ότι δεν μπορεί να επιβάλει μια άδικη ή μη δημοφιλή λύση, περιορίζοντας τα περιθώριά του απέναντι στις πιέσεις της Ουάσιγκτον.

Η δυστυχία που βιώνουν οι Ουκρανοί, λένε παρατηρητές, ενισχύει τη θέση ότι δεν πρόκειται να υποκύψουν στις αμερικανικές απαιτήσεις αν κινδυνεύσει αυτό για το οποίο πολεμούν: την ανεξαρτησία τους.

Ο Ζελένσκι επιχειρεί να υποβαθμίσει το σκάνδαλο – μέχρι στιγμής έχουν εμπλακεί άμεσα οκτώ άτομα, ανάμεσά τους ο πρώην αντιπρωθυπουργός Ολεξάντρ Τσερνισόφ και ο πρώην επιχειρηματικός συνεργάτης του προέδρου, Tιμούρ Μιντίτς, που διέφυγε στο Ισραήλ λίγο πριν γίνει έρευνα στο σπίτι του. Δύο υπουργοί επίσης παραιτήθηκαν κατόπιν απαίτησης του προέδρου.

Όμως οι φωνές πληθαίνουν ώστε ο πρόεδρος – που δεν κατηγορείται για προσωπική εμπλοκή – να προχωρήσει πολύ πιο πέρα και να αναδιαμορφώσει όλη την κυβέρνηση, καθώς πολλοί θεωρούν ότι σχηματίστηκε από άτομα με σχέσεις ή επιρροή στη διαφθορά.

Kρίσιμες αποφάσεις για το μέλλον της κυβέρνησης

Βουλευτές ζητούν ευρεία νέα κυβερνητική συμμαχία που θα επαναφέρει εξουσίες στο κοινοβούλιο και θα επιτρέψει πολυκομματική προσέγγιση όσο πλησιάζει το τέλος του τέταρτου χρόνου πολέμου πλήρους κλίμακας και οι εκλογές παραμένουν απίθανες.

Στελέχη του κόμματος Ζελένσκι, για πρώτη φορά δημόσια, τον καλούν επίσης να αποπέμψει τον στενό συνεργάτη του Αντρίι Γερμάκ, επικεφαλής του προεδρικού γραφείου και πρόσωπο αντιδημοφιλές που φέρεται να συνδέεται με το σκάνδαλο χωρίς επίσημη κατηγορία μέχρι στιγμής.

Πέρα από τη διαφθορά, πολλοί θεωρούν τον Γερμάκ, παλιό φίλο του Ζελένσκι χωρίς εκλογική νομιμοποίηση, υπεύθυνο για επικίνδυνη συγκέντρωση εξουσίας στο προεδρικό γραφείο, αποδυναμώνοντας το κοινοβούλιο και ελέγχοντας σχεδόν όλα τα πεδία πολιτικής και ασφάλειας της χώρας.

NABU, η υπηρεσία κατά της διαφθοράς που είχε σχεδόν αδρανοποιηθεί το καλοκαίρι όταν ο Ζελένσκι υπέγραψε νόμο περιορίζοντας την ανεξαρτησία της (κάτι που αντέστρεψε μετά από μαζικές διαδηλώσεις), διεξήγαγε την τελευταία έρευνα. Αυτό πυροδότησε υποψίες ότι κορυφαία στελέχη επιχειρούσαν να προστατευτούν παρεμβαίνοντας στην ίδια τη διερεύνηση.

Ο πρόεδρος προς το παρόν αντιστέκεται στις πιέσεις για νέες αποπομπές.

Το γεγονός ότι ο Γερμάκ δεν έχει ακόμη κατονομαστεί επίσημα τον προστατεύει από μια τόσο δραστική ενέργεια, λένε βουλευτές. Ωστόσο η NABU αφήνει σαφώς ανοιχτό το ενδεχόμενο νέων κατηγορουμένων σύντομα.

Σε συνάντηση με βουλευτές του κόμματός του την Πέμπτη – αμέσως μετά συνομιλίες ειρήνης με τον Αμερικανό υπουργό Στρατού Nτάνιελ Ντρίσκολ – ο Ζελένσκι αρνήθηκε να αποπέμψει τον Γερμάκ, παρά τις δημόσιες πιέσεις ακόμα και από δικούς του συμμάχους ότι κάτι τέτοιο θα έδειχνε καλή θέληση προς τις έρευνες και θα βοηθούσε στη διατήρηση της ενότητας σε κρίσιμη φάση του πολέμου.

“Χρειάζεται κάθαρση κυβέρνησης και δομικές αλλαγές”, δηλώνει ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Bολοντίμιρ Αρίεβ. “Και ο Γερμάκ πρέπει να συμπεριληφθεί.”

