Bloomberg: Γιατί το σχέδιο Τραμπ είναι ντροπιαστικό για την Ουκρανία

Η πρόταση των ΗΠΑ δίνει εδαφικά και οικονομικά οφέλη στη Μόσχα, αγνοώντας τα ουκρανικά συμφέροντα και τις αρχές του διεθνούς δικαίου,σύμφωνα με ανάλυση του Bloomberg.

Η πρόταση των ΗΠΑ για τον τερματισμό της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία αποτελεί ένα αξιοσημείωτο και αμφιλεγόμενο έγγραφο. Αντί να τιμωρεί τον επιτιθέμενο, επιβραβεύει την Ρωσία και τιμωρεί το θύμα, υπονομεύοντας τη βασική αρχή του διεθνούς δικαίου ότι τα κυρίαρχα σύνορα δεν αλλάζουν διά της βίας.

Το σχέδιο προβλέπει εγγυήσεις ασφαλείας χωρίς σαφή μηχανισμό εφαρμογής και περιορίζει τα μέσα αντίδρασης. Ουσιαστικά, οδηγεί σε εξαναγκασμένη παράδοση της Ουκρανίας για οικονομικό όφελος, θυμίζοντας ένα σύγχρονο Σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, όπου η μία πλευρά επιδιώκει εδαφικά κέρδη και η άλλη εμπορικά. Είναι, με μια λέξη, ντροπιαστικό.

Ωστόσο, το ουσιαστικό ερώτημα είναι αν αυτό είναι το καλύτερο που θα μπορούσαν να ελπίζουν η Ουκρανία και οι ευρωπαίοι σύμμαχοί της αυτή τη στιγμή. Η απάντηση είναι αρνητική: ήδη έχουν απορρίψει τους βασικούς όρους. Δυστυχώς, η απάντηση εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από τον Ντόναλντ Τραμπ.

Εδαφικές παραχωρήσεις και διεθνής αναγνώριση

Στο ζήτημα των εδαφών, η ηγεσία του Κιέβου και πολλοί Ουκρανοί έχουν αποδεχθεί ότι θα πρέπει να εγκαταλείψουν τον έλεγχο των περιοχών που έχει καταλάβει η Ρωσία. Όμως το αμερικανικό σχέδιο πηγαίνει πολύ παραπέρα.

Προσφέρει στη Ρωσία διεθνή «de facto αναγνώριση» σχεδόν όλων των ουκρανικών εδαφών που κατέλαβε από το 2014 μέχρι την υπογραφή της συμφωνίας, καθώς και τη λεγόμενη «ζώνη οχυρών» στο Ντονέτσκ που δεν έχει καταφέρει να κατακτήσει. Αυτή η περιοχή — κρίσιμη για την άμυνα της Ουκρανίας — θα μετατραπεί σε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη.

Η de facto αποδοχή θυμίζει όσα συνέβησαν στη Ανατολική Γερμανία και τις Βαλτικές χώρες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το NATO ποτέ δεν αμφισβήτησε σοβαρά τον σοβιετικό έλεγχο, αλλά ούτε αναγνώρισε επίσημα την κυριότητα ή την ύπαρξη της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας ως ξεχωριστό κράτος. Τελικά, μετά από δεκαετίες, όλα επέστρεψαν στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους.

Αποστρατιωτικοποίηση και ρίσκα για την άμυνα της Ουκρανίας

Η δημιουργία μιας αποστρατιωτικοποιημένης «Ζώνης Οχυρών» ίσως φαίνεται λογική, αλλά στην πράξη αποτελεί τεράστια παραχώρηση. Για να καταλάβει αυτές τις πόλεις, η Ρωσία θα χρειαζόταν τουλάχιστον ακόμη έναν χρόνο και δεκάδες χιλιάδες ζωές — οι δύο πόλεις είναι μεγαλύτερες από οποιαδήποτε άλλη που έχει πάρει η Μόσχα από το 2022.

Αν αυτές οι πόλεις εγκαταλειφθούν στους Ρώσους, δεν θα μπορούν να ανακτηθούν ούτε να αναδημιουργηθούν οι φυσικές τους άμυνες. Οι ρωσικές δυνάμεις θα μπορούσαν εύκολα να κινηθούν δυτικά, βόρεια ή νότια αν παραβίαζαν ξανά κατάπαυση πυρός — όπως έχουν ήδη κάνει στο παρελθόν.

Αν οι Ρώσοι ήταν ειλικρινείς ότι δεν θα επιτεθούν ξανά και οι ΗΠΑ πραγματικά εγγυούνταν αυτό το ενδεχόμενο, τότε θα υπήρχε ρητή εγκατάλειψη κάθε μελλοντικής διεκδίκησης προσάρτησης από τον Πούτιν, καθώς και μια ισχυρή διεθνής αποστολή παρακολούθησης της τήρησης των δεσμεύσεων του Κρεμλίνου.

Ένα πραγματικό τέλος στον πόλεμο θα προέβλεπε επίσης απομάκρυνση όλων των βαρέων όπλων, drones και συγκεντρώσεων στρατευμάτων σε μεγάλη απόσταση — δεκάδες χιλιόμετρα — από όλη τη γραμμή επαφής, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, ώστε να μην απειλείται το ουκρανικό εμπόριο. Τίποτα από αυτά δεν υπάρχει στο σχέδιο.

