Σχετικά με την κλιματική αλλαγή, οι αγορές κάνουν λάθος… πάλι

Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, η εφησυχασμός απέναντι στους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής μπορεί να αποβεί καταστροφικός. Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 απέδειξε ότι οι αγορές και οι ρυθμιστικές αρχές συχνά παραβλέπουν μεγάλες απειλές—μόνο που αυτή τη φορά δεν θα υπάρξει καμία πλευρά που θα βγει κερδισμένη από ένα “short”.

Καθώς ηγέτες από τον επιχειρηματικό, κρατικό και μη κερδοσκοπικό τομέα συζητούν το μέλλον της κλιματικής δράσης ενόψει της Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP30) στη Βραζιλία, η παγκόσμια οικονομία παραμένει ευάλωτη σε οξείς και χρόνιους κλιματικούς κινδύνους, με επιπτώσεις που μπορεί να ξεπεράσουν εκείνες του 2008. Παρά την αυξανόμενη ανησυχία, πολλές κυβερνήσεις και επιχειρήσεις εξακολουθούν να υποτιμούν και να κοστολογούν εσφαλμένα τους φυσικούς κινδύνους.

Η εμπειρία του 2008 έδειξε πόσο γρήγορα μπορούν να ανατραπούν οι προσδοκίες. Τη δεκαετία του 2000, η απορρύθμιση κυριαρχούσε: οι ισολογισμοί ήταν οριακοί, τα κέρδη και οι ζημίες μεγάλα, ενώ τα χρηματοοικονομικά προϊόντα γίνονταν όλο και πιο περίπλοκα. Οι ανησυχίες πνίγονταν από τον θόρυβο των συναλλαγών, αλλά τα θεμελιώδη μεγέθη δεν ήταν υγιή. Μέχρι τα τέλη του 2008, η παγκόσμια οικονομία βρέθηκε στο χείλος της κατάρρευσης· μόνο οι κρατικές παρεμβάσεις απέτρεψαν την πλήρη διάλυση του συστήματος.

Μετά την κρίση, ο τραπεζικός τομέας άλλαξε δραστικά. Αυστηρότεροι κανόνες και εποπτεία αποκατέστησαν την εμπιστοσύνη και ενίσχυσαν τη διακυβέρνηση. Μακροπρόθεσμοι επενδυτές όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία χρειάστηκε να περιμένουν χρόνια για να ανακτηθεί η αξία των επενδύσεών τους. Αν είχαν χαθεί οι τράπεζες, θα είχε χαθεί μαζί τους το μεγαλύτερο μέρος του σημερινού χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Συστημικοί κίνδυνοι και κλιματική αλλαγή

Η μετακρίση εποχή χαρακτηρίστηκε από συλλογική ταπεινότητα και αποδοχή του συστημικού κινδύνου—κάτι που αντικατοπτρίστηκε στην αναγνώριση της κλιματικής αλλαγής το 2015 από το Financial Stability Board ως ίσως τη μεγαλύτερη απειλή για τη σταθερότητα.

Ωστόσο, δέκα χρόνια μετά, τα συστήματα παραμένουν ανεπαρκή για να μετρήσουν και να διαχειριστούν αυτούς τους κινδύνους.

Η προσοχή των επενδυτών απομακρύνεται από το κλίμα, γεγονός ιδιαίτερα επικίνδυνο. Από τις διαλυμένες εφοδιαστικές αλυσίδες και τις καταστροφές σε υποδομές μέχρι τις υγειονομικές κρίσεις και τις κοινωνικές αναταραχές, πολλές επιχειρήσεις βιώνουν ήδη τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Το πρόβλημα δεν περιορίζεται στα εντυπωσιακά γεγονότα· χρόνιες επιπτώσεις μειώνουν αθόρυβα την αξία περιουσιακών στοιχείων, συχνά με τρόπους που δύσκολα ανιχνεύονται ή διαχειρίζονται. Τα θεμελιώδη μεγέθη είναι ξανά προβληματικά.

Αυξανόμενα κόστη και αδράνεια

Τα δεδομένα της NASA δείχνουν ότι η ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων έχει διπλασιαστεί σε σύγκριση με τον μέσο όρο της περιόδου 2003-2020. Οι επιπτώσεις είναι τραγικές: στην Aφρική, 23 εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετώπισαν οξεία πείνα το 2023 λόγω πρωτοφανών ξηρασιών.

Η παγκόσμια οικονομία πληρώνει βαρύ τίμημα. Έρευνα του World Economic Forum εκτιμά πως οι ζημιές σε επιχειρήσεις, υποδομές και πάγια έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί από το 2000. Το κόστος της τελευταίας δεκαετίας ξεπέρασε τα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ μόνο το διάστημα 2022-23 έφτασε τα 451 δισεκατομμύρια.

Παρά αυτά τα στοιχεία, πολλοί επενδυτές, εταιρείες και κυβερνήσεις εξακολουθούν να ενισχύουν δραστηριότητες που επιδεινώνουν τους κινδύνους αντί να τους περιορίζουν. Οι εταιρείες δυσκολεύονται να πείσουν διοικητικά συμβούλια για μακροπρόθεσμες στρατηγικές πρόληψης, ενώ οι τράπεζες δυσκολεύονται να διαχειριστούν τους νέους χρηματοοικονομικούς κινδύνους που σχετίζονται με πράσινες τεχνολογίες.

Ασφαλιστική αγορά: Πρώτη γραμμή αντίδρασης

Εξαίρεση στον κανόνα αποτελεί ο ασφαλιστικός κλάδος. Ειδικοί στην τιμολόγηση κινδύνου, οι ασφαλιστικές εταιρείες προσαρμόζονται γρήγορα. Μεταξύ 2023-24 πλήρωσαν 143 δισεκατομμύρια δολάρια για ζημιές από καταστροφές σχετιζόμενες με το κλίμα.

Όλο και περισσότερες ασφαλιστικές εταιρείες διαπιστώνουν πως η ασφάλιση τέτοιων κινδύνων δεν είναι πλέον βιώσιμη—είτε αυξάνουν δραματικά τα ασφάλιστρα είτε αποχωρούν από την αγορά καταστροφικών κινδύνων. Όπως προειδοποίησε ο Günther Thallinger της Allianz: «ολόκληρες περιοχές καθίστανται μη ασφαλίσιμες» καθώς βασικά περιουσιακά στοιχεία υποβαθμίζονται σε πραγματικό χρόνο.

Χρειάζεται άμεση συλλογική δράση

Οι ομοιότητες με προηγούμενες κρίσεις είναι εμφανείς: οι ανησυχίες αγνοούνται ξανά, αλλά τώρα οι συνέπειες είναι ευρύτερες και μη αναστρέψιμες. Η παγκόσμια οικονομία έχει μια τεράστια “τυφλή γωνία”· αυτή τη φορά όμως δεν υπάρχει κανείς που θα βγει κερδισμένος—θα χάσουμε όλοι.

Γνωρίζουμε πλέον τον συστημικό αυτό κίνδυνο· όμως το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν μπορεί να αντιδράσει αν δεν μεταφραστεί σε οικονομικούς όρους. Χρειάζεται κινητοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας για τη βελτίωση της μέτρησης και διαχείρισης των κλιματικών κινδύνων σε συνεργασία με επενδυτές, θεσμούς και υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.

Ωστόσο, τα στοιχεία από μόνα τους δεν αρκούν. Όπως είπε κάποτε ο Ernest Hemingway για τις χρεοκοπίες, η κατάρρευση έρχεται “σιγά-σιγά κι ύστερα ξαφνικά”—κάτι που ισχύει εξίσου για την κλιματική κρίση. Επιχειρήσεις και επενδυτές πρέπει να αναπτύξουν ευελιξία για άμεση προσαρμογή σε όλα τα επίπεδα λειτουργίας τους.

Αυτό ξεκινά με αποδοχή του συστημικού κινδύνου και ταπεινότητα—τα διδάγματα του 2008 παραμένουν επίκαιρα: τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο. Αυτή τη φορά όμως τα διακυβεύματα είναι ασύγκριτα μεγαλύτερα—και κανένα “bailout” δεν θα μας σώσει. Η προληπτική δράση είναι επιτακτική ανάγκη—και πρέπει να ξεκινήσει τώρα.

Πηγή: project-syndicate.org