Όταν και εφόσον ο Πούτιν συναντήσει τον Τραμπ στη Βουδαπέστη- Ταξίδι-ρίσκο στον ευρωπαϊκό ουρανό

Η πιθανή συνάντηση του Βλαντίμιρ Πούτιν με τον Ντόναλντ Τραμπ στη Βουδαπέστη εξελίσσεται σε διπλωματικό και επιχειρησιακό θρίλερ, με τη Βουλγαρία να προσφέρεται δημοσίως να επιτρέψει τη διέλευση του ρωσικού προεδρικού αεροσκάφους από τον εναέριο χώρο της — μια χειρονομία με βαθύ πολιτικό συμβολισμό και σημαντικές γεωπολιτικές συνέπειες. Η δήλωση του Γκεόργκι Γκεόργκιεφ, υπουργού Εξωτερικών της Βουλγαρίας, ότι «όταν καταβάλλονται προσπάθειες για την ειρήνη, είναι λογικό να δημιουργούνται όλες οι συνθήκες για να επιτευχθεί ο στόχος», ήρθε να ταράξει τα νερά στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που αντιμετωπίζουν το γεγονός με ανησυχία.

Το ενδεχόμενο να περάσει ο Ρώσος πρόεδρος από τον ουρανό της Ε.Ε. για να συναντήσει τον Αμερικανό πρόεδρο αποτελεί μια πράξη υψηλού ρίσκου, τόσο πολιτικά όσο και τεχνικά.

Η προοπτική της συνάντησης Πούτιν–Τραμπ στην Ουγγαρία, που σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ μπορεί να πραγματοποιηθεί «εντός των επόμενων δύο εβδομάδων ή λίγο αργότερα», προκαλεί ήδη διπλωματικούς πονοκεφάλους σε Βρυξέλλες και Ουάσιγκτον. Ο Βίκτορ Όρμπαν, ενθουσιωδώς, δήλωσε πως η Ουγγαρία είναι «έτοιμη να φιλοξενήσει την ειρήνη», χαρακτηρίζοντας τη συνάντηση «εξαιρετικά καλή είδηση για τους ειρηνόφιλους λαούς του κόσμου». Η επιλογή της Βουδαπέστης, ωστόσο, θεωρείται στη Δύση διπλό πλήγμα: αφενός, συνιστά διπλωματική νίκη για τον Όρμπαν, που ενισχύει το προφίλ του ως “γέφυρα” ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση, αφετέρου, ένα ηχηρό πλήγμα στο κύρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που παραμένει αποκλεισμένη από μια πρωτοβουλία στην ίδια της την αυλή.

Ένα ταξίδι 5.000 χιλιομέτρων

Το ταξίδι του Πούτιν προς τη Βουδαπέστη, αν πραγματοποιηθεί, δεν θα είναι καθόλου απλό. Οι ευρωπαϊκές κυρώσεις μετά την εισβολή στην Ουκρανία απαγορεύουν σε ρωσικά κρατικά αεροσκάφη να πετούν πάνω από το έδαφος της Ε.Ε., γεγονός που υποχρεώνει το προεδρικό αεροσκάφος “Ιλιούσιν Il-96” να ακολουθήσει μια παρακαμπτήρια διαδρομή. Ενώ μια απευθείας πτήση από τη Μόσχα στη Βουδαπέστη διαρκεί λιγότερο από δύο ώρες, η τρέχουσα διαδρομή —μέσω Τουρκίας, Σερβίας και, πιθανώς, Βουλγαρίας— θα μπορούσε να φτάσει τα 5.000 χιλιόμετρα, προσθέτοντας τουλάχιστον τρεις ώρες στο συνολικό χρόνο πτήσης.

Η παράκαμψη αυτή δημιουργεί σημαντικούς κινδύνους. Η πτήση πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, όπου παρατηρείται έντονη στρατιωτική κινητικότητα, θεωρείται υψηλού ρίσκου από τις υπηρεσίες ασφαλείας. Επιπλέον, η ανάγκη συντονισμού με τα κέντρα ελέγχου αεροπορικής κυκλοφορίας σε Τουρκία και Σερβία απαιτεί εξαιρετικά ακριβή προγραμματισμό, καθώς οποιαδήποτε καθυστέρηση ή τεχνική βλάβη θα μπορούσε να εξελιχθεί σε διπλωματικό εφιάλτη.

