Παρασκήνιο-GSI: Οι “κρυφές” παραδοχές πίσω από τις δηλώσεις σε Αθήνα και Λευκωσία

Μετά την κρίση της Κυριακής για το υποβρύχιο καλώδιο διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου (και Ισραήλ) και τον επιμερισμό της δαπάνης 251 εκατ. ευρώ που έχει κάνει ο ΑΔΜΗΕ, οι τόνοι έπεσαν, αν και οι δύο πλευρές επέμειναν στις θέσεις τους. Οι δύο πλευρές έκαναν ένα βήμα πίσω για να αποτραπεί μια ρήξη, αλλά κανένα βήμα μπρος για την άρση του αδιεξόδου υλοποίησης του έργου.

Καταρχάς οι δηλώσεις:

• Ο Στ. Παπασταύρου υπερασπίστηκε ξεκάθαρα τους χειρισμούς του ΑΔΜΗΕ, τονίζοντας ότι ο οργανισμός ανήκει κατά 51% στην Ελληνική Δημοκρατία, «η οποία δεν εκβιάζει, μιλάει μόνο θεσμικά». Απαίτησε να αρθούν οι επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα του έργου (σ.σ. με έμφαση αναφέρθηκε επανειλημμένα στον κ. Κεραυνό) και να επιλυθούν όλα τα τεχνικά και οικονομικά ζητήματα που εκκρεμούν. Ανέβασε δε τον πήχη τής μέχρι τώρα δαπάνης του ΑΔΜΗΕ στα 300 εκατ. ευρώ, προσθέτοντας στον λογαριασμό την εξαγορά της εταιρείας EuroAsia Interconnector το 2023 έναντι 48 εκατ. ευρώ.
• Ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης επέμεινε στο πολιτικό στοιχείο της υπόθεσης: «Οι σχέσεις Λευκωσίας-Αθήνας, οι σχέσεις της κυπριακής κυβέρνησης με την ελληνική, η σχέση μου με τον Ελληνα πρωθυπουργό είναι ισχυρότερες από ποτέ».
• Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, πατώντας στη δήλωση Χριστοδουλίδη, επανέλαβε: «Οι σχέσεις Ελλάδας-Κύπρου δεν πρόκειται να διαταραχθούν, ανεξάρτητα από το έργο. Αλλά, το έργο θα γίνει υπό τον όρο ότι τα χρήματα δεν θα επιβαρύνουν τη μία πλευρά».
• Ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης (στον ΣΚΑΪ) αναφέρθηκε μεν στη «γεωπολιτική σημασία του έργου για τον Ελληνισμό συνολικά», αλλά περιόρισε τις εκκρεμότητες στην κατανομή του οικονομικού βάρους και σε «τεχνικά ζητήματα». Απέφυγε όμως επιμελώς να τοποθετηθεί στη βασικότερη ένσταση που προβάλλει η Κύπρος ως προς τις υποχρεώσεις της ελληνικής πλευράς: τη συνέχιση των ερευνών πόντισης του καλωδίου στις θαλάσσιες περιοχές που η Τουρκία θεωρεί γκρίζες, βάσει του νέου δόγματος Ερντογάν «κανένα ενεργειακό έργο στην Αν. Μεσόγειο χωρίς την Τουρκία».

Το παρασκήνιο

Ουσιαστικά όλα υποδηλώνουν αυτό που όλοι φοβούνται, αλλά κανείς δεν λέει ανοιχτά: ότι οι πιθανότητες υλοποίησης του έργου μειώνονται.

Η Κύπρος εξακολουθεί να αρνείται να καταβάλει τα 25 εκατ. ευρώ για το 2025 ως οφείλει, ο ΑΔΜΗΕ έχει διαμηνύσει ότι δεν προτίθεται να βάλει άλλα χρήματα και έχει σταματήσει από τον Αύγουστο τις πληρωμές στη Nexans, εξέλιξη που φέρνει την κατασκευάστρια εταιρεία πιο κοντά σε μια απόφαση παύσης εργασιών.

