Οι δορυφόροι αποκαλύπτουν… Πώς οι πόλεις μπορούν να αντιμετωπίσουν τους καύσωνες

Οι δορυφορικές εικόνες αποδεικνύουν ότι οι πράσινοι χώροι, οι λευκοί δρόμοι και τα υδάτινα στοιχεία βοηθούν σημαντικά στη διατήρηση χαμηλότερων θερμοκρασιών στις πόλεις κατά τη διάρκεια των φονικών καυσώνων.

Στο θερμικό χάρτη της Πράγας, κορδέλες από μπλε αποτυπώνουν τη δροσιά που προσφέρει το νερό ανάμεσα στις έντονες κόκκινες και πορτοκαλί αποχρώσεις της αστικής ζέστης. Οι εικόνες αυτές προέρχονται από το διάστημα και καταγράφουν τη δραματική επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος στην ανθεκτικότητα των πόλεων απέναντι στους καύσωνες.

«Οι εικόνες μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο», δηλώνει ο Glynn Hulley, ερευνητής ατμόσφαιρας στο Jet Propulsion Laboratory της NASA και επικεφαλής της αποστολής Land Surface Temperature Monitoring. «Τα δεδομένα μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε τις θερμές ζώνες, τα ευάλωτα σημεία και να αξιολογήσουμε την αποτελεσματικότητα των μέτρων δροσιάς».

Οι τοπικές αρχές χρησιμοποιούν τις εικόνες για να εντοπίσουν τις πιο θερμές περιοχές της πόλης. Η ομάδα του Hulley βοήθησε να εντοπιστούν συγκεκριμένοι δρόμοι, οι οποίοι στη συνέχεια βάφτηκαν με ειδικό ψυχρό επίστρωμα που αντανακλά τον ήλιο, αντί να απορροφά τη θερμότητα όπως η συμβατική άσφαλτος.

Χρησιμοποιώντας δορυφορικά δεδομένα, ο Hulley διαπίστωσε ότι η νέα επίστρωση μείωσε τη θερμοκρασία των δρόμων κατά 1-2°C. Τα αποτελέσματα αξιοποιήθηκαν από το δημοτικό συμβούλιο για την εξασφάλιση επιπλέον χρηματοδότησης ύψους 6 εκατ. δολαρίων από τον κυβερνήτη της Καλιφόρνια για την επέκταση του έργου.

Δορυφορική παρακολούθηση: Ένα νέο εργαλείο για τις πόλεις

Η συνεργασία αυτή δεν είναι ακόμα συνηθισμένη, αλλά θα μπορούσε να γίνει καθημερινότητα αν οι πόλεις εντάξουν τις δορυφορικές εικόνες στον σχεδιασμό για την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή. Το όργανο Ecostress συλλέγει δεδομένα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, απεικονίζοντας τις αμερικανικές πόλεις κάθε τέσσερις ημέρες και τις ευρωπαϊκές κάθε τρεις έως πέντε ημέρες.

Η ομάδα εστιάζει σε 10 μεγάλες πόλεις παγκοσμίως, όπως το Λονδίνο, το Παρίσι, η Αθήνα, η Βομβάη και η Μελβούρνη. Τον Ιούνιο του περασμένου έτους, συνεργάστηκαν με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος για τη συλλογή δεδομένων από το Παρίσι, την Πράγα και το Μιλάνο κατά τη διάρκεια έντονου καύσωνα.

Οι χάρτες αυτοί δείχνουν ότι οι πυκνοκατοικημένες περιοχές εμφανίζονται βαθιά κόκκινες, ενώ τα λιγότερο πυκνοκατοικημένα σημεία έχουν κίτρινη απόχρωση. Περιοχές με δάση ή νερό φαίνονται πράσινες και παρουσιάζουν έως και 12°C χαμηλότερες θερμοκρασίες.

Επιστήμονες στο Pεκίνο αξιοποίησαν τα δεδομένα για να μελετήσουν την επίδραση των αστικών πάρκων στη θερμοκρασία. Διαπίστωσαν ότι τα πάρκα θερμαίνονται πιο αργά από τις υπόλοιπες αστικές περιοχές και πως τα δημόσια πράσινα σημεία με νερό προσφέρουν μεγαλύτερη δροσιά τόσο εντός όσο και γύρω από αυτά.

Σχεδιασμός για πιο δροσερές πόλεις

Οι χάρτες αυτοί βοηθούν τους υπεύθυνους σχεδιασμού να προετοιμάζονται καλύτερα για καύσωνες, δείχνοντας ξεκάθαρα πόσο αποτελεσματικές είναι απλές παρεμβάσεις στο αστικό τοπίο. Καθώς τα ακραία φαινόμενα γίνονται συχνότερα λόγω της κλιματικής αλλαγής, η σημασία αυτών των εργαλείων αυξάνεται διαρκώς, σύμφωνα με τη Marta Olazabal, επικεφαλής ερευνητικής ομάδας στο Basque Centre for Climate Change.

Όπως εξηγεί η Olazabal, «οι χάρτες αυτοί είναι εξαιρετικά χρήσιμοι για τον εντοπισμό αστικών περιοχών που εκτίθενται ιδιαίτερα στη ζέστη». Τονίζει ότι είναι «απαραίτητο» τα δεδομένα να συνδυάζονται με πληροφορίες για ευάλωτους πληθυσμούς και υποδομές — μια προσέγγιση που ήδη εφαρμόζεται στο Austin του Τέξας.

Η Olazabal συνέγραψε πρόσφατα μελέτη (Μάιος) που αξιολόγησε σχέδια προσαρμογής σε 167 ευρωπαϊκές πόλεις, καταλήγοντας πως τα μέτρα βελτιώνονται σταδιακά.

Καινοτόμες λύσεις σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις

Οι υπεύθυνοι σχεδιασμού καλούνται πλέον να σκεφτούν εκτός καθιερωμένων λύσεων. Στο Παρίσι, όπου ο κίνδυνος θανάτων λόγω ζέστης είναι ο υψηλότερος στην Ευρώπη, δημιουργήθηκε ένα διασυνδεδεμένο δίκτυο «νησίδων δροσιάς»: πάρκα, δάση, πισίνες και μουσεία όπου μπορούν να βρουν καταφύγιο οι κάτοικοι.

Αυτές οι νησίδες συνδέονται μέσω φυσικά σκιερών διαδρομών με δέντρα και είναι προσβάσιμες μέσω εφαρμογής χαρτών (Extrema) που ανέπτυξε η πόλη το 2019. Ορισμένα πάρκα θα λειτουργούν πλέον όλο το 24ωρο ενώ τριπλασιάζεται το υπόγειο δίκτυο ψύξης της πόλης.

Παρόμοια προγράμματα έχουν θετικά αποτελέσματα: στη Mόντρεαλ του Καναδά, ένα σχέδιο δράσης (2004-2007) οδήγησε σε μείωση κατά 2,52 θανάτους ημερησίως.

Στη Σεβίλλη της Ισπανίας, πρώτη πόλη που ονόμασε επισήμως τους καύσωνές της, ο δήμαρχος διέταξε την εγκατάσταση περισσότερων τεντών (ως «πολιτική σκιάς»), τη φύτευση 5.000 δέντρων ετησίως, καθώς και την κατασκευή νέων δημοσίων κρηνών.

Στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας, σχεδιάζεται η φύτευση πράσινου σε πάνω από 900.000 τ.μ. στεγών ως μέτρο ψύξης της πόλης. Στην Αθήνα, η επικεφαλής αξιωματούχος για τους καύσωνες, Ελένη Μυριβήλη, ηγείται έργου ανακαίνισης ενός αρχαίου ρωμαϊκού υδραγωγείου ώστε να διοχετεύεται νερό στην πόλη. Στις Αχαρνές, εφαρμόζονται ειδικά ψυχρά υλικά σε στέγες και πεζοδρόμια με ενθαρρυντικά αποτελέσματα.

Nέα τεχνολογία για τον σχεδιασμό του μέλλοντος

Ο Hulley ελπίζει ότι μια νέα τεχνολογία που αναπτύσσει η ομάδα του θα βοηθήσει ακόμη περισσότερο τον αστικό σχεδιασμό. Το 2028, σκοπεύουν να εκτοξεύσουν έναν δορυφόρο υψηλότερης ανάλυσης ώστε να παρακολουθούν λεπτομερέστερα επιδράσεις όπως οι πράσινες στέγες.

“Δεν μπορώ να φανταστώ ένα μέλλον όπου η παρακολούθηση και ο σχεδιασμός απέναντι στη ζέστη δεν αποτελεί βασική πολιτική προτεραιότητα σε κάθε πόλη”, σημειώνει η Olazabal. “Η κλιματική κρίση στα αστικά κέντρα έχει ήδη μετατραπεί σε κρίση δημόσιας υγείας — απαιτούνται άμεσα επαρκείς πόροι και σχεδιασμός”.

Πηγή: bbc.com