Μυστική αποστολή Ισραηλινών στο Κάιρο- Σήμα αποκλιμάκωσης ή νέος γύρος έντασης;

Μετά από εβδομάδες σφοδρής αντιπαράθεσης ανάμεσα στο Κάιρο και το Τελ Αβίβ, πληροφορίες από αραβικά και ισραηλινά μέσα αναφέρουν ότι ισραηλινή αντιπροσωπεία πραγματοποίησε αιφνιδιαστική επίσκεψη στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα για να συζητήσει ζητήματα ασφάλειας στα σύνορα με τη Λωρίδα της Γάζας. Αν και η κυβέρνηση του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι δεν έχει επιβεβαιώσει το ταξίδι, το γεγονός αυτό έρχεται σε μια περίοδο πρωτοφανούς ψυχρότητας στις σχέσεις των δύο χωρών από την υπογραφή της Συμφωνίας Ειρήνης του 1979, με αφορμή την ισραηλινή στρατιωτική παρουσία κατά μήκος της μεθορίου, τον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Γάζα και την κατάληψη του άξονα Φιλαδέλφειας, που χωρίζει την Αίγυπτο από το παλαιστινιακό έδαφος.

Σπύρος Σιδέρης

Η επίσκεψη, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, φέρει την υπογραφή των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες επιχειρούν να αποτρέψουν περαιτέρω κλιμάκωση σε μια ιδιαίτερα εύφλεκτη γεωπολιτική συγκυρία.

Αιγυπτιακή διάψευση και ισραηλινές κατηγορίες

Η δημόσια συζήτηση πυροδοτήθηκε από ρεπορτάζ της Ισραηλινής Αρχής Ραδιοτηλεόρασης, που έκανε λόγο για «επαφές ασφαλείας» στο Κάιρο χωρίς να δοθούν λεπτομέρειες. Προηγήθηκαν δημοσιεύματα του αμερικανικού ιστότοπου Axios, τα οποία επικαλούνταν Ισραηλινούς αξιωματούχους που κατήγγειλαν «υπερβολική στρατιωτική ανάπτυξη» της Αιγύπτου στη Χερσόνησο του Σινά, πέραν όσων προβλέπει η ειρηνευτική συνθήκη. Σύμφωνα με τα ίδια δημοσιεύματα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου ζήτησε από την κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ να παρέμβει ώστε να περιοριστούν οι αιγυπτιακές ενισχύσεις.

Η απάντηση του Καΐρου υπήρξε άμεση και κατηγορηματική. Η Αιγυπτιακή Υπηρεσία Πληροφοριών διέψευσε κάθε παραβίαση της συμφωνίας, υπογραμμίζοντας ότι οι δυνάμεις στο Σινά έχουν ως αποκλειστικό σκοπό «την προστασία των αιγυπτιακών συνόρων από τρομοκρατικές απειλές και κυκλώματα λαθρεμπορίου», ενώ τόνισε πως όλες οι κινήσεις γίνονται «σε απόλυτο συντονισμό με τους εταίρους της Συνθήκης Ειρήνης».

Στο ίδιο μήκος κύματος, ο βουλευτής και δημοσιογράφος Μουσταφά Μπακρί κατηγόρησε το Ισραήλ ότι είναι ο πραγματικός παραβάτης, υπενθυμίζοντας ότι ο ισραηλινός στρατός κατέλαβε τον άξονα Σαλάχ αλ-Ντιν (Φιλαδέλφεια), μήκους 14 χιλιομέτρων κατά μήκος της μεθορίου, κατά παράβαση του πρωτοκόλλου ασφαλείας του 2005.

Σκοπός της επίσκεψης: αποκλιμάκωση ή επίδειξη ισχύος;

Ο στρατηγός ε.α. Σαμίρ Φάραγκ, ειδικός σε θέματα άμυνας, θεωρεί πιθανό το ταξίδι να εντάσσεται σε μια τακτική διαδικασία διαβούλευσης για την αποφυγή «παρεξηγήσεων» γύρω από την εφαρμογή της συνθήκης του 1979. «Η σημασία της αποστολής έγκειται στο ότι ακολουθεί έναν μήνα έντονων αντιπαραθέσεων και μπορεί να λειτουργήσει ως βαλβίδα εκτόνωσης», σημειώνει.