Οι βουλγαρικές αρχές γνωρίζουν καλά τη λεπτότητα του θέματος. Η Σόφια, μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην ευρωπαϊκή πειθαρχία και στην πραγματιστική ανάγκη να μη φανεί πως παρεμποδίζει μια ενδεχόμενη ειρηνευτική πρωτοβουλία. Όπως δήλωσε ο Γκεόργκιεφ, «μια συνάντηση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί αν ένας από τους δύο δεν μπορεί να φτάσει στον προορισμό του».

Ο “ειρηνοποιός” Όρμπαν και το ευρωπαϊκό ρήγμα

Η επιλογή της Βουδαπέστης ως τόπου συνάντησης δεν είναι τυχαία. Ο Όρμπαν, ο οποίος διατηρεί στενές σχέσεις με τον Πούτιν, έχει επανειλημμένα ζητήσει «ειρηνευτική προσέγγιση» και «τερματισμό της παράλογης κλιμάκωσης» στην Ουκρανία. Για τον ίδιο, η φιλοξενία της συνάντησης αποτελεί διπλωματική δικαίωση και ευκαιρία να προβάλλει την Ουγγαρία ως ουδέτερη πλατφόρμα διαλόγου μέσα σε μια Ε.Ε. που έχει ταυτιστεί πλήρως με το Κίεβο.

Ωστόσο, για τις Βρυξέλλες, η εικόνα δύο ηγετών —του Πούτιν και του Τραμπ— να συναντώνται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς καμία θεσμική συμμετοχή ή εποπτεία συνιστά θεσμική ταπείνωση. Δυτικοί αναλυτές επισημαίνουν ότι «η Βουδαπέστη γίνεται το νέο Ελσίνκι», υπενθυμίζοντας τη σύνοδο κορυφής Πούτιν–Τραμπ του 2018 στη Φινλανδία, αλλά με εντελώς διαφορετικό παγκόσμιο σκηνικό.

Οι “τεχνικές” και οι πολιτικές παγίδες

Το ζήτημα του αεροπορικού διαδρόμου έχει μετατραπεί σε σύμβολο της μεταψυχροπολεμικής απομόνωσης της Ρωσίας. Από το 2022, τα ρωσικά κρατικά αεροσκάφη αναγκάζονται να ακολουθούν μαραθώνιες διαδρομές μέσω Κεντρικής Ασίας ή Μέσης Ανατολής. Ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ είχε ταξιδέψει πέρυσι για τη σύνοδο των BRICS μέσω Ιράν και Βόρειας Αφρικής —μια παράκαμψη 8.000 χιλιομέτρων που έγινε διεθνές ανέκδοτο.

Αυτή η “πτήση του αποκλεισμού” υπογραμμίζει πώς η γεωπολιτική απομόνωση της Μόσχας επηρεάζει ακόμα και την τεχνική υποδομή της διπλωματίας. Η Βουλγαρία βρίσκεται τώρα στο επίκεντρο ενός ιδιότυπου διλήμματος: θα τηρήσει πιστά την ευρωπαϊκή γραμμή ή θα επιτρέψει μια πράξη διπλωματικού ρεαλισμού που μπορεί να συμβάλει στην ειρήνη;

Ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ανεπισήμως, αναγνωρίζουν πως η πρωτοβουλία Τραμπ για μια συνάντηση με τον Πούτιν «δεν μπορεί να αγνοηθεί». Ακόμη και ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Όλοφ Γκιλ, δήλωσε ότι «αν η συνάντηση συμβάλει σε μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη στην Ουκρανία, θα είναι καλοδεχούμενη». Παρ’ όλα αυτά, υπενθύμισε πως η θέση της Ε.Ε. παραμένει σταθερή: «Η Ρωσία πρέπει να σταματήσει την παράνομη επιθετικότητά της και να αποσυρθεί από το ουκρανικό έδαφος».

