Γάζα: Το αδιέξοδο στις διαπραγματεύσεις Χαμάς – Ισραήλ και ο ρόλος Τραμπ

Η σύγκρουση στη Γάζα εισέρχεται σε μια νέα, κρίσιμη φάση. Είκοσι τρεις μήνες μετά την έναρξή της, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ έχουν φέρει την κατάσταση σε ανθρωπιστικό αδιέξοδο, ενώ η Χαμάς επιχειρεί μέσω δημόσιων ανακοινώσεων να εμφανιστεί έτοιμη για μια «συνολική συμφωνία». Το Ισραήλ από την πλευρά του παραμένει αμετακίνητο στις βασικές του απαιτήσεις: απελευθέρωση όλων των ομήρων και αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας. Στη μέση αυτού του περίπλοκου πλέγματος παρεμβάλλονται οι πιέσεις της Ουάσιγκτον, με τον Ντόναλντ Τραμπ να προτάσσει μια σκληρή γραμμή, αλλά και οι εντεινόμενες φωνές εντός του Ισραήλ που ζητούν τον τερματισμό της αιματοχυσίας και την επιστροφή των αιχμαλώτων.

Σπύρος Σιδέρης

Η προοπτική μιας συμφωνίας φαίνεται ταυτόχρονα πιθανή και ανέφικτη, καθώς κάθε δήλωση και κάθε στρατιωτικό βήμα υπονομεύει το έδαφος του διαλόγου.

Η πρόταση της Χαμάς και οι «κόκκινες γραμμές» του Ισραήλ

Στην τελευταία της επίσημη ανακοίνωση, η Χαμάς υποστήριξε ότι παραμένει δεσμευμένη σε μια «συνολική συμφωνία» που θα περιλάμβανε:

• απελευθέρωση όλων των Ισραηλινών αιχμαλώτων,
• ανταλλαγή με μεγάλο αριθμό Παλαιστίνιων κρατουμένων,
• αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Γάζα,
• άνοιγμα των συνοριακών περασμάτων,
• έναρξη προγράμματος ανοικοδόμησης της περιοχής.

Η πρόταση αυτή, σύμφωνα με πηγές του κινήματος, θα μπορούσε να αποτελέσει «σημείο λήξης» του πολέμου και να εγκαινιάσει μια νέα φάση διοίκησης μέσω κυβέρνησης τεχνοκρατών.

Ωστόσο, το Τελ Αβίβ απορρίπτει την ιδέα πλήρους αποχώρησης, ενώ η απαίτηση για αφοπλισμό της Χαμάς παραμένει θεμελιώδης για το Ισραήλ. Ο υπουργός Άμυνας Ισραέλ Κατς χαρακτήρισε τις δηλώσεις της Χαμάς «λόγια χωρίς περιεχόμενο», προειδοποιώντας ότι αν δεν υπάρξει αποδοχή των ισραηλινών όρων, «η Γάζα θα έχει την τύχη της Ράφα και της Μπέιτ Χανούν».

Ανάλογη θέση εξέφρασε και ο υπουργός Οικονομικών Μπετσαλέλ Σμοτριτς, υπογραμμίζοντας ότι «η ελάχιστη αποδεκτή κατάληξη» είναι η απελευθέρωση όλων των ομήρων, η αποστρατιωτικοποίηση της λωρίδας και η διατήρηση ισραηλινού ελέγχου ασφαλείας «για όσο χρειαστεί».

Η παρέμβαση Τραμπ και οι αμερικανικές αντιφάσεις

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, εμφανίζεται αδιάλλακτος. Μέσω ανάρτησής του στο TruthSocial δήλωσε: «Πείτε στη Χαμάς να απελευθερώσει όλους τους 20 ομήρους, όχι δύο, όχι πέντε. Τότε όλα θα αλλάξουν και ο πόλεμος θα τελειώσει».

Η τοποθέτηση αυτή ενίσχυσε τη γραμμή του Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος ζητά την απελευθέρωση των 48 ομήρων που θεωρεί ότι κρατούνται ακόμη. Ωστόσο, παρατηρητές σημειώνουν ότι ο Τραμπ αποφεύγει να αναφερθεί στους ήδη νεκρούς αιχμαλώτους, γεγονός που προκαλεί αντιδράσεις στο εσωτερικό του Ισραήλ. Παράλληλα, η Ουάσιγκτον εμφανίζεται διχασμένη, καθώς τμήμα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Πενταγώνου πιέζει για σταδιακή συμφωνία, φοβούμενο περαιτέρω αποσταθεροποίηση.

Η στρατιωτική διάσταση: Επιχείρηση «Άρματα Γεδεών»

Την ίδια στιγμή, οι ισραηλινές δυνάμεις κλιμακώνουν την επιχείρηση «Άρματα Γεδεών». Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εγιάλ Ζαμίρ επισκέφθηκε το μέτωπο, επιθεώρησε στρατιωτικές μονάδες και δήλωσε: «Βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση της επιχείρησης, εμβαθύνουμε τα χτυπήματά μας στη Χαμάς και θα συνεχίσουμε μέχρι την πλήρη εξουδετέρωση της οργάνωσης».

