GSI: Οι “παίκτες” μιας σύνθετης εξίσωσης, οι νέες παράμετροι αβεβαιότητας και ο διχασμός

Η Αθήνα εμφανίζεται αποφασισμένη να προχωρήσει, η Λευκωσία ωστόσο παραμένει διχασμένη. Το GSI δεν είναι μόνο ένα τεχνικό έργο υψηλής δυσκολίας αποτελεί στρατηγική επιλογή με γεωπολιτική σημασία για την Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο αν η Κύπρος δεν εκταμιεύσει την πρώτη δόση των 25 εκατ. ευρώ, θεωρείται βέβαιο πως θα ξεσπάσει νέα κρίση, υποχρεώνοντας τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη να πάρει σαφή θέση – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κυβέρνησή του.

Το ζήτημα επανήλθε στην επικαιρότητα με τις δηλώσεις του Κύπριου υπουργού Οικονομικών, Μάκη Κεραυνού, που χαρακτήρισε το έργο «μη βιώσιμο». Οι δηλώσεις προκάλεσαν έντονη ενόχληση στην Αθήνα και ανέδειξαν τις εσωτερικές αντιθέσεις στη Λευκωσία. Την ίδια στιγμή, η Τουρκία αυξάνει την πίεση στο πεδίο, ενώ η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ανοίγει φάκελο διερεύνησης για τη διαχείριση κονδυλίων όπως αποκάλυψε ο Κύπριος πρόεδρος.

Η ελληνική κυβέρνηση, μέσω του αντιπροέδρου Κωστή Χατζηδάκη και του υπουργού Ενέργειας Σταύρου Παπασταύρου, κάλεσε τη Λευκωσία να αποσαφηνίσει άμεσα τη στάση της. «Η δέσμευσή μας είναι δεδομένη. Η κυπριακή κυβέρνηση πρέπει να ξεκαθαρίσει τη θέση της. Το έργο δεν μπορεί να πληρωθεί μόνο από τον Έλληνα φορολογούμενο», τόνισε ο κ. Χατζηδάκης.

Από την πλευρά του, ο κ. Παπασταύρου υπενθύμισε ότι η ΡΑΕΚ έχει εγκρίνει χρηματοδότηση 25 εκατ. ευρώ για το έργο και συμμετέχει σε όλες τις συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε αντίθεση με τη στάση του κ. Κεραυνού.

Στην κυπριακή κυβέρνηση διαμορφώνονται δύο αντίπαλα «στρατόπεδα»:

• Ο υπουργός Οικονομικών Μάκης Κεραυνός, που επικαλούμενος μελέτες μιλά για αμφίβολη βιωσιμότητα.
• Ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου, που θεωρεί το έργο στρατηγικής σημασίας και πιέζει για την υλοποίησή του.

Ο πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης αποφεύγει να πάρει σαφή θέση. Δηλώνει πως «η Κύπρος θέλει το έργο, αλλά η βιωσιμότητά του εξαρτάται από την υλοποίηση δεσμεύσεων που έχει αναλάβει ο ΑΔΜΗΕ». Η στάση αυτή, ωστόσο, θεωρείται από κύκλους στην Αθήνα «προσχηματική» και εντείνει τα ερωτήματα για τις πραγματικές προθέσεις της Λευκωσίας.

Το GSI έχει ενταχθεί στα Projects of Common Interest (PCI) της ΕΕ, με εγκεκριμένη επιχορήγηση 657 εκατ. ευρώ μέσω του Connecting Europe Facility και επιπλέον 100 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει δημόσια το έργο, χαρακτηρίζοντάς το κομβικό για την ενεργειακή πολιτική της Ένωσης.

Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία άνοιξε ποινικό φάκελο για τη διαχείριση των κονδυλίων από το 2013 μέχρι σήμερα, μετά από καταγγελίες που αφορούν τόσο τον EuroAsia Interconnector όσο και τον ΑΔΜΗΕ. Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί νέο κύκλο αβεβαιότητας.

Πέρα από τα εσωτερικά προβλήματα, το έργο σκοντάφτει και στη σκληρή αντίδραση της Άγκυρας. Τον Ιούλιο του 2024 η Τουρκία είχε στείλει πολεμικά πλοία για να εμποδίσει έρευνες νοτίως της Κάσου, φτάνοντας στα πρόθυρα θερμού επεισοδίου. Πρόσφατα, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν προειδοποίησε ότι «η Αθήνα ανοίγει την πόρτα της κρίσης», ενώ τουρκικά F-16 πραγματοποίησαν παραβιάσεις του FIR Αθηνών μετά από 30 μήνες «ηρεμίας».

Η Αθήνα πάντως διαμηνύει ότι οι εργασίες θα ξεκινήσουν άμεσα, με στόχο η πόντιση του καλωδίου μήκους 900 χιλιομέτρων να αρχίσει ανατολικά της Κάσου το φθινόπωρο.