Γάζα: Τελική ευθεία ή νέο αδιέξοδο; Τι προοιωνίζεται η νέα επίσκεψη Γουίτκοφ στην περιοχή

Καθώς ο πόλεμος στη Γάζα έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο σε διάρκεια, ένταση και ανθρωπιστικές επιπτώσεις, η επιστροφή του Αμερικανού ειδικού απεσταλμένου Στίβεν Γουίτκοφ στην περιοχή εγείρει ερωτήματα και προσδοκίες. Ύστερα από μια εβδομάδα στασιμότητας και «παγώματος» των διαπραγματεύσεων στη Ντόχα, ο Γουίτκοφ ξεκίνησε νέο γύρο επαφών, με πρώτη στάση το Τελ Αβίβ και συνάντηση με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, την ώρα που η Ουάσινγκτον επιδιώκει να διατηρήσει την πρωτοβουλία στο πολιτικό σκηνικό, έστω και αν εναλλακτικά σχέδια φαίνεται να ετοιμάζονται στο παρασκήνιο. Η συζήτηση για μια πιθανή εκεχειρία στη Γάζα έχει πλέον μετατραπεί από διαπραγματευτικό στόχο σε γεωπολιτικό σταυρόλεξο, με βασικά ερωτήματα να παραμένουν ανοιχτά: ποια είναι η πραγματική αποστολή του Γουίτκοφ; Υπάρχει πιθανότητα βιώσιμης συμφωνίας; Και, κυρίως, ποια στρατηγική ακολουθεί το Ισραήλ έναντι της Χαμάς — πολιτική διαπραγμάτευση ή στρατιωτική κλιμάκωση;

Σπύρος Σιδέρης

Η επίσκεψη του Στίβεν Γουίτκοφ, που ξεκίνησε την Πέμπτη με συνάντηση με τον Νετανιάχου, συνοδεύτηκε από αντικρουόμενες αναγνώσεις. Επισήμως, η επίσκεψη αποσκοπεί στη «διάσωση» των συνομιλιών για κατάπαυση του πυρός, μετά την ανταλλαγή προτάσεων και απαντήσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς. Σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, το Ισραήλ απάντησε την Τετάρτη στις τροποποιήσεις της Χαμάς επί σχεδίου για 60ήμερη εκεχειρία με αντάλλαγμα την απελευθέρωση ομήρων και Παλαιστινίων κρατουμένων, χωρίς ωστόσο να γίνουν γνωστές οι λεπτομέρειες της απάντησης. Παράλληλα, το αμερικανικό δίκτυο Axios μετέδωσε ότι ο Γουίτκοφ μετέβη στο Ισραήλ με στόχο την εξέταση της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα, ενώ η εφημερίδα Jerusalem Post αποκάλυψε πως η Χαμάς ειδοποίησε τους διαμεσολαβητές ότι δεν πρόκειται να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις όσο η κατάσταση στη Γάζα παραμένει «ανυπόφορη».

Ωστόσο, άλλες πηγές υποστηρίζουν πως ο πραγματικός σκοπός της αποστολής Γουίτκοφ είναι πιο περίπλοκος. Το κανάλι 12 του Ισραήλ επικαλείται ανώτατο Ισραηλινό αξιωματούχο που ισχυρίζεται ότι πρόκειται για αποστολή άσκησης πίεσης με στόχο την υπογραφή συμφωνίας — ακόμη και υπό συνθήκες επιδείνωσης. Ταυτόχρονα, η Χαμάς δεν έχει ακόμη τοποθετηθεί δημοσίως για την ισραηλινή απάντηση, ενώ η διαπραγματευτική της αποστολή έχει αποχωρήσει από τη Ντόχα και βρίσκεται πλέον στην Τουρκία, φέροντας νέα αβεβαιότητα για τη συνέχεια.

Από την πλευρά της, η Αίγυπτος εντείνει τις επαφές της με την Ουάσινγκτον, ζητώντας μόνιμη κατάπαυση του πυρός, πλήρη πρόσβαση ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα και ανταλλαγή κρατουμένων και ομήρων. Ο Αιγύπτιος Υπουργός Εξωτερικών Μπαντρ Αμπντελάτι, σε συναντήσεις του με τον Γουίτκοφ αλλά και τον Αμερικανό ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο, επανέλαβε την ανάγκη τερματισμού των επιθέσεων και επεσήμανε τις καταστροφικές συνέπειες της ισραηλινής πολιτικής λιμοκτονίας. Σύμφωνα με το Κάιρο, η καθυστέρηση στην επίτευξη συμφωνίας δεν μπορεί να συνεχιστεί — και το παράθυρο ευκαιρίας στενεύει.

