BBC: Γιατί οι αναταράξεις στα αεροπλάνα αυξήθηκαν 55% τα τελευταία 40 χρόνια

Οι αναταράξεις στις αεροπορικές πτήσεις δεν είναι νέο φαινόμενο. Ωστόσο, σύμφωνα με το BBC, γίνονται ολοένα και πιο συχνές, πιο έντονες και πιο απρόβλεπτες, καθώς η κλιματική αλλαγή μεταβάλλει τα ατμοσφαιρικά ρεύματα και ενισχύει φαινόμενα όπως οι καταιγίδες και τα ρεύματα καθαρού αέρα. Οι πιλότοι καλούνται να πλοηγηθούν σε μια νέα, πιο ταραγμένη πραγματικότητα, ενώ οι επιβάτες αντιμετωπίζουν αυξανόμενους κινδύνους τραυματισμού.

Ο Andrew Davies βίωσε μια τέτοια εμπειρία το 2024, σε πτήση προς τη Νέα Ζηλανδία. Όπως περιγράφει, το ταξίδι του ξεκίνησε ομαλά, αλλά γρήγορα μετατράπηκε σε εφιάλτη: «Μόνο με τρενάκι τρόμου μπορώ να το συγκρίνω. Ο καφές χύθηκε πάνω μου, επικρατούσε χάος στην καμπίνα, με ανθρώπους και αντικείμενα παντού. Κάποιοι έκλαιγαν. Όλοι είχαμε σοκαριστεί».

Why plane turbulence is really becoming more frequent – and more severe https://t.co/KRpQSRjx84

— BBC News (World) (@BBCWorld) July 29, 2025

Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι αλλαγές στην ανώτερη ατμόσφαιρα —λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας και των μεταβολών στα μοτίβα των ανέμων— ενδέχεται να αυξήσουν τη συχνότητα και την ένταση των αναταράξεων στο μέλλον. Ήδη, οι ισχυρές αναταράξεις πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό έχουν αυξηθεί κατά 55% τα τελευταία 40 χρόνια, ενώ και άλλες περιοχές όπως η Ανατολική Ασία, η Βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή αναμένεται να επηρεαστούν.

#ClimateChange shifts temp changes & wind patterns & is increasing frequency & intensity of severe turbulence. It’s a major factor in driving up convective & clear-air turbulence. Over past 40y satellite observations show a 55% increase in severe turbulence over North Atlantic. pic.twitter.com/i6yR7eQRr8

— Dr Jill Belch (@JillBelch) July 30, 2025

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, σημειώνονται περίπου 5.000 σοβαρά περιστατικά αναταράξεων ετησίως, σε σύνολο άνω των 35 εκατομμυρίων πτήσεων παγκοσμίως.

Τι προκαλεί τις αναταράξεις

Οι κυριότερες αιτίες είναι οι καταιγίδες, το ορεινό ανάγλυφο και οι αναταράξεις καθαρού αέρα — αυτές που εμφανίζονται χωρίς προειδοποίηση και δεν είναι ορατές στα ραντάρ. Ειδικά οι τελευταίες θεωρούνται και οι πιο επικίνδυνες, αφού δεν δίνουν στους πιλότους χρόνο αντίδρασης.

Μελέτη του 2014 από τις ΗΠΑ έδειξε ότι για κάθε αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 1°C, οι κεραυνοί αυξάνονται κατά 12%. Ο πιλότος Nathan Davies επιβεβαιώνει: «Τα τελευταία χρόνια βλέπω περισσότερες καταιγίδες με διάμετρο άνω των 80 μιλίων. Παλιά ήταν κάτι σπάνιο».

Φόβοι, επιπτώσεις και τεχνολογικές λύσεις

Η αύξηση των αναταράξεων επηρεάζει ήδη την ψυχολογία των επιβατών. Σύμφωνα με έρευνα της YouGov, πάνω από το 20% των Βρετανών φοβάται να πετάξει — και οι πιο βίαιες αναταράξεις εντείνουν αυτόν τον φόβο. Παρ’ όλα αυτά, τα φτερά των αεροσκαφών είναι σχεδιασμένα να αντέχουν ακόμα και σε ακραίες ταλαντώσεις.

Οι οικονομικές συνέπειες για τις αεροπορικές εταιρείες δεν είναι αμελητέες. Η AVTECH εκτιμά ότι κάθε εταιρεία μπορεί να χάνει έως και 1,5 εκατομμύριο λίρες τον χρόνο λόγω καθυστερήσεων, αποζημιώσεων και τεχνικών ζημιών από αναταράξεις. Μόνο το 2019, οι αεροπορικές αναγκάστηκαν να διανύσουν ένα εκατομμύριο επιπλέον χιλιόμετρα λόγω καιρικών φαινομένων, εκπέμποντας 19.000 τόνους παραπάνω CO₂.

Από την τεχνητή νοημοσύνη στις… κουκουβάγιες

Οι προσπάθειες για τη μείωση των αναταράξεων περιλαμβάνουν καινοτόμες τεχνολογίες. Έρευνες εμπνέονται από τη φύση: μελετώντας τον τρόπο που πετά μια κουκουβάγια, επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τα φτερά της λειτουργούν σαν «ανάρτηση», σταθεροποιώντας την πτήση. Με βάση αυτό, εξετάζεται η χρήση φτερών με μεντεσέδες που θα προσαρμόζονται στον αέρα, μειώνοντας τις ταλαντώσεις.

Μια αυστριακή startup, η Turbulence Solutions, δοκιμάζει τεχνολογία με αισθητήρες και κινούμενα πτερύγια που μπορούν να μειώσουν τις μέτριες αναταράξεις κατά 80% σε ελαφρά αεροσκάφη. Παράλληλα, ερευνητές στο Caltech αναπτύσσουν τεχνητή νοημοσύνη (FALCON) που μαθαίνει σε πραγματικό χρόνο πώς ρέει ο αέρας γύρω από τα φτερά και δίνει εντολές προσαρμογής.

Ωστόσο, ο αεροναυπηγός Finlay Asher επισημαίνει ότι τέτοιες τεχνολογίες δεν θα εφαρμοστούν σύντομα σε εμπορικά αεροσκάφη: «Πιθανότατα θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο δεκαετίες».

Ενοχλητικές, αλλά όχι επικίνδυνες

Παρά την αύξηση των περιστατικών, οι ειδικοί διαβεβαιώνουν ότι οι αναταράξεις σπάνια θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των πτήσεων. Όπως λέει ο πιλότος Nathan Davies: «Γενικά, δεν είναι τίποτα περισσότερο από ενοχλητικό». Με άλλα λόγια, όσο εντυπωσιακές κι αν είναι, οι αναταράξεις παραμένουν περισσότερο πρόκληση… για τα νεύρα των επιβατών, παρά για την ακεραιότητα του αεροσκάφους.