Ρωσική διαρροή για αντικατάσταση Ζελένσκι με Ζαλούζνι: Προβοκάτσια ή σημάδι κόπωσης στη Δύση;

Σε ένα από τα πιο περίπλοκα γεωπολιτικά σκηνικά των τελευταίων ετών, η ρωσική Υπηρεσία Εξωτερικής Πληροφόρησης (SVR) δημοσιοποίησε ένα εκρηκτικό αφήγημα: ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο εξετάζουν την αντικατάσταση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι από τον πρώην Αρχηγό των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας και νυν πρέσβη στο Λονδίνο, Βαλέρι Ζαλούζνι. Το δημοσίευμα έρχεται λίγες ώρες μετά τη δήλωση-τελεσίγραφο του Ντόναλντ Τραμπ, σύμφωνα με την οποία δίνει δέκα ημέρες προθεσμία στη Ρωσία για κατάπαυση του πυρός, διαφορετικά θα επιβληθούν τελωνειακοί δασμοί και κυρώσεις.

Σπύρος Σιδέρης

Το γεγονός ότι οι δύο εξελίξεις διαδέχονται η μία την άλλη δημιουργεί ένα σκηνικό πληροφοριακής αναστάτωσης, όπου οι στόχοι, οι προθέσεις και η αλήθεια παραμένουν θολές.

Το ρωσικό αφήγημα και τα πρόσωπα-κλειδιά

Σύμφωνα με τη ρωσική SVR, πραγματοποιήθηκε μυστική συνάντηση στις Άλπεις με τη συμμετοχή του Αντρίι Γερμάκ (επικεφαλής της Προεδρίας της Ουκρανίας), του Κιρίλο Μπούντανοφ (επικεφαλής των στρατιωτικών μυστικών υπηρεσιών GUR) και του ίδιου του Ζαλούζνι. Εκεί, κατά τη Μόσχα, οι δυτικοί σύμμαχοι πρότειναν στον Ζαλούζνι να αναλάβει την προεδρία, με αντάλλαγμα τη διατήρηση των θέσεων των Γερμάκ και Μπούντανοφ.

Το ουκρανικό Υπουργείο Άμυνας απέρριψε την πληροφορία ως ρωσικό ψεύδος και προπαγάνδα, κάνοντας λόγο για υπονόμευση της συνοχής του ουκρανικού πολιτικού και στρατιωτικού επιτελείου και προσπάθεια δημιουργίας εσωτερικών διαιρέσεων.

Γιατί τώρα; Η συγκυρία Τραμπ και η πίεση για ειρήνη

Η χρονική συγκυρία της ρωσικής ανακοίνωσης δεν είναι τυχαία. Ο Ντόναλντ Τραμπ, με δηλώσεις του από το προεδρικό αεροσκάφος, τόνισε ότι ξεκινά αντίστροφη μέτρηση δέκα ημερών για κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Εάν η Μόσχα δεν ανταποκριθεί, θα υπάρξουν μέτρα – πιθανότατα τελωνειακοί δασμοί σε ρωσικά προϊόντα και δευτερογενείς κυρώσεις κατά χωρών όπως η Κίνα, με την οποία οι ΗΠΑ διατηρούν εύθραυστο εμπορικό μορατόριουμ 90 ημερών.

Η συνέντευξη του Τραμπ περιλάμβανε αιχμές κατά των Ευρωπαίων, λέγοντας πως η Ευρώπη πρέπει να πληρώνει για τον πόλεμο, ενώ αμφισβήτησε ανοιχτά το πού κατέληξαν τα 350 δισεκατομμύρια δολάρια αμερικανικής βοήθειας προς το Κίεβο.

Αυτό το πολιτικο-οικονομικό τελεσίγραφο από την Ουάσινγκτον προσδίδει στη ρωσική διαρροή έναν χαρακτήρα αντιπερισπασμού. Επιχειρεί να υπονομεύσει τον Ζελένσκι, εμφανίζοντάς τον ως παρωχημένο ή αποτυχημένο ηγέτη, που η Δύση πλέον δεν εμπιστεύεται.

Η εικόνα του Ζελένσκι: Εντός και εκτός Ουκρανίας

Το ζήτημα της νομιμότητας του Ζελένσκι επανέρχεται διαρκώς στον δημόσιο λόγο, ιδίως μετά τη λήξη της πενταετούς θητείας του το 2024. Η Ουκρανία, ωστόσο, λειτουργεί υπό στρατιωτικό νόμο, γεγονός που έχει αναβάλει τόσο τις προεδρικές όσο και τις κοινοβουλευτικές εκλογές.

Στο εσωτερικό της χώρας, η εικόνα του Ζελένσκι παραμένει ανθεκτική, αλλά σταδιακά ρευστοποιείται. Η στρατιωτική στασιμότητα, η κόπωση από τον πόλεμο, η οικονομική κρίση και η συσσωρευμένη διαφθορά πλήττουν τη δημοφιλία του. Αντίθετα, ο Ζαλούζνι θεωρείται από τμήμα του ουκρανικού λαού σύμβολο επιτυχίας στο πεδίο της μάχης, παρότι η απομάκρυνσή του τον Φεβρουάριο του 2024 άφησε τραύμα στο στρατιωτικό κατεστημένο.

Είναι αληθινή η συνάντηση; Μπορεί να αντικατασταθεί ο Ζελένσκι;

Δεν υπάρχουν επαληθευμένα στοιχεία για τη συνάντηση στις Άλπεις. Ωστόσο, η επιμονή της Μόσχας να μιλά για μια τέτοια διαδικασία δείχνει ότι επιχειρεί να προκαλέσει χάος και διχασμό στην ουκρανική ηγεσία και σύγχυση στην κοινή γνώμη.

Από δυτικής σκοπιάς, ακόμη και αν υφίσταται κλειστός διάλογος για τη μετα-Ζελένσκι εποχή, μια τέτοια αλλαγή δεν μπορεί να επιβληθεί εξωτερικά χωρίς πολιτική συναίνεση εντός Ουκρανίας και εκλογική διαδικασία, η οποία δεν προβλέπεται υπό συνθήκες πολέμου.

Τι δείχνει για τη Δύση; Τέλος υπομονής ή αναζήτηση «λύσης»;

Η διαρροή της SVR ίσως αποτυπώνει πραγματική κόπωση της Δύσης απέναντι στην ηγεσία Ζελένσκι – όχι απαραίτητα λόγω ανικανότητας, αλλά λόγω έλλειψης ορατών αποτελεσμάτων. Η πίεση για διαπραγματεύσεις αυξάνεται – όχι για ανθρωπιστικούς λόγους, αλλά στο πλαίσιο στρατηγικού υπολογισμού κόστους-οφέλους.

Ο Ζαλούζνι προβάλλεται ήδη σε δυτικά think tanks και μέσα ενημέρωσης ως πιθανή πολιτική εναλλακτική. Η θέση του στο Λονδίνο του προσφέρει διπλωματική και επικοινωνιακή ωριμότητα, αλλά και την απαραίτητη γεωπολιτική απόσταση από τις εντάσεις του Κιέβου.

Ο ρόλος της Ρωσίας: Προβοκάτσια και διεθνής πίεση

Η Ρωσία, μέσω τέτοιων επικοινωνιακών επιχειρήσεων, δοκιμάζει τις αντοχές και τις σχέσεις εντός του ουκρανικού μηχανισμού, μετρά τις αντιδράσεις της Δύσης και επιχειρεί να νομιμοποιήσει το αφήγημα ότι ο Ζελένσκι είναι παράνομος ή απονομιμοποιημένος. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει δηλώσει ρητά ότι δεν θεωρεί τον Ζελένσκι νόμιμο συνομιλητή και πως η απουσία εκλογών ακυρώνει τη δυνατότητά του να υπογράψει ειρηνευτικές συμφωνίες.

Επικοινωνιακή μάχη με φόντο την πολιτική αλλαγή

Το αφήγημα της πιθανής αντικατάστασης Ζελένσκι με τον Ζαλούζνι, ακόμη και αν βασίζεται σε πληροφοριακές επιχειρήσεις της Μόσχας, εκφράζει υπαρκτές ρωγμές στο εσωτερικό και το εξωτερικό της Ουκρανίας. Η έλλειψη ουσιαστικής προόδου στον πόλεμο, η δυτική κόπωση, οι πολιτικές φιλοδοξίες και οι αντιλήψεις νομιμοποίησης ανοίγουν ένα παράθυρο σεναρίων διαδοχής.

Το πότε και πώς θα προχωρήσει η Ουκρανία σε εκλογές παραμένει άγνωστο. Όμως η επικοινωνιακή πίεση γύρω από το πρόσωπο του Ζελένσκι εντείνεται – και η Μόσχα γνωρίζει πώς να εργαλειοποιεί αυτό το κλίμα, δημιουργώντας διλήμματα, αβεβαιότητα και πολιτικό ρίσκο τόσο για το Κίεβο όσο και για τις δυτικές πρωτεύουσες.

Σε κάθε περίπτωση, το ενδεχόμενο μετάβασης εξουσίας εν μέσω πολέμου δεν αποτελεί μόνο στρατηγικό διακύβευμα – είναι και δοκιμασία θεσμικής αντοχής για μια χώρα που συνεχίζει να μάχεται όχι μόνο στο πεδίο, αλλά και στον καθρέφτη της ίδιας της εσωτερικής της συνοχής.