Ανάλυση: Τι σημαίνει η ενεργοποίηση του Snapback για Ιράν και τις διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά

Η διπλωματική σκηνή γύρω από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο, καθώς η ευρωπαϊκή «τρόικα» – Γαλλία, Βρετανία και Γερμανία – ενεργοποιούν τον μηχανισμό «Snapback», δηλαδή την αυτόματη επαναφορά των κυρώσεων από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, εφόσον η Τεχεράνη δεν ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της. Η καταληκτική ημερομηνία της 31ης Αυγούστου πλησιάζει, ενώ το πρόσφατο άκαρπο ραντεβού στη Γενεύη έδειξε ότι οι διαφορές παραμένουν μεγάλες.

Σπύρος Σιδέρης

Ευρωπαίοι και Αμερικανοί αξιωματούχοι θεωρούν την Ισλαμική Δημοκρατία «τον αδύναμο κρίκο» στη σημερινή εξίσωση, κυρίως μετά τις ισραηλινές και αμερικανικές στρατιωτικές επιθέσεις που έπληξαν την ιρανική υποδομή και έστειλαν μήνυμα ότι η υπομονή εξαντλείται.

Η προειδοποίηση της τρόικας και το χρονικό όριο

Όπως αναφέρουν διεθνή πρακτορεία, η τρόικα έχει προειδοποιήσει ότι αν μέχρι τις 31 Αυγούστου δεν υπάρξει συμφωνία, θα φέρει το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Εκεί θα ζητήσει την επαναφορά έξι πακέτων κυρώσεων που είχαν «παγώσει» με την απόφαση 2231 το 2015, η οποία αποτέλεσε τον πυλώνα της Κοινής Ολοκληρωμένης Δράσης (JCPOA). Μια μικρή «οδός διαφυγής» αφήνει περιθώριο έως τις 18 Οκτωβρίου, αν η Τεχεράνη δεχθεί επιθεωρήσεις, δώσει στοιχεία για τα 400 κιλά υψηλού εμπλουτισμού ουρανίου και εμπλακεί σε διάλογο με τις Ηνωμένες Πολιτείες για μια νέα συμφωνία.

Η πίεση είναι μεγάλη, καθώς οι πρόσφατες συνομιλίες μεταξύ Ιράν και τρόικας, που επαναλήφθηκαν την Τρίτη στη Γενεύη, δεν απέδωσαν. Ο εκπρόσωπος της Τεχεράνης, Κάζεμ Γκαρίμπ Αμπαντί, έγραψε στο X ότι η χώρα παραμένει «προσηλωμένη στις διπλωματικές λύσεις» και κάλεσε το Συμβούλιο Ασφαλείας «να δώσει χώρο στη διπλωματία». Ο εκπρόσωπος του ιρανικού ΥΠΕΞ, Εσμαΐλ Μπακάι, επιβεβαίωσε ότι οι επαφές συνεχίζονται χωρίς να δώσει χρονοδιάγραμμα.

Ο διεθνής παράγοντας και οι στρατιωτικές πιέσεις

Κατηγορίες για τακτικισμό και καθυστέρηση

Οι ΗΠΑ, διά του αναπληρωτή εκπροσώπου Τόμι Μπίγκοτ, ανακοίνωσαν ότι ο ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο επικοινώνησε με τον Ζαν-Νοέλ Μπαρό (Γαλλία), τον Γιοχάν Βάντεβολ (Γερμανία) και τον Ντέιβιντ Λάμι (Βρετανία), επαναβεβαιώνοντας ότι η Δύση δεν θα επιτρέψει την απόκτηση πυρηνικού όπλου από το Ιράν. Παράλληλα, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις και οι κυβερνοεπιθέσεις που ακολούθησαν τις ισραηλινές επιδρομές («πόλεμος των 12 ημερών») δείχνουν ότι τα περιθώρια στενεύουν.

Ευρωπαίοι διπλωμάτες, σύμφωνα με το Associated Press, θεωρούν ότι η Τεχεράνη επιδιώκει να κερδίσει χρόνο, είτε μέσω συντονισμού με Ρωσία και Κίνα, είτε καταγγέλλοντας την τρόικα ως «μη αρμόδια». Στο Παρίσι, διπλωματική πηγή είπε ότι «οι επιλογές στενεύουν» και ότι οι Ευρωπαίοι είναι αποφασισμένοι να τηρήσουν τις προθεσμίες.

Η Ρωσία και η Κίνα κυκλοφόρησαν ήδη σχέδιο για εξάμηνη παράταση, σε στενό συντονισμό με την Τεχεράνη, κάτι που η Ουάσιγκτον και οι Ευρωπαίοι δύσκολα θα δεχθούν, προϊδεάζοντας για δυτικό βέτο.

• Οι κινήσεις του ΟΗΕ και η ασφάλεια των επιθεωρητών

Στο προσκήνιο και η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας. Ο επικεφαλής της, Ραφαέλ Γκρόσι, δήλωσε στο Fox News ότι οι επιθεωρητές θα επιστρέψουν, ενώ έγινε γνωστό ότι έχει ενισχυθεί η προσωπική του ασφάλεια μετά από απειλές. Ο πρόεδρος της ιρανικής Βουλής Μοχαμάντ Μπαγκέρ Γκαλιμπάφ έσπευσε να πει ότι η επιστροφή των επιθεωρητών δεν αντιβαίνει στους ιρανικούς νόμους, ενώ ο ΥΠΕΞ Αμπάς Αραγτσί σημείωσε ότι δεν υπάρχει «τελική συμφωνία», αλλά ότι η παρακολούθηση είναι απαραίτητη για την αλλαγή καυσίμου στο πυρηνικό εργοστάσιο Μπουσέρ.

Το αδιέξοδο και το παράθυρο ευκαιρίας

Παρά τις δημόσιες τοποθετήσεις, το κλίμα παραμένει δύσκολο. Ο ανώτατος ηγέτης Αλί Χαμενεΐ εμφανίζεται δύσπιστος σε διαπραγματεύσεις υπό πίεση, ενώ η Τεχεράνη ζητά εγγυήσεις ασφάλειας, αποζημιώσεις και αναγνώριση του δικαιώματος εμπλουτισμού ουρανίου. Από την άλλη, η Ευρώπη θέλει να κινηθεί πριν τον Οκτώβριο, όταν η Ρωσία θα αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Η ανάλυση διεθνών μέσων επισημαίνει ότι το Ιράν είναι σήμερα σε πιο αδύναμη θέση λόγω των στρατιωτικών και οικονομικών πιέσεων, αλλά και ότι οι εναλλακτικές είναι περιορισμένες. Η ενεργοποίηση του Snapback θα σημάνει επιστροφή σε πλήρεις κυρώσεις, κάτι που θα επιβαρύνει την ήδη πιεσμένη οικονομία της χώρας και θα εντείνει την απομόνωσή της.

Το επόμενο διάστημα προμηνύεται κρίσιμο. Οι Ευρωπαίοι δείχνουν έτοιμοι να σκληρύνουν τη στάση τους, οι ΗΠΑ συντονίζονται στενά, ενώ η Ρωσία και η Κίνα παίζουν το χαρτί της καθυστέρησης. Η Τεχεράνη βρίσκεται αντιμέτωπη με δύσκολες επιλογές: είτε θα κάνει συμβιβασμούς, είτε θα οδηγηθεί σε νέα περίοδο έντασης. Σε κάθε περίπτωση, οι αποφάσεις των επόμενων εβδομάδων θα κρίνουν όχι μόνο την τύχη της πυρηνικής συμφωνίας, αλλά και την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή.