Ο “πόλεμος των λιμανιών”/Το μήνυμα Γκιλφόϊλ, η Cosco, και ο ρόλος Βόλου- Αλεξανδρούπολης

Στην πρώτη συνέντευξή της (στον Ant1 και την Μαρία Σαράφογλου), λίγες μόλις ημέρες από την άφιξή της στην Αθήνα, η πρέσβειρα των ΗΠΑ Κίμπερλι Γκιλφόϊλ αποκάλυψε την αμερικανική στρατηγική για τον ρόλο της χώρας μας, ως προμαχώνα των γεωπολιτικών συμφερόντων της Ουάσιγκτον στην περιοχή.

Το βασικό περίγραμμα αυτών των συμφερόντων φάνηκε με τις ενεργειακές συμφωνίες στο πλαίσιο του P-TEC, και επιβεβαιώθηκε και με την δήλωση του υπουργού Ενέργειας Στ. Παπασταύρου ότι “υπάρχει αμερικανικό ενδιαφέρον” για συμμετοχή στο έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Κύπρο. Πιθανότατα πρόκειται για το μεγάλο αμερικανικό επενδυτικό fund που έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να τοποθετηθεί επενδυτικά σε ελληνικά λιμάνια.

Αυτονόητα, οι εξελίξεις αυτές συνδέονται με την κριτική που άσκησε η νέα πρέσβειρα των ΗΠΑ για την κυριαρχική παρουσία της κινεζικής Cosco στον Πειραιά. «Είναι πολύ σημαντικό ότι τόσο πολλοί ενδιαφέρονται, σε ό,τι αφορά στις υποδομές, να έχουμε αμερικανικές υποδομές εδώ, προκειμένου να βοηθήσουν στη στήριξη της περιοχής, να βελτιώσουν, ίσως, την απόδοση από άλλα λιμάνια και περιοχές, για να αντισταθμίσουν την κινεζική επιρροή στο λιμάνι του Πειραιά», είπε χαρακτηριστικά.

Προσθέτοντας πως το λιμάνι την επίμαχη περίοδο περιήλθε στα χέρια κινεζικών  συμφερόντων, καθώς τότε «η Ελλάδα δεν διέθετε την απαιτούμενη σταθερότητα». Πρόσφατα, άλλωστε, το Reuters αποκάλυψε την στρατηγική των ΗΠΑ για το μεγαλύτερο ελληνικό λιμάνι.

«Δυστυχώς εκείνη την εποχή, όπως είχε αναφέρει ο πρωθυπουργός σας, δεν υπήρχαν άλλοι πλειοδότες. Ήταν μια περίοδος οικονομικής ύφεσης, τα πράγματα ήταν λίγο δύσκολα. Δεν υπήρχε τόση σταθερότητα στην Ελλάδα και νομίζω πως γι’ αυτό συνέβη. Είναι ατυχές, αλλά νομίζω πως υπάρχουν τρόποι να παρακαμφθεί, να βρεθεί λύση». Ωστόσο, τα πράγματα εξελίχθηκαν κάπως διαφορετικά.

Πώς ξεκίνησε η επένδυση της Cosco

Η πρώτη σύμβαση απευθείας παραχώρησης του μεγαλύτερου λιμανιού της χώρας προς την κινεζική εταιρεία Cosco Pacific Ltd έγινε το 2008.

Ο ίδιος ο τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής συνοδευόμενος από εκατό επιχειρηματίες ταξίδεψαν στην Κίνα. Η συμφωνία προέβλεπε ναυπηγήσεις σε κινέζικα ναυπηγεία με δάνεια από κινεζικές τράπεζες προς τους Έλληνες εφοπλιστές. Το  αντάλλαγμα ήταν η παραχώρηση τμήματος του λιμανιού, του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων Πειραιά στο Ικόνιο, για λειτουργία με «ελεύθερο καθεστώς».  

Η επέκταση συνεχίστηκε με επάλληλες τροποποιήσεις των αρχικών συμβάσεων και η κυριαρχία της Cosco στο λιμάνι επιβλήθηκε τελικά με μία από τις τελευταίες πράξεις της κυβέρνησης Σαμαρά,  τον Νόμο 4315/2014 που ψηφίστηκε στις 24 Δεκεμβρίου 2014, δηλαδή το βράδυ Χριστουγέννων ενώ ήδη η χώρα όδευε προς εκλογές, εικοσιπέντε μόλις ημέρες πριν αναλάβει την κυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ.

Η συμφωνία (μετά και τις πιέσεις των δανειστών) οριστικοποιήθηκε και υπογράφηκε το 2016 από την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα. Παρά τις κατηγορίες για τους χειρισμούς του τότε υπουργού Ναυτιλίας Θ. Δρίτσα που προκάλεσαν προβληματισμό στους Κινέζους, η συμφωνία κυρώθηκε από τη Βουλή με 223 ψήφους και τη σύμφωνη γνώμη της Ν.Δ, της Δημοκρατικής Συμπαράταξης και όλων των κομμάτων πλην της Χρυσής Αυγής και του ΚΚΕ (για διαφορετικούς λόγους).

Η πρέσβειρα των ΗΠΑ, κάνει λόγο για έλλειψη πολιτικής σταθερότητας, εστιάζοντας, προφανώς, στις δύο τελευταίες φάσεις της σύμβασης του Ελληνικού Δημοσίου με την Cosco (κυβερνήσεις Σαμαρά και Τσίπρα), όμως η ιστορία ξεκινά από την κυβέρνηση Καραμανλή. Σε όλη αυτή την διαδρομή, δύο κυβερνήσεις της Ν.Δ ολοκλήρωσαν την εγκατάσταση της κινεζικής εταιρείας στον Πειραιά, ενώ η Ν.Δ υπερψήφισε την τελική πράξη που κυρώθηκε στη Βουλή επί ΣΥΡΙΖΑ.