Οικονομικές ρυθμίσεις: Ποιος ωφελείται πραγματικά;

Όσον αφορά τις οικονομικές αποζημιώσεις, το Κρεμλίνο παραιτείται μόνο από $100 δισ., από τα περίπου $300 δισ. περιουσιακών στοιχείων της κεντρικής τράπεζας που έχουν παγώσει οι δυτικές κυβερνήσεις. Οι ΗΠΑ θα διαχειρίζονται αυτά τα κεφάλαια για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας και θα καρπωθούν όλα τα κέρδη· οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι θα συνεισφέρουν επιπλέον $100 δισ.

Αυτό δεν αποτελεί ουσιαστική παραχώρηση για τη Ρωσία: κανένα από τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία δεν πρόκειται να επιστρέψει στη Μόσχα και ένα μεταπολεμικό δικαστήριο θα επέβαλε πολύ μεγαλύτερες επανορθώσεις. Έτσι, η Ρωσία δεν χάνει τίποτα, οι ΗΠΑ ωφελούνται οικονομικά και η Ευρώπη καλείται να πληρώσει το λογαριασμό για καταστροφές αξίας άνω των $500 δισ., σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.

Επειδή η Ευρώπη δεν διαθέτει αυτά τα χρήματα, το μέλλον της Ουκρανίας προδιαγράφεται φτωχό και ασταθές· ακόμη κι αν επιτραπεί ένταξη στην ΕΕ (όπως προβλέπει το σχέδιο), αυτό φαντάζει όνειρο απατηλό.

Κυρώσεις και εκμετάλλευση ορυκτών

Οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα αρθούν σταδιακά με δυνατότητα επαναφοράς· όλη αυτή η διαδικασία βρίσκεται υπό αμερικανικό έλεγχο. Επιπλέον, το σχέδιο προβλέπει συνεργασία ΗΠΑ-Ρωσίας στην εκμετάλλευση κρίσιμων ορυκτών πόρων — γεγονός που αφήνει να εννοηθεί ότι η πρόοδος στα επιχειρηματικά συμφέροντα θα καθορίζει την άρση των κυρώσεων περισσότερο από τη ρωσική συμπεριφορά προς την Ουκρανία.

Aσαφείς εγγυήσεις ασφαλείας – Ιστορικά προηγούμενα

Οι υποτιθέμενες εγγυήσεις ασφαλείας είναι ασαφείς: προβλέπουν αντίδραση μόνο σε «σημαντική» και «διαρκή» παραβίαση εκ μέρους της Ρωσίας — ενώ μια μόνο ουκρανική επίθεση σε ρωσικό έδαφος αρκεί για να ακυρωθούν οι εγγυήσεις αμέσως. Το έργο αυτό διευκολύνουν εύκολα οι ρωσικές μυστικές επιχειρήσεις ψευδούς σημαίας.

Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για συγκεκριμένες ενέργειες ή υπευθύνους σε περίπτωση νέας ρωσικής εισβολής. Αυτές οι ασαφείς διαβεβαιώσεις θυμίζουν το Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994, που υπέγραψαν Γαλλία, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ έναντι της εγκατάλειψης του ουκρανικού πυρηνικού οπλοστασίου — διαβεβαιώσεις που αποδείχθηκαν χωρίς αξία.

Άλλες διατάξεις του σχεδίου υπονομεύουν τη μόνη ρεαλιστική εγγύηση ασφαλείας: την ενίσχυση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων ώστε κάθε μελλοντική ρωσική επίθεση να είναι μάταιη. Αντίθετα, ο αριθμός των ουκρανικών στρατευμάτων περιορίζεται σε 600.000, ενώ ο αντίπαλος δεν αντιμετωπίζει ανάλογους περιορισμούς· μάλιστα απαγορεύεται στα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία.

Tελικό συμπέρασμα – Τι σημαίνει αυτό για τη Δύση;

Ο Τραμπ, αν ήθελε πραγματικά να πιέσει τον Πούτιν προς μια αυθεντική ειρήνη, θα μπορούσε να το κάνει· όμως προτιμά να ασκήσει πίεση στο Κίεβο έχοντας περισσότερα να κερδίσει στη Μόσχα. Παρόλα αυτά, κανένας Ουκρανός ηγέτης — ούτε η Ευρώπη — μπορεί ή πρέπει να αποδεχθεί αυτή τη συμφωνία: κάτι τέτοιο θα προκαλούσε εξέγερση εντός χώρας και θα άνοιγε τον δρόμο για νέα αποσταθεροποίηση ή επανεισβολή από τη Ρωσία.

Ο πρόεδρος Ζελένσκι, βρίσκεται σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Η διέξοδος περνά μέσα από την αποκάλυψη των πραγματικών προθέσεων του Πούτιν και την κατάθεση τροποποιήσεων σημείο προς σημείο: διεθνείς ειρηνευτικές δυνάμεις, ευρύτερη αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη και άρση κάθε περιορισμού στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις ή στον εξοπλισμό που μπορεί να λάβει από συμμάχους. Αν το Κρεμλίνο δεν τις δεχθεί, τότε ακόμη κι ο Λευκός Οίκος πρέπει να αντιληφθεί πως χρησιμοποιείται ως εργαλείο ξένων συμφερόντων.