Στο φόντο αυτών των εξελίξεων, διεθνείς πιέσεις ασκούνται στο Ισραήλ. Η κυβέρνηση της Πορτογαλίας, μέσω του Πρωθυπουργού Λουίς Μοντενέγκρο, ανακοίνωσε ότι θα εξετάσει με το Κοινοβούλιο και τον Πρόεδρο το ενδεχόμενο αναγνώρισης του Παλαιστινιακού κράτους τον Σεπτέμβριο στον ΟΗΕ. Παρόμοιες δηλώσεις έκαναν και οι πρωθυπουργοί του Καναδά και της Βρετανίας, στέλνοντας σαφές μήνυμα ότι η διεθνής κοινότητα δεν θα παραμείνει απαθής απέναντι στην αδιέξοδη στρατηγική του Ισραήλ.

Ωστόσο, τίποτα από τα παραπάνω δεν εγγυάται άμεση πρόοδο. Όπως επισημαίνει ο Δρ Τάρεκ Φαχμί, καθηγητής πολιτικών επιστημών και ειδικός σε παλαιστινιακά και ισραηλινά ζητήματα, η επίσκεψη Γουίτκοφ μπορεί να έχει διπλό χαρακτήρα: να αποτιμήσει την κατάσταση στη Γάζα ενόψει ενδεχόμενης αμερικανικής βοήθειας, και ταυτόχρονα να συντονίσει στρατιωτικά σχέδια με το Ισραήλ, τα οποία παρουσιάζονται ήδη στην Ουάσινγκτον από ισραηλινή αποστολή. Ο Φαχμί εκφράζει επιφυλάξεις για το αν η Χαμάς, που πλέον αναζητά υποστήριξη στην Τουρκία και πιθανόν στο Ιράν, έχει πραγματική πρόθεση επανέναρξης των διαπραγματεύσεων. Αντιθέτως, θεωρεί πιο πιθανό το ενδεχόμενο ενός νέου γύρου στρατιωτικής κλιμάκωσης, με την επίσκεψη Γουίτκοφ να λειτουργεί ως «διπλωματικός προθάλαμος» για επιχειρήσεις.

Στην ίδια γραμμή, ο πρώην Παλαιστίνιος πρέσβης στην Αίγυπτο Μπαρακάτ αλ-Φάρα υποστηρίζει ότι η Χαμάς θα πρέπει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία και να αποδεχθεί το σχέδιο που έχει τεθεί στο τραπέζι, χωρίς να επιδιώξει νέες απαιτήσεις. Όπως τονίζει, η πίεση της διεθνούς κοινότητας και ο ρόλος της Αιγύπτου προσφέρουν μια σπάνια ευκαιρία για αποκλιμάκωση — ευκαιρία που ίσως δεν επαναληφθεί σύντομα.

Σημαντική είναι επίσης η παράμετρος της αμερικανικής στάσης. Ο Ντόναλντ Τραμπ, σε ανάρτησή του στο Truth Social, δήλωσε ότι «ο ταχύτερος δρόμος για το τέλος της ανθρωπιστικής κρίσης είναι η παράδοση της Χαμάς και η απελευθέρωση των ομήρων». Η δήλωση αυτή, έστω και εάν αναπαράγει τη ρητορική του Ισραήλ, αντανακλά και το δίλημμα της Ουάσινγκτον: να συνεχίσει τις πιέσεις για συμβιβασμό ή να επιτρέψει στο Ισραήλ να κλιμακώσει, ακόμη και εις βάρος της διεθνούς της εικόνας.

Ο αναλυτής Μπαρακάτ αλ-Φάρα υπενθυμίζει πως οι αιγυπτιακές προσπάθειες είναι οι μόνες που διατηρούν ακόμα αξιοπιστία και συνομιλούν και με τις δύο πλευρές. Όμως, όπως τονίζει, χωρίς συγκεκριμένη πίεση των ΗΠΑ στο Ισραήλ, η διαπραγματευτική δυναμική θα καταρρεύσει. Ελλείψει νέων προτάσεων και με την πιθανότητα μιας ακόμη ισραηλινής επιχείρησης στο προσκήνιο, το στρατιωτικό σενάριο επανέρχεται ως το επικρατέστερο.

Η επιστροφή του Γουίτκοφ μπορεί να λειτουργήσει είτε ως καταλύτης για μια νέα συμφωνία, είτε ως προοίμιο επιδείνωσης της κρίσης. Οι επόμενες ημέρες, και ιδιαίτερα η στάση της Χαμάς και του Ισραήλ απέναντι στις μεσολαβήσεις, θα καθορίσουν το αποτέλεσμα. Προς το παρόν, το δίλημμα παραμένει: διάλογος ή πόλεμος.