Πώς μπαίνουν στο κάδρο τα λιμάνια Βόλου και Αλεξανδρούπολης

Ο αμερικανικός παράγοντας ασκεί τώρα πιέσεις για απεγκλωβισμό του λιμανιού από την Cosco, αν και κάτι τέτοιο είναι πολύ δύσκολο (βάσει της σύμβασης), ενώ θα προκαλούσε πολύ σοβαρή ρήξη των σχέσεων της Ελλάδας με την Κίνα. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει αξιολογήσει ως μείζονος σπουδαιότητας τον Πειραιά στο πλαίσιο μιας γενικότερης στρατηγικής που επιδιώκει εκτεταμένη αμερικανική παρουσία σε στρατηγικά λιμάνια, αφενός για τον περιορισμό της “εισβολής” κινεζικών προϊόντων (πολιτική δασμών), αφετέρου για στρατιωτικούς λόγους (ανεφοδιασμός αμερικανικών δυνάμεων).

Η Ελλάδα γίνεται, ως εκ τούτου, ένα γεωπολιτικό case study για τις ΗΠΑ, αφού, εκτός από την κυριαρχική παρουσία των Κινέζων στον Πειραιά, είναι και το λιμάνι της Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) που θεωρείται από τις ΗΠΑ εκτεθειμένο σε ρωσικά συμφέροντα, λόγω της πλειοψηφικής συμμετοχής του Ιβάν Σαββίδη σε αυτό.

Η εκδίωξη της Cosco από τον Πειραιά και του ομογενούς επχιειρηματία από την Θεσσαλονίκη δεν είναι, προφανώς, κάτι που μπορεί να συμβεί χωρίς τεράστιο γεωπολιτικό και οικονομικό κόστος για την Ελλάδα. Γι’ αυτό και Ουάσιγκτον και Αθήνα αναζητούν, σύμφωνα με πληροφορίες, εναλλακτικές, και οι δηλώσεις της κ. Γκιλφόϊλ αποκαλύπτουν σε μεγάλο βαθμό αυτές τις προθέσεις.

Σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, η Αλεξανδρούπολη και ο Βόλος, μπορεί να είναι τα δύο λιμάνια όπου θα τοποθετηθεί στρατηγικά ο αμερικανός παράγοντας, ώστε να εξισορροπηθεί η παρουσία της Κίνας και της Ρωσίας στον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη.

Όπως αναφέρουν οι πηγές αυτές, τα σενάρια που εξετάζονται για εμπλοκή του αμερικανικού παράγοντα στους συγκεκριμένους λιμένες  ενισχύουν και το γεγονός πως στην περίπτωση του Βόλου φαίνεται πως υπήρξε έντονο παρασκήνιο ενάντια στην εξαγορά του λιμανιού από τον Ιβάν Σαββίδη.

Η διαγωνιστική  διαδικασία που ήταν σε εξέλιξη, με αρχικό νικητή τον ΟΛθ συμφερόντων του ρώσου επιχειρηματία, ακυρώθηκε μετά την δικαστική προσφυγή της ανταγωνίστριας εταιρείας στον διαγωνισμό , δηλαδή της Goldair, η οποία είχε προσφύγει στο ΣτΕ κατά της διαδικασίας. 

Μάλιστα, όπως είχε επισημάνει για την περίπτωση του Βόλου σε ανακοίνωση του το Υπερταμείο, «ζητήματα δημοσίου συμφέροντος που επιτάσσουν την αναπροσαρμογή της στρατηγικής αξιοποίησης του λιμένα, ώστε να διασφαλιστεί η βέλτιστη ανάπτυξή του προς όφελος της εθνικής οικονομίας και της τοπικής κοινωνίας».

Το ίδιο μοντέλο υιοθετήθηκε πριν δύο  χρόνια και στην  Αλεξανδρούπολη όπου ο τότε διαγωνισμός για την πώληση πλειοψηφικού ποσοστού 67% του μετοχικού κεφαλαίου του Οργανισμού Λιμένος Αλεξανδρούπολης (ΟΛΑ) , ακυρώθηκε πάλι για γεωπολιτικούς λόγους, με την κυβέρνηση  να βάζει  «στοπ» στη διαδικασία πώλησης που βρισκόταν σε εξέλιξη μια μέρα πριν ανοίξουν οι φάκελοι των προσφορών.

Η Αλεξανδρούπολη αποτελεί πολύ υψηλή προτεραιότητα για τις ΗΠΑ, όχι μόνο λόγω του “κάθετου (ενεργειακού) διαδρόμου” που αποκλείει το ρωσικό φυσικό αέριο από την Ευρώπη, αλλά και διότι είναι η κύρια δίοδος αμερικανικών οπλικών συστημάτων και στρατευμάτων προς το ουκρανικό μέτωπο.

Η ελληνική πλευρά θα επιχειρήσει να αντλήσει τα μέγιστα δυνατά ανταλλάγματα απ΄ αυτή την στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ, ωστόσο υπάρχει και προβληματισμός καθώς εφόσον προωθηθούν τα αμερικανικά σχέδια για τα λιμάνια ίσως βρεθεί αντιμέτωπη με το Πεκίνο, ενώ η περαιτέρω πρόσδεση στον σχεδιασμό της Ουάσιγκτον θα καταστήσει την Ελλάδα έμμεσα συμμέτοχη σε μία μελλοντική κατακόρυφη αύξηση της “θερμοκρασίας” με την Ρωσία.