Η αβεβαιότητα του ίδιου του ταξιδιού

Πέρα από τη διπλωματική διάσταση, υπάρχουν τεράστια ζητήματα ασφαλείας. Οι ρωσικές υπηρεσίες προστασίας έχουν εκπονήσει εναλλακτικά σενάρια για πιθανές τεχνικές προσγειώσεις στην Τουρκία ή στη Σερβία, ενώ δεν αποκλείεται η συνοδεία στρατιωτικών αεροσκαφών σε τμήματα της διαδρομής. Το Κρεμλίνο αποφεύγει να δώσει λεπτομέρειες, ωστόσο πηγές στη Μόσχα αφήνουν να εννοηθεί ότι «η ασφάλεια του Προέδρου δεν εξαρτάται από πολιτικές ευαισθησίες».

Ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν ότι ακόμη και αν η Βουλγαρία παραχωρήσει τελικά τον εναέριο χώρο, η απόφαση πρέπει να εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ασφάλειας Πτήσεων (EASA) και να μην παραβιάζει ρητές κυρώσεις της Ε.Ε. Σε διαφορετική περίπτωση, η Σόφια κινδυνεύει να βρεθεί σε θεσμική σύγκρουση με τις Βρυξέλλες.

Πολιτικές προεκτάσεις

Για τον Ντόναλντ Τραμπ, η συνάντηση με τον Πούτιν συνιστά ένα μεγάλο στοίχημα. Η εικόνα του ως “ειρηνοποιού” που μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο στην Ουκρανία αποτελεί πολιτικό μήνυμα προς τους Αμερικανούς και όχι μόνο. Για τον Πούτιν, αντίθετα, η συνάντηση είναι διεθνής ανάσα νομιμοποίησης, μια ευκαιρία να επανεμφανιστεί στη σκηνή της Δύσης χωρίς τον ρόλο του παρία.

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φοβούνται ότι η Βουδαπέστη θα γίνει σκηνή πολιτικής χειραγώγησης, όπου ο Όρμπαν θα εκμεταλλευτεί το γεγονός για να παρουσιάσει τον εαυτό του ως μεσολαβητή των υπερδυνάμεων και να επιβάλει έναν “ουγγρικό ρεαλισμό” στην ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική.

Ένα ραντεβού που μπορεί να αλλάξει τους κανόνες

Παρά τις αντιδράσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφεύγει να απορρίψει ρητά τη συνάντηση. «Οποιοδήποτε βήμα προς μια δίκαιη ειρήνη είναι ευπρόσδεκτο», δήλωσε ο Όλοφ Γκιλ, τονίζοντας ωστόσο ότι «ο δρόμος για την ειρήνη δεν μπορεί να περάσει μέσα από παραβίαση των κυρώσεων».

Αν το ταξίδι πραγματοποιηθεί, θα είναι το πρώτο του Πούτιν σε χώρα της Ε.Ε. μετά την έκδοση του εντάλματος σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Η Ουγγαρία, αν και μέλος του ΔΠΔ, έχει ήδη δηλώσει πως δεν θα εκτελέσει το ένταλμα, επικαλούμενη «νομικά κενά» στο εσωτερικό της νομοθεσίας.

Στο μεταξύ, η αβεβαιότητα παραμένει. Ούτε το Κρεμλίνο ούτε το επιτελείο Τραμπ έχουν ανακοινώσει ημερομηνία. Οι διπλωματικοί αγωγοί παραμένουν ανοιχτοί, ενώ οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας εξετάζουν σενάρια για τη διαδρομή, τις άδειες υπερπτήσης και την ενδεχόμενη συνοδεία του ρωσικού προεδρικού αεροσκάφους.

Αν η συνάντηση γίνει πράξη, θα σηματοδοτήσει μια θεαματική μετατόπιση στο γεωπολιτικό σκηνικό — και ίσως την επιστροφή της Ρωσίας στον ευρωπαϊκό διάλογο μέσα από τις πύλες μιας Ουγγαρίας που παίζει, για άλλη μια φορά, το ρόλο του ανυπότακτου μεσολαβητή.