Ο “φίλος Χαφτάρ” που έγινε εχθρικός, και τα σφάλματα στη Λιβύη- Κρίσιμο ταξίδι Γεραπετρίτη

Μέχρι τώρα ήταν γνωστό πώς οι σχέσεις της Αθήνας με την (μεταβατική εδώ και αρκετά χρόνια…) κυβέρνηση της Τρίπολης είναι ψυχρές και πως η δεύτερη βρίσκεται στον στενό κύκλο επιρροής της Τουρκίας- έτσι, άλλωστε, προέκυψε, το 2019, το “ανυπόστατο και παράνομο” τουρκολιβυκό μνημόνιο. Το τελευταίο διάστημα πυκνώνουν, όμως, τα σύννεφα στις σχέσεις και με την κυβέρνηση της Βεγγάζης που τελεί υπό τον έλεγχο του στρατηγού Χαφτάρ.

Προχθές, η κυβέρνηση της Βεγγάζης (Χαφτάρ) με μια επιθετική ανακοίνωση απειλεί τη χώρα μας ότι «η έναρξη ερευνών σε θαλάσσιες περιοχές που εμπίπτουν στα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης θα θεωρούνται παράνομες και επιθετικές πράξεις και θα συνεπάγονται όλες τις συνακόλουθες νομικές ευθύνες βάσει του διεθνούς δικαίου».
Το ενδιαφέρον αλλά και ανησυχητικό σε αυτή την εξέλιξη είναι ότι η Βεγγάζη επικαλείται το Δίκαιο της Θάλασσας, δηλαδή τοποθετεί τις διαφορές της με την Αθήνα στη βάση του διεθνούς δικαίου, το οποίο επικαλούμαστε κι εμείς και αποτελεί, κατά την κυβέρνηση, το ισχυρό όπλο της χώρας. Η Βεγγάζη, λοιπόν, υποστηρίζει ότι μέρος των θαλάσσιων περιοχών στις οποίες έχει ανακοινωθεί ότι θα γίνουν έρευνες «υπόκειται σε ανεπίλυτη νομική διαμάχη με το κράτος της Λιβύης», και ότι ενδεχόμενη έναρξη ερευνών «θα επιδείνωνε την ένταση στη Μεσόγειο και θα παρεμπόδιζε τις προσπάθειες προώθησης της σταθερότητας και της διεθνούς συνεργασίας». Η απειλή, αν και έμμεση, είναι σαφής.

Ο μέχρι πρότινος “φίλος Χαφτάρ” έχει αλλάξει στρατόπεδο και όλες οι πληροφορίες συγκλίνουν στο ότι υπόκειται πλέον στον έλεγχο της Άγκυρας και έχει συνάψει συμφωνία μαζί της, η οποία περιλαμβάνει και την αναγνώριση του τουρκολιβυκού μνημονίου. Βεβαίως, διπλωματικές πηγές στην Αθήνα αναφέρουν ότι στην ανακοίνωση της Βεγγάζης δεν υπάρχει αναφορά στο τουρκολιβυκό μνημόνιο, κι αυτό αφήνει κάποιες χαραμάδες αισιοδοξίας. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι η πλευρά Χαφτάρ είναι έτοιμη να προσχωρήσει και επίσημα σε αυτή την προσέγγιση.

«Δήλωση της κυβέρνησης της Λιβύης, Υπουργείο Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας, σχετικά με την ελληνική ανακοίνωση για την έναρξη διεθνούς πρόσκλησης υποβολής αδειών εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε αμφισβητούμενες θαλάσσιες περιοχές

Το Υπουργείο Εξωτερικών και Διεθνούς Συνεργασίας της κυβέρνησης της Λιβύης εκφράζει τη βαθιά έκπληξη και ανησυχία του για όσα δημοσιεύθηκαν στο τεύχος (2025/3335/C) της Επίσημης Εφημερίδας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της 12ης Ιουνίου 2025, σχετικά με το ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει προκηρύξει διεθνή διαγωνισμό για άδειες εξερεύνησης και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές νοτίως της Κρήτης, μέρος των οποίων υπόκειται σε ανεπίλυτη νομική διαμάχη με το κράτος της Λιβύης.