Η Λευκωσία εμμέσως πλην σαφώς συνδέει την πληρωμή του ΑΔΜΗΕ με τη συνέχιση των ερευνών βυθού που έχουν «παγώσει» από τον περασμένο Ιούλιο μετά τις τουρκικές παρεμβάσεις στην Κάσο. Για να προχωρήσει το έργο, λένε στην Κύπρο θα πρέπει ο φορέας υλοποίησης, δηλαδή ο ΑΔΜΗΕ, να βγάλει το πλοίο για τις έρευνες βυθού και να ολοκληρώσει τις συμβάσεις για τους μετατροπείς. Προφανώς, την απόφαση για έξοδο του πλοίου δεν θα τη λάβει μόνος του ο ΑΔΜΗΕ, όπως δεν αποφάσισε την απόσυρσή του.

Η Ελλάδα, θέτει προαπαιτούμενο για να προχωρήσουν οι έρευνες τη διευθέτηση των οικονομικών ζητημάτων που άπτονται των ρυθμιστικών, φέρνοντας την Κύπρο προ των ευθυνών της, απέναντι σε ένα ευρωπαϊκό έργο, από την υλοποίηση του οποίου θα ωφεληθεί πρωτίστως η ίδια, αφού θα τη βγάλει από την ενεργειακή απομόνωση.

Η ηχηρή αμφισβήτηση της βιωσιμότητας του έργου από τον υπουργό Οικονομικών της Κύπρου Μάκη Κεραυνό, έχει κάνει την Αθήνα να ανεβάσει τους τόνους, διαμηνύοντας ότι για να προχωρήσει το έργο η Κύπρος θα πρέπει εμπράκτως να επαναβεβαιώσει τη στήριξή της.

Ο υπουργός Ενέργειας της Κύπρου Γιώργος Παπαναστασίου, θα βρεθεί αυτή την εβδομάδα στην Αθήνα, και αναμένεται να αναλάβει πρωτοβουλία για τη διευθέτηση των εκκρεμών ζητημάτων, καλώντας σε συνάντηση τον ομόλογό του Σταύρο Παπασταύρου.

Πότε ξεκίνησε το έργο

Το εμβληματικό έργο για μια νέα «ηλεκτρική λεωφόρο» στην Ανατολική Μεσόγειο ξεκίνησε να σχεδιάζεται από το 2012. Η αρχική ιδέα διατυπώνεται από Κύπριους επιχειρηματίες. Είναι η περίοδος που τίθεται το όραμα και το πλαίσιο για το έργο με αρχικό φορέα υλοποίησης την κυπριακή εταιρεία EuroAsia Interconnector.

Το υπό κατασκευή τμήμα του έργου μεταξύ Κύπρου – Ελλάδας (Κρήτη) είναι συνολικού μήκους 898 χλμ.

Από το 2012 έως το 2022, η εταιρεία προχώρησε το συγκεκριμένο πρότζεκτ σε μελετητικό και αδειοδοτικό επίπεδο όπως και στις απαιτούμενες διαγωνιστικές διαδικασίες για την ανάδειξη των αναδόχων εταιρειών. Το «καλώδιο» αναγνωρίζεται ως έργο κοινού ενδιαφέροντος (PCI) από την Ευρωπαϊκή Ένωση διασφαλίζοντας ευρωπαϊκή χρηματοδότηση ύψους 657 εκατ. ευρώ.

Από το 2021 ο Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ), προσέφερε τις υπηρεσίες του ως τεχνικός σύμβουλος του έργου.

Τον Ιούλιο του 2023 η EuroAsia Interconnector ανέθεσε στη Nexans την πλήρη σύμβαση μηχανικής, κατασκευής και εγκατάστασης για τη σύνδεση αξίας 1,43 δισ. ευρώ.

Τον Δεκέμβριο του 2023 πραγματοποιείται η συμφωνία μεταβίβασης των περιουσιακών στοιχείων από την EuroAsia Interconnector στον ΑΔΜΗΕ.

Από τον επόμενο χρόνο ξεκινούν οι εσωτερικές διαφωνίες στην Κύπρο για το πώς θα συμμετέχει οικονομικά το κράτος, με αποτέλεσμα να σημειωθεί καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων.