Πυρηνικός όλεθρος: 80 χρόνια Χιροσίμα, Ναγκασάκι- Τελετές μνήμης επίκαιρες παρά ποτέ

Την 6η Αυγούστου 1945, στις 08:15, οι ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ έπλητταν με ατομική βόμβα τη Χιροσίμα, σκοτώνοντας περίπου 140.000 ανθρώπους. Τρεις ημέρες αργότερα, δεύτερη ατομική βόμβα ριχνόταν από αμερικανικό αεροσκάφος στο Ναγκασάκι, στο νότιο τμήμα της Ιαπωνίας, σκοτώνοντας άλλους 74.000 ανθρώπους. Οι βομβαρδισμοί αυτοί, που επέσπευσαν το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, είναι οι μοναδικές περιπτώσεις στην Ιστορία που χρησιμοποιήθηκαν πυρηνικά όπλα σε καιρό πολέμου.

Οι τελετές μνήμης αποδεικνύονται πιο επίκαιρες από ποτέ την ώρα που οι εντάσεις δύο πυρηνικών δυνάμεων ΗΠΑ – Ρωσίας οξύνονται με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Στη Χιροσίμα, τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή, ακριβώς την ώρα που είχε γίνει η ρίψη της ατομικής βόμβας στην ιαπωνική πόλη πριν από 80 χρόνια, κατά τη διάρκεια ετήσιας τελετής, με τη συμμετοχή εκατό και πλέον χωρών.

Καθώς πολλοί από τους συμμετέχοντες κατέθεταν στεφάνια σε κενοτάφιο στη μνήμη των θυμάτων, η Χιροσίμα για ακόμη μια φορά παρότρυνε τον κόσμο να εγκαταλείψει τα πυρηνικά όπλα.

“Οι ΗΠΑ και η Ρωσία κατέχουν το 90% των πυρηνικών κεφαλών παγκοσμίως και, με φόντο την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τις εντάσεις στη Μέση Ανατολή, παρατηρούμε τάση ενίσχυσης των στρατών“, τόνισε ο δήμαρχος Καζούμι Ματσούι.

“Ορισμένοι ηγέτες δέχονται την ιδέα ότι ‘τα πυρηνικά όπλα είναι απαραίτητα για την εθνική άμυνά τους’, αψηφώντας με κατάφωρο τρόπο τα διδάγματα που θα όφειλε να έχει αντλήσει η διεθνής κοινότητα από τις τραγωδίες της Ιστορίας. Απειλούν να υπονομεύσουν τα πλαίσια εδραίωσης της ειρήνης“, συνέχισε.

Ο κ. Ματσούι προσκάλεσε τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ τον περασμένο μήνα να πάει στη Χιροσίμα, αφού ο ένοικος του Λευκού Οίκου συνέκρινε τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς στο Ιράν με τις ρίψεις των ατομικών βομβών στην Ιαπωνία το 1945.

“Η χώρα μας, το μοναδικό έθνος που υπέστη βομβαρδισμούς με ατομικές βόμβες σε καιρό πολέμου, έχει αποστολή να ηγηθεί στις διεθνείς προσπάθειες για έναν κόσμο απαλλαγμένο από τα πυρηνικά όπλα“, δήλωσε στη Χιροσίμα ο ιάπωνας πρωθυπουργός Σιγκέρου Ισίμπα.

Αντιπρόσωποι 120 χωρών και περιοχών, καθώς και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρέστησαν στη σημερινή εκδήλωση, σύμφωνα με τον δήμο στη Χιροσίμα. Η Γαλλία αντιπροσωπεύτηκε από τον δεύτερο στην ιεραρχία της πρεσβείας της.

Οι πυρηνικές δυνάμεις –η Ρωσία, η Κίνα, το Πακιστάν– απουσίασαν. Το Ιράν, που κατηγορείται από τη Δύση και το Ισραήλ πως επιδιώκει να αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο, κάτι που απορρίπτει η Τεχεράνη, αναμενόταν να αντιπροσωπευτεί.

Αντίθετα με την παράδοση, η Ιαπωνία ανέφερε πως δεν “επέλεξε προσκεκλημένους” στις τελετές μνήμης, αλλά “ειδοποίησε” όλες τις χώρες και τις περιοχές. Η Παλαιστίνη και η Ταϊβάν –το Τόκιο επισήμως δεν αναγνωρίζει ούτε τη μία ούτε την άλλη– ανακοίνωσαν την παρουσία τους, για πρώτη φορά.