Από την πλευρά του, ο πανεπιστημιακός και μέλος του Αιγυπτιακού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, Αχμέντ Φουάντ Ανουάρ, μιλά για μια μη συνηθισμένη πρωτοβουλία εν μέσω διαρκών προκλήσεων από το Τελ Αβίβ. Κατά τον ίδιο, η πιθανή αμερικανική μεσολάβηση «ανοίγει στην Αίγυπτο την ευκαιρία να κλείσει οριστικά το κεφάλαιο των ισραηλινών ισχυρισμών και να επιβεβαιώσει τον ρόλο της ως εγγυήτριας της περιφερειακής σταθερότητας».

Το πλαίσιο: Γάζα, φυσικό αέριο και ιστορικές μνήμες

Η πολεμική σύγκρουση στη Γάζα αποτελεί τον βασικό τροφοδότη της κρίσης. Από τον Σεπτέμβριο, διαρροές στον ισραηλινό Τύπο έκαναν λόγο για πρόθεση του Νετανιάχου να μην ανανεώσει τη συμφωνία εξαγωγής φυσικού αερίου με την Αίγυπτο, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις στο Κάιρο. Ο επικεφαλής της Αιγυπτιακής Αρχής Ενημέρωσης, Ντιά Ρασουάν, απάντησε υπενθυμίζοντας ότι «οι στρατιωτικές ισορροπίες έχουν αλλάξει δραματικά» από το 1973 και προειδοποίησε το Ισραήλ να μη δοκιμάσει την υπομονή της Αιγύπτου.

Οι σχέσεις, αν και τυπικά ειρηνικές από το 1979, ουδέποτε είχαν φτάσει σε τόσο χαμηλό σημείο. Η κατάληψη από ισραηλινές δυνάμεις του άξονα Μοραγκ, η παραβίαση της εκεχειρίας του Ιανουαρίου –η οποία επιτεύχθηκε με αιγυπτιακή μεσολάβηση– και ο αποκλεισμός του περάσματος στη Ράφα από την παλαιστινιακή πλευρά έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα.

Στο Κάιρο, η ρητορική έχει σκληρύνει: ο πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι μίλησε για «συστηματική γενοκτονία με στόχο τη διαγραφή της παλαιστινιακής υπόθεσης», διατύπωση που επανέλαβε ο υπουργός Εξωτερικών Μπαντρ Αμπντελατί.

Προοπτικές και ρίσκα

Παρά τις κινήσεις αποκλιμάκωσης, κανείς δεν αναμένει άμεση επίλυση. Ο στρατηγός Φάραγκ προβλέπει ότι «οι προστριβές θα συνεχιστούν όσο μαίνεται ο πόλεμος στη Γάζα», εκτιμώντας ότι η επίσκεψη μπορεί απλώς να «παγώσει» την ένταση χωρίς ουσιαστικές συμφωνίες. Ο Ανουάρ, ωστόσο, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο η συνάντηση να αποτελέσει την απαρχή ισραηλινών υποχωρήσεων, ιδίως καθώς «ο Νετανιάχου αντιμετωπίζει αυξανόμενη εσωτερική πίεση και διεθνή αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους στη Νέα Υόρκη».

Η Αίγυπτος δείχνει αποφασισμένη να εμποδίσει κάθε σχέδιο μαζικού εκτοπισμού Παλαιστινίων προς το Σινά, θεωρώντας ότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με οριστική ταφή της λύσης των δύο κρατών. Για το Κάιρο, η διατήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στην ασφάλεια των συνόρων, την ανθρωπιστική διάσταση της κρίσης και τις στρατηγικές σχέσεις με τις ΗΠΑ αποτελεί λεπτή άσκηση ισορροπίας.

Εν κατακλείδι η επίσκεψη της ισραηλινής αντιπροσωπείας, είτε επιβεβαιωθεί είτε όχι επισήμως, λειτουργεί ως βαρόμετρο για το μέλλον των αιγυπτοϊσραηλινών σχέσεων. Σε μια Μέση Ανατολή όπου οι συμμαχίες μεταβάλλονται διαρκώς, το Κάιρο επιδιώκει να αποτρέψει μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση που θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα τέσσερις δεκαετίες εύθραυστης ειρήνης. Το αν η αμερικανική διαμεσολάβηση θα καταφέρει να κρατήσει ανοικτούς τους διαύλους ή αν η επίσκεψη θα αποδειχθεί προοίμιο νέων κρίσεων θα φανεί στις επόμενες εβδομάδες, καθώς η Γάζα εξακολουθεί να φλέγεται και το Σινά παραμένει στο επίκεντρο ενός γεωπολιτικού παιχνιδιού υψηλού ρίσκου.