Kρίσιμοι οι επόμενοι μήνες για τον Ζελένσκι

Ο Ζελένσκι πρέπει να παρουσιάσει συγκεκριμένο σχέδιο προς τους βουλευτές και τους πολίτες για την έξοδο από το σκάνδαλο χωρίς περαιτέρω διχασμό της χώρας, επισημαίνει ο βουλευτής του κόμματός του Ολεξάντρ Μερέζκο, που ήταν παρών στη συνάντηση της Πέμπτης.

Eφόσον λάβει μέτρα κατά των διεφθαρμένων στελεχών γύρω του, το κοινοβούλιο είναι έτοιμο να συστρατευθεί μαζί του όπως έκανε μετά την αποτυχημένη επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο όταν δέχθηκε αυστηρή επίπληξη από τον τότε πρόεδρο Nτόναλντ Τραμπ.

“Υπάρχει κίνδυνος καθώς η NABU θα δημοσιοποιεί νέες πτυχές του σκανδάλου – πρέπει να είμαστε έτοιμοι”, προσθέτει. “Ο επόμενος μήνας ίσως κρίνει τα πάντα.”

Aναλυτές συμφωνούν πως αν θέλει ο Ζελένσκι να επιβιώσει πολιτικά και να ξανακερδίσει την εμπιστοσύνη των Ουκρανών – όπου υπάρχει ευρεία συναίνεση κατά των εκλογών εν μέσω πολέμου – πρέπει “να δείξει ότι κάτι άλλαξε ουσιαστικά”. Το κυβερνητικό σχήμα πρέπει να ανανεωθεί χωρίς προσφυγή στις κάλπες”, σημειώνει ο πολιτικός αναλυτής Μικολά Νταβιντιούκ.

“Δεν αρκεί απλώς να προσπαθεί να υποβαθμίσει την κρίση διαφθοράς που έχει μπλέξει τόσα κοντινά του πρόσωπα. Η κοινωνία θέλει τιμωρία. Θέλει πραγματικές κυρώσεις γιατί η διαφθορά εν μέσω πολέμου είναι το μεγαλύτερο κακό,” λέει χαρακτηριστικά ο Νταβιντιούκ.

Aμφιβολίες αλλά και φόβοι στο πολιτικό σκηνικό

Kάποιοι δημόσια ζητούν πλέον την παραίτηση Γερμάκ, ενώ άλλοι φοβούνται αντίποινα ακόμη κι αν μιλούν ανώνυμα. Ένας βουλευτής δήλωσε ότι το προεδρικό γραφείο προώθησε τη συγκέντρωση εξουσίας ως αναγκαίο μέτρο “για μία φωνή απέναντι στην εισβολή”, αλλά τελικά επέτρεψε σε στενούς συνεργάτες “να επωφεληθούν οικονομικά από τη χώρα”. Μάλιστα, πριν μιλήσει στη The Washington Post, αφαίρεσε το smartwatch φοβούμενος υποκλοπή συνομιλιών.

“Το να κλέβεις από την άμυνα και την ενέργεια είναι σαν να βοηθάς άμεσα τη Ρωσία”, είπε χαρακτηριστικά ο ίδιος βουλευτής. Σύμφωνα με αυτόν, ο Ζελένσκι θα έπρεπε να επαναφέρει εξουσίες στο κοινοβούλιο υιοθετώντας ρόλο πιο συμβολικό “σαν βασίλισσα της Βρετανίας”.

Aκόμη κι αν τελικά αποπεμφθεί άμεσα ο Γερμάκ υπό πίεση των βουλευτών γύρω από τον πρόεδρο, κάποιοι προειδοποιούν ότι μια τέτοια κίνηση δεν αρκεί αν δεν ακολουθήσουν βαθύτερες αλλαγές.

“Η πραγματική επίδραση εξαρτάται από τη συνέχεια: Αν απλώς αντικατασταθεί ένα πρόσωπο με άλλο χωρίς αλλαγή κουλτούρας διοίκησης ή λήψης αποφάσεων, τίποτα δεν αλλάζει ούτε στον πόλεμο ούτε στη διακυβέρνηση,” δηλώνει η ακτιβίστρια Βικτόρια Βοϊτσιτσκά. “Αν όμως πυροδοτήσει ουσιαστικό επανακαθορισμό διαδικασιών λήψης αποφάσεων, μπορεί πραγματικά να σταθεροποιήσει την εμπιστοσύνη και τη διοίκηση σε συνθήκες πολέμου.”

“Ο ίδιος ο Ζελένσκι γνωρίζει πως τα έως τώρα μέτρα δεν φτάνουν,” λέει η γενική γραμματέας της ανεξάρτητης επιτροπής κατά της διαφθοράς NAKO,
Ολένα Τρέγκουμπ. “Ο μόνος τρόπος νομιμοποίησης είναι η αποφασιστική απομάκρυνση κάθε εμπλεκόμενου στενού συνεργάτη.”

“Δεν πρόκειται πια για εσωτερικό ζήτημα πολιτικής,” καταλήγει. “Είναι θέμα επιβίωσης του ουκρανικού κράτους.”