Το Σάββατο, στο Ναγκασάκι αναμένεται επίσης αριθμός ρεκόρ χωρών που θα συμμετάσχουν στη δική της τελετή μνήμης, ανάμεσά τους και η Ρωσία, που θα δώσει το παρόν για πρώτη φορά μετά την εισβολή του στρατού της στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

“Σε αυτή την περίοδο εντάσεων και μεγεθυνόμενων συγκρούσεων” η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι παραμένουν “μάρτυρες της φρίκης που προκαλούν τα πυρηνικά όπλα”, τόνισε σήμερα σε ανακοίνωσή του ο πάπας Λέων Ιδ΄.

Σήμερα, η Χιροσίμα είναι μητρόπολη που ευημερεί, με 1,2 εκατομμύρια κατοίκους. Όμως τα συντρίμμια κτιρίου πάνω στο οποίο βρίσκεται ο μεταλλικός σκελετός θόλου στο κέντρο της πόλης συνεχίζουν να θυμίζουν τη φρίκη.

Κόσμος επισκέφτηκε σήμερα το κενοτάφιο για να προσευχηθεί.

Ανάμεσά τους ήταν η 69χρονη Τακάκο Χιράνο, που έχασε τους γονείς της εξαιτίας των συνεπειών της ατομικής βόμβας. “Δεν πρέπει ποτέ να γίνουν ξανά βομβαρδισμοί με ατομικά όπλα (…) Οι κάτοικοι στη Χιροσίμα κάνουν ότι καλύτερο μπορούν για να διαδοθεί το μήνυμα (της ειρήνης) και να μαρτυρούν τα δεινά που υποστήκαμε”, είπε.

“Οι γονείς και οι παππούδες μου ήταν θύματα της βόμβας, ο παππούς μου πέθανε λίγο καιρό μετά, ο πατέρας και η μητέρα μου πέθαναν αφού εξαιτίας καρκίνων” και, “80 χρόνια μετά, κόσμος ακόμη υποφέρει”, είπε η 96χρονη Γιόσι Γιοκοχάμα, που πήγε στην τελετή μαζί με τον εγγονό της, τον Χιρόκι Γιοκοχάμα.

Ο τελευταίος σχολίασε πως “αισθάνομαι πως είναι ανάγκη να ακουστεί περισσότερο, να μάθουμε την ιστορία της στα παιδιά μας”.

Η Nihon Hidankyo, συλλογικότητα των επιζώντων της βόμβας, που έλαβε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 2024, κάλεσε τα κράτη να εξαλείψουν τα πυρηνικά όπλα, επικαλούμενη μαρτυρίες των θυμάτων στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, των λεγόμενων χιμπακούσα.

Τον Μάρτιο, σύμφωνα με το ιαπωνικό υπουργείο Υγείας, απέμεναν 99.130 χιμπακούσα, με μέσο όρο ηλικίας τα 86 χρόνια.

“Αν και ο αριθμός τους μειώνεται κάθε χρόνο, το αιώνιο μήνυμά τους, αυτό της ειρήνης, δεν θα μας αφήσει ποτέ (…) Εσείς, οι κάτοικοι της Χιροσίμα, δεν ανοικοδομήσατε μόνο μια πόλη: Ανοικοδομήσατε την ελπίδα. Και αναθρέψατε το όραμα ενός κόσμου χωρίς πυρηνικά όπλα”, ανέφερε σε ανακοίνωσή του ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.

Ο 75χρονος Γιουκίγιο Κοκούφου αφηγήθηκε πως η μητέρα του υπέστη φρικιαστικά εγκαύματα, ενώ ο μεγαλύτερος αδελφός του, 18 μηνών, πέθανε ακαριαία.

“Ελπίζω ειλικρινά πως δεν θα υπάρξει ποτέ νέος χιμπακούσα (…) Μιλούν για πυρηνική αποτροπή, ελπίζω πως όλος ο κόσμος θα σκεφτεί περισσότερο πώς θα υπάρξει ειρήνη”, πρόσθεσε.

Τι απέγιναν τα πληρώματα των αεροσκαφών

12+12 ήταν μέλη των πληρωμάτων του «Enola Gay» και του «Bockscar», των δύο αμερικανικών βομβαρδιστικών Β-29 που ισοπέδωσαν αντίστοιχα τέτοιες ημέρες πριν από 80 χρόνια πρώτα τη Χιροσίμα και ακολούθως το Ναγκασάκι. Ολοι τους, πλην ενός, συνέχισαν τη ζωή τους φυσιολογικά.

Πριν από 80 χρόνια πρώτα στη Χιροσίμα και ακολούθως στο Ναγκασάκι. Μέσα σε κλάσματα δευτερολέπτου, δεκάδες χιλιάδες Ιάπωνες, στη συντριπτική τους πλειονότητα άμαχοι, εξαϋλώθηκαν. Πολλές χιλιάδες ακόμη πέθαναν κάτω από φρικτές συνθήκες τις επόμενες ημέρες, εβδομάδες και μήνες από τα τραύματα και τα εγκαύματα που είχαν υποστεί είτε προσβεβλημένοι από τη ραδιενέργεια.