Το Υπουργείο επιβεβαιώνει το εγγενές και αναφαίρετο δικαίωμα της Λιβύης στην εξερεύνηση και αξιοποίηση των υδρογονανθράκων της στις διεθνώς αναγνωρισμένες θαλάσσιες περιοχές της, σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, η οποία αποτελεί ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο που ρυθμίζει όλες τις δραστηριότητες στους ωκεανούς και τις θάλασσες.

Το Υπουργείο τονίζει επίσης ότι οποιεσδήποτε δραστηριότητες προς εξερεύνηση ή εκμετάλλευση υδρογονανθράκων σε αμφισβητούμενες περιοχές ή περιοχές που εμπίπτουν στη θαλάσσια δικαιοδοσία της Λιβύης, χωρίς την προηγούμενη και ρητή συγκατάθεσή του, θα θεωρούνται παράνομες και επιθετικές πράξεις και θα συνεπάγονται όλες τις συνακόλουθες νομικές ευθύνες βάσει του διεθνούς δικαίου. Η κλιμάκωση από την πλευρά της Ελλάδας θα επιδείνωνε τις εντάσεις στη Μεσόγειο και θα παρεμπόδιζε τις προσπάθειες προώθησης της σταθερότητας και της διεθνούς συνεργασίας με βάση τον αμοιβαίο σεβασμό της κυριαρχίας και των κοινών συμφερόντων.

Ως εκ τούτου, το Υπουργείο καλεί την ελληνική κυβέρνηση:Να σταματήσει αμέσως όλες τις διαδικασίες που σχετίζονται με την προσφορά ή την ανάθεση οποιωνδήποτε έργων για εξερεύνηση υδρογονανθράκων σε θαλάσσιες περιοχές που εμπίπτουν στα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης. Να απέχει από τη λήψη μονομερών μέτρων που θα μπορούσαν να βλάψουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης.

Να συμμετάσχει σε εποικοδομητικό και σοβαρό διάλογο με το κράτος της Λιβύης για την αναζήτηση δίκαιων και ισότιμων λύσεων στα ζητήματα, σύμφωνα με τις αρχές του διεθνούς δικαίου και τα συμφέροντα όλων των μερών.

Το κράτος της Λιβύης διατηρεί όλα τα νόμιμα δικαιώματά του να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία της κυριαρχίας του και των φυσικών πόρων του, σύμφωνα με τους διεθνείς νόμους και κανόνες».

Έτσι, πλέον, και η Τρίπολη, και η Βεγγάζη, ανήκουν στον κύκλο γεωστρατηγικής επιρροής της Τουρκίας στην περιοχή, ενώ (στην μεγάλη εικόνα) η Ελλάδα βλέπει να “τραυματίζονται” και οι σχέσεις της με την Αίγυπτο, με αφορμή την κρίση που προκάλεσε το Κάϊρο με το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Ιεράς Μονής του Σινά.

Ο Γεραπετρίτης στη Λιβύη

Ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης σημείωσε στη Βουλή την πρόθεση της κυβέρνησης να συζητήσει με τη Λιβύη για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου.
Πηγές του υπουργείου διαβεβαιώνουν ότι το ταξίδι του Γ. Γεραπετρίτη σε Τρίπολη και Βεγγάζη θα γίνει κανονικά, στις αρχές Ιουλίου.
Η προσέγγιση με τη Λιβύη θεωρείται κρίσιμη και για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών, καθώς η μεγαλύτερη πίεση προς τη χώρα μας ασκείται από κυκλώματα που έχουν έδρα την περιοχή του Τομπρούκ της Λιβύης και προορισμό την Κρήτη.

Ο Υπουργός Εξωτερικών, απαντώντας στην Ολομέλεια της Βουλής σε επίκαιρη ερώτηση του ανεξάρτητου βουλευτή Μ. Χουρδάκη για την πόντιση καλωδίου, αναφέρθηκε στις πρόσφατες εξελίξεις με την αντίδραση της λιβυκής κυβέρνησης εθνικής ενότητας που κατηγορεί την Αθήνα για παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.

