Η υδραυλική ρωγμάτωση “είναι από τις χειρότερες τεχνολογίες μετά την ατομική βόμβα”… Το γιατί εξηγεί η διακεκριμένη βιολόγος Steingraber

Η πορεία της Sandra Steingraber, 66 ετών, προς τον ακτιβισμό ξεκίνησε όταν, ως φοιτήτρια, διαγνώστηκε με καρκίνο της ουροδόχου κύστης —την ίδια ασθένεια που είχε στοιχίσει τη ζωή της θείας της. Ωστόσο, ως υιοθετημένο παιδί, γνώριζε ότι δεν επρόκειτο για θέμα γενετικής. Έτσι αναρωτήθηκε: μήπως έφταιγε το κοινό περιβάλλον; Αυτή η αναζήτηση την οδήγησε στο εμβληματικό βιβλίο της «Living Downstream» (1997), όπου συνέδεσε επιστημονικά δεδομένα με καταγραφές καρκίνου και τοξικών αποβλήτων. Διαπίστωσε ότι δεν ήταν μόνη: ανήκε σε μια μεγάλη κοινότητα ανθρώπων με υψηλά ποσοστά καρκίνου, επειδή όλοι έπιναν νερό από τα ίδια μολυσμένα πηγάδια.

Από τότε, η Steingraber από το Ιλινόις συνδυάζει επιστήμη και ακτιβισμό. Τα τελευταία 15 χρόνια, εστιάζει στη μελέτη και ευαισθητοποίηση για τις επιπτώσεις της υδραυλικής ρωγμάτωσης («fracking») στην υγεία και το περιβάλλον.

Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιεί εκατομμύρια λίτρα νερού, άμμο και χημικά για να διασπάσει πετρώματα που περιέχουν φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Αυτό την έφερε πρόσφατα στο Μεξικό, όπου η Συμμαχία κατά του Fracking και άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις συνδιοργάνωσαν φόρουμ με βουλευτές του Εργατικού Κόμματος και του κυβερνώντος κινήματος Morena.

Στόχος τους είναι να προωθήσουν νομοθεσία για την απαγόρευση αυτών των πρακτικών, τη στιγμή που η κυβέρνηση εξετάζει την επαναφορά τους για να ενισχύσει τα μειωμένα αποθέματα πετρελαίου της χώρας.

Fracking: Εξαγωγή αμερικανικής τεχνολογίας και παγκόσμιες επιπτώσεις

«Η υδραυλική ρωγμάτωση επινοήθηκε στις ΗΠΑ. Αυτό μας έκανε τον μεγαλύτερο εξαγωγέα φυσικού αερίου παγκοσμίως, σε μια εποχή κλιματικής κρίσης», τονίζει η Steingraber. «Νιώθω την ανάγκη να ζητήσω συγγνώμη—είναι η χειρότερη τεχνολογία που έχουμε εξάγει». Χειρότερη κι από την ατομική βόμβα; Γελάει. «Μία από τις δύο χειρότερες».

Η πλήρως διαφωτιστή συνέντευξη που ακολουθεί δημοσιεύθηκε στο elpais.com και παραχωρήθηκε στον Carlos Carabaña

-Ερώτηση: Έχετε πει πολλές φορές ότι το “fracking” είναι μια από τις πιο αποκρουστικές λέξεις στα αγγλικά.

Απάντηση: Είναι μια λέξη που ακόμη και να την προφέρεις σου προκαλεί δυσφορία. Η διαδικασία κάνει τον κόσμο πιο φρικτό. Απελευθερώνει ουσίες που, όσο βρίσκονταν υπόγεια, δεν έβλαπταν κανέναν. Με τη διάσπαση των πετρωμάτων απελευθερώνουμε ραδιενέργεια και βαρέα μέταλλα όπως αρσενικό—που προκαλούν λευχαιμία και άλλους καρκίνους—και αφαιρούμε πόσιμο νερό από τον οικολογικό κύκλο. Σε περίοδο κλιματικής κρίσης, πρόκειται για ανήθικη πρακτική.

-Ερώτηση: Το Μεξικό και η κρατική εταιρεία PEMEX εξετάζουν την επανεκκίνηση του fracking για την εξόρυξη φυσικού αερίου. Πώς το αξιολογείτε;
Απάντηση: Αν το Μεξικό το ξαναχρησιμοποιήσει, θα είναι λανθασμένη απόφαση. Όχι μόνο λόγω της ίδιας της πρακτικής, αλλά επειδή το φυσικό αέριο αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους περιβαλλοντικούς εχθρούς. Ακόμα κι εμείς οι επιστήμονες δεν έχουμε δώσει αρκετή προσοχή στη ζημιά που προκαλεί στο κλίμα και στην υγεία μας.