Την πτήση του «Enola Gay», που χρόνια μετά έγινε και τραγούδι-επιτυχία, συνόδευαν δύο ακόμα Β-29: το ένα με την ονομασία «The Great Artist» (Ο Μεγάλος Καλλιτέχνης) για να καταγράψει τις συνέπειες της ατομικής έκρηξης και το δεύτερο για να απαθανατίσει φωτογραφικά και κινηματογραφικά το σκηνικό. Στις 8.15 το πρωί της 6ης Αυγούστου του 1945 η βόμβα ουρανίου-235, με την ονομασία «Little Boy», έφυγε από το αεροσκάφος για να καταστρέψει κάποια δευτερόλεπτα μετά τη Χιροσίμα.

Αντίστοιχα, το «Bockscar» το συνόδευαν πάλι δύο B-29 ως μετεωρολογικά αναγνωριστικά. Στις 11.01 το πρωί της 9ης Αυγούστου, η βόμβα πλουτωνίου «Fat Man» ξεκίνησε τη θανατηφόρα πτώση της προς το Ναγκασάκι. Είχε προηγηθεί μια αποτυχημένη, λόγω δυσμενών μετεωρολογικών συνθηκών, απόπειρα στην πόλη Κοκούρα.

Για τα μέλη των πληρωμάτων που ήταν ενταγμένα στην περίφημη 509η Σύνθετη Ομάδα φαίνεται ότι «ήταν άλλη μια μέρα στη δουλειά». Είχαν πειστεί γι’ αυτό ή τουλάχιστον έτσι επιχείρησαν να το περιγράψουν στις μετέπειτα αφηγήσεις τους. Με το ηθικό επίχρισμα της γνωστής ρήσης «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Γιατί αν δεν γίνονταν αυτά τα δύο πρωτοφανή στην Ιστορία πλήγματα, οι Ιάπωνες δεν θα συνθηκολογούσαν ποτέ και το αποτέλεσμα θα ήταν πολλαπλάσιοι νεκροί, Αμερικανοί στρατιώτες και Ιάπωνες στρατιωτικοί και άμαχοι, καθώς η μόνη λύση θα ήταν η χερσαία εισβολή.

Ευλόγως, όσοι ήταν μόνιμοι στις αμερικανικές Ενοπλες Δυνάμεις συνέχισαν απρόσκοπτα τις καριέρες τους. Ενας έγινε αντιναύαρχος, άλλος διασώθηκε (για πέμπτη φορά) από συντριβή αεροπλάνου. Από τους υπόλοιπους ένας διέπρεψε ως επιστήμονας στην υψηλή και την πυρηνική τεχνολογία, κάποιος ως χημικός μηχανικός, μερικοί δούλεψαν σε αεροπορικές εταιρείες, αμυντικές βιομηχανίες, στο real estate κ.α.

Στις 6 Αυγούστου το βομβαρδιστικό Β-29, Enola Gay, στις 08.15 το πρωί, ρίχνει την πρώτη ατομική βόμβα ουρανίου.

Πέρα από τις τιμητικές διακρίσεις, πολλοί αποκόμισαν οικονομικά οφέλη. Εξέδωσαν βιβλία με περιγραφές των αποστολών, αυτοβιογραφίες, συμμετείχαν σε διαλέξεις και άλλες εκδηλώσεις, ενώ ορισμένοι δεν δίστασαν να εμπορευτούν σε δημοπρασίες τα προσωπικά τους ημερολόγια ή αντικείμενα-εξαρτήματα των δύο αεροπλάνων που βρέθηκαν στα χέρια τους, προφανώς όχι από μόνα τους.

Περιέργως, όμως, κανενός το όνομα δεν δόθηκε σε κάποια από τις πολεμικές μονάδες των ΗΠΑ, π.χ. κάποια μοίρα βομβαρδιστικών, έστω σε ένα από τα χιλιάδες αεροσκάφη της αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας ή σε κάποιο πλοίο. Ολοι τους μεταγενέστερα δήλωναν ότι οπωσδήποτε θα επαναλάμβαναν την πράξη τους χωρίς δισταγμό. Κάποιοι στην πορεία του χρόνου άρχισαν να μαλακώνουν κάπως μιλώντας για τα θύματα με σεβασμό και συμπόνοια.

Ο τελευταίος επιζών των δύο πληρωμάτων ο Θίοντορ Βαν Κερκ, ο λεγόμενος και «Ολλανδός», έφυγε από τη ζωή στα 93 του στις 28 Ιουλίου του 2014. Οι ιστορίες κάποιων από αυτούς που ακολουθούν είναι αντιπροσωπευτικές.