Η επιχείρηση συνδυάζει χερσαία προέλαση με εντατικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Νέες τακτικές περιλαμβάνουν τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών που καταστρέφουν κτίρια με εκρηκτικά, με σκοπό την εκκένωση περιοχών και την ώθηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού προς τον νότο. Σύμφωνα με στρατιωτικές εκτιμήσεις, ο έλεγχος της πόλης της Γάζας μπορεί να οδηγήσει σε εκτόπιση ενός εκατομμυρίου κατοίκων.

Η Χαμάς από την πλευρά της απάντησε με την έναρξη της σειράς επιχειρήσεων «Μάτα Μοσέ», χτυπώντας ισραηλινές θέσεις στη Ζαϊτούν και τη Τζαμπαλίγια. Εκπρόσωπος των Ταξιαρχιών αλ-Κασάμ μίλησε στο Al Jazeera λέγοντας ότι αυτό είναι «μόνο η κορυφή του παγόβουνου».

Το ανθρωπιστικό αδιέξοδο

Η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα έχει λάβει διαστάσεις πρωτοφανούς καταστροφής. Ο ΟΗΕ ανακήρυξε επίσημα την περιοχή σε κατάσταση λιμού τον περασμένο Αύγουστο, ενώ οι απώλειες αμάχων αυξάνονται καθημερινά. Μόνο σε ένα βράδυ, σύμφωνα με τις παλαιστινιακές αρχές, 45 άμαχοι σκοτώθηκαν σε βομβαρδισμούς στη συνοικία Σέιχ Ραντουάν.

Παράλληλα, η διεθνής πίεση προς την ισραηλινή κυβέρνηση μεγαλώνει. Μαζικές διαδηλώσεις οργανώνονται στην Ιερουσαλήμ με αίτημα την επιστροφή των ομήρων και την παύση των επιχειρήσεων, ενώ ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ζητούν κατάπαυση του πυρός και επανεκκίνηση των συνομιλιών.

Οι πολιτικές πιέσεις στον Νετανιάχου

Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου βρίσκεται αντιμέτωπος με πρωτόγνωρη εσωτερική πίεση. Από τη μια, οι οικογένειες των ομήρων ζητούν συμφωνία «εδώ και τώρα», φοβούμενες για τη ζωή των συγγενών τους. Από την άλλη, το ακροδεξιό τμήμα της κυβέρνησης απαιτεί συνέχιση της επίθεσης μέχρι την «πλήρη εξάλειψη» της Χαμάς, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει νέες μαζικές απώλειες.

Η ισορροπία αυτή καθιστά δύσκολη οποιαδήποτε πολιτική πρωτοβουλία. Ο Νετανιάχου γνωρίζει ότι μια μερική συμφωνία θα θεωρηθεί υποχώρηση, ενώ μια αδιάλλακτη στάση ενδέχεται να επιδεινώσει τις διεθνείς πιέσεις και να απομονώσει περαιτέρω το Ισραήλ.

Οι περιφερειακές διαστάσεις

Η συνέχιση του πολέμου στη Γάζα επηρεάζει ευρύτερα τη Μέση Ανατολή. Η Αίγυπτος και το Κατάρ επιμένουν στον ρόλο του διαμεσολαβητή, ενώ η Ιορδανία έχει εκφράσει ανοιχτά την ανησυχία της για νέο κύμα προσφύγων. Παράλληλα, η κλιμάκωση ευνοεί την Χεζμπολάχ στον βορρά, η οποία εντείνει τις επιθέσεις της στα σύνορα με τον Λίβανο, δημιουργώντας κίνδυνο για δεύτερο μέτωπο.

Το σενάριο μιας «συνολικής συμφωνίας» μοιάζει εξαιρετικά δύσκολο υπό τις παρούσες συνθήκες. Η Χαμάς θέτει όρους που αγγίζουν τα θεμέλια της ισραηλινής στρατηγικής, ενώ το Ισραήλ απαιτεί ό,τι για την οργάνωση σημαίνει πολιτική και στρατιωτική αυτοκτονία. Η πολιτική πραγματικότητα στο Τελ Αβίβ και η ρητορική Τραμπ καθιστούν απίθανη μια άμεση υποχώρηση.

Ωστόσο, η διεθνής πίεση –τόσο από κυβερνήσεις όσο και από την κοινή γνώμη στο εσωτερικό του Ισραήλ– αυξάνεται. Το δίλημμα για τον Νετανιάχου είναι υπαρξιακό: ή θα προχωρήσει σε έναν συμβιβασμό που θα του κοστίσει πολιτικά, ή θα συνεχίσει έναν πόλεμο που έχει ήδη φέρει την κοινωνία στα όρια της αντοχής της.

Το βέβαιο είναι ότι το επόμενο διάστημα θα καθορίσει όχι μόνο το μέλλον της Γάζας, αλλά και τη θέση του Ισραήλ στη διεθνή σκηνή, καθώς η εικόνα μιας χώρας που παρατείνει τον πόλεμο παρά το τεράστιο ανθρώπινο κόστος υπονομεύει την ίδια της τη διπλωματική ισχύ.