Η εξέλιξη των επιστημονικών στοιχείων για το fracking

-Ερώτηση: Από το 2012 εκδίδετε το Compendium of Scientific, Medical and Media Findings Demonstrating Risks and Harms of Fracking and Associated Gas and Oil Infrastructure, που πλέον βρίσκεται στην ένατη έκδοση. Πώς εξελίχθηκαν τα επιστημονικά στοιχεία;
Απάντηση: Όταν εκδώσαμε την πρώτη έκδοση, υπήρχαν 65 μελέτες για τη ρωγμάτωση που ανέδειξαν τους κινδύνους της. Τις συγκεντρώσαμε—ήταν σαν να φτιάχνεις παζλ με κομμάτια που λείπουν. Στη δεύτερη έκδοση είχαμε 150 μελέτες· στην τρίτη 400—all έδειχναν προς την ίδια κατεύθυνση: η υδραυλική ρωγμάτωση δεν μπορεί να γίνει με ασφάλεια, ανεξαρτήτως νόμων ή κανονισμών. Σήμερα υπάρχουν 2.500 μελέτες, κάθε νέα επιβεβαιώνει τις προηγούμενες. Αυτό το compendium ήταν καθοριστικό ώστε ο τότε κυβερνήτης της Νέας Υόρκης να απαγορεύσει τη ρωγμάτωση το 2012.

-Ερώτηση: Ως επικεφαλής αυτής της πολιτικής διαδικασίας, τι μαθήματα μπορούν να αντλήσουν ανάλογα κινήματα;
Απάντηση: Έχω διαπιστώσει ότι είναι πάντα πιο εύκολο να συζητάς επιστημονικά ζητήματα εκεί όπου η βιομηχανία δεν έχει ακόμη εδραιωθεί. Όταν υπάρχει οικονομική εξάρτηση, είναι πολύ πιο δύσκολο να επιβληθεί απαγόρευση—επειδή οι βουλευτές δέχονται πιέσεις από τις εταιρείες, που έχουν δική τους προπαγάνδα και στοιχεία… είναι ένα ισχυρό λόμπι.

Νέες τεχνικές και αδιέξοδα στη διαχείριση αποβλήτων

-Ερώτηση: Όταν η μεξικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα επανεξετάσει το fracking για αύξηση των αποθεμάτων πετρελαίου, υποστήριξε πως υπάρχουν νέες τεχνικές φιλικότερες προς το περιβάλλον.
Απάντηση: Το ίδιο ειπώθηκε στις ΗΠΑ—και έτσι επέτρεψαν αυτές τις τεχνικές ακόμη κι εκεί όπου υπήρχε αντίδραση του κοινού. Τελικά όμως το νερό συνέχιζε να μολύνεται. Να μιλήσω επιστημονικά: όταν διασπώνται τα πετρώματα—εκτός από τους ρύπους—απελευθερώνεται μεγάλη ποσότητα αλατιού που αναμιγνύεται με το νερό, καθιστώντας το διαβρωτικό για τους χαλύβδινους σωλήνες του fracking. Άρα πρέπει να υποστεί επεξεργασία πριν ξαναχρησιμοποιηθεί—και οι ρύποι κάνουν αυτό το νερό διαβρωτικό ακόμη και για τις μεμβράνες αφαλάτωσης. Σε μεγάλη κλίμακα αυτό είναι πολύ δαπανηρό για τη βιομηχανία.

-Ερώτηση: Τι γίνεται με τα μολυσμένα νερά;
Απάντηση: Η συνηθισμένη πρακτική είναι η επανέγχυσή τους στο υπέδαφος μέσω ειδικών φρεατίων (injection wells). Αυτή είναι μία από τις βασικές αιτίες σεισμών που σχετίζονται με τη ρωγμάτωση. Δεν υπάρχει αποτελεσματική λύση για αυτού του είδους τα απόβλητα—και ως επιστήμονας δεν έχω δει ποτέ στοιχεία ότι μπορείς να τα χρησιμοποιείς επ’ άπειρον χωρίς να παράγεις επικίνδυνα κατάλοιπα.

Ο συνδυασμός επιστήμης και ακτιβισμού

Ερώτηση: Πάντα μιλάτε ως επιστήμονας αλλά είστε επίσης ακτιβίστρια. Μήπως αυτό υπονομεύει την αντικειμενικότητα της επιστήμης;
Απάντηση: Ως επιστήμονας είμαι υπερήφανη που μπορώ να αναλύω δεδομένα αντικειμενικά, αφήνοντας στην άκρη τις προσωπικές μου πεποιθήσεις. Όταν όμως ολοκληρώνεται αυτή η διαδικασία—κι έχω αποδείξεις ότι υπάρχει βλάβη—νιώθω υποχρέωση όχι μόνο να δημοσιεύσω τα ευρήματα αλλά να ενημερώσω δημόσια τον κόσμο. Πρότυπό μου είναι ο Aλμπερτ Αϊνστάιν: ήταν επιστήμονας αλλά κι ακτιβιστής—προειδοποίησε για τους κινδύνους του ναζισμού ή της ατομικής βόμβας. Χρειάζεται τα δεδομένα να φτάνουν στους πολιτικούς ώστε να λαμβάνονται σωστές αποφάσεις· ο συνδυασμός επιστήμης και νομοθεσίας μπορεί να χτίσει έναν καλύτερο κόσμο για όλους.