Είπε: «Ξέρετε πόσα είναι τα κράτη με θαλάσσια σύνορα στη Μεσόγειο; Είναι 21 κράτη και όλα προβάλουν αξιώσεις θαλασσίων ζωνών. Και εμείς θα κατοχυρώνουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα επί των θαλάσσιων ζωνών στο πεδίο. Όταν το πράττουμε περιμένουμε αντιδράσεις. Με τη Λιβύη είμαστε σε διάθεση να συζητήσουμε στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου. Όταν ασκούμε στο πεδίο τα κυριαρχικά μας δικαιώματα μας εγκαλείτε για τις αντιδράσεις των άλλων. Και όταν δεν τα ασκούμε μας κατηγορείτε ότι είμαστε θελκτικοί. Στις αντιδράσεις αυτές ουδέποτε θα είμαστε με οποιοδήποτε τρόπο διστακτικοί».

Ο κ. Γεραπετρίτης ανέφερε ότι «ζούμε στη χειρότερη μεταπολιτευτική στιγμή. Υπάρχει τεράστια ασυμμετρία στον κόσμο. Σε αυτή τη συγκυρία όμως η Ελλάδα έχει καταφέρει να απολαμβάνει τον απόλυτο σεβασμό των χωρών. Δεν έχουμε ανοικτά μέτωπα και ασκούμε στο πεδίο τα κυριαρχικά μας δικαιώματα» για να υπενθυμίσει στη συνέχεια ότι τα τελευταία 6 χρόνια επί κυβέρνησης ΝΔ η Ελλάδα αύξησε τα όρια της επικράτειας, προχώρησε σε συμφωνίες ΑΟΖ κ.α.

Τα σφάλματα και ο κίνδυνος των μεταναστευτικών ροών

Είναι, όμως, σαφές πως τα ερείσματα της Ελλάδας στην ανατολική Λιβύη έχουν αποδυναμωθεί αισθητά, και επ΄ αυτού προκύπτουν ερωτήματα: α) πότε ακριβώς η πλευρά Χαφτάρ προσχώρησε στην επιρροή της Τουρκίας, και γιατί δεν εντόπισαν έγκαιρα αυτές τις κινήσεις η ελληνική διπλωματία και οι μυστικές υπηρεσίες;, β) τι πράξαμε όλα τα προηγούμενα χρόνια, από την εποχή που υποδεχθήκαμε τον Χαφτάρ στην Αθήνα και επιδεικνύαμε την “μεγάλη επιτυχία”;

Προφανώς, έγιναν σφάλματα, είτε λόγω ελλιπούς πρόβλεψης, είτε λόγω ελλιπούς πληροφόρησης. Ενδεχομένως υποτιμήσαμε ένα πρόβλημα που τώρα γίνεται σημαντικό.

Πάντως, σε λιγότερες από 24 ώρες έφτασαν 737 μετανάστες από το Τομπρούκ στην Κρήτη και στη Γαύδο. Οι μεταναστευτικές ροές από την αρχή του χρόνου μέσω της νότιας οδού έχουν αυξηθεί 174% και στην Κρήτη έχουν φτάσει πάνω από 5.500 άνθρωποι, όσοι περίπου όλο το 2024. Μειωμένες 30% είναι το ίδιο διάστημα οι ροές από την Τουρκία, αν και περίπου 15.600 άνθρωποι έχουν έρθει από εκεί.
Σημειώστε κι αυτό: Ο Ερντογάν στην επικοινωνία του με τον Φρίντριχ Μερτς χτες, του είπε ότι οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή μπορεί να φέρουν νέο κύμα μετανάστευσης στην Ευρώπη,

Τούτων δοθέντων, το ταξίδι Γεραπετρίτη στη Λιβύη αποκτά μεγάλη κρισιμότητα. Μπορούν να αναταχθούν οι σχέσεις μας με τη Βεγγάζη και να βελτιωθούν με την Τρίπολη; Το γεγονός ότι η Λιβύη είναι μία ασταθής χώρα, με δύο… κυβερνήσεις που συγκρούονται, δυσκολεύει τα πράγματα. Δεν είναι εύκολα να συναλλαγείς στη βάση του διεθνούς δικαίου με κάποιους που έχουν, αφενός, διαφορετική οπτική γι’ αυτό, και από την άλλη δεν γνωρίζεις εάν η συμφωνία με την Τρίπολη θα τηρηθεί από την Βεγγάζη και το αντίστροφο.

Από την άλλη, όμως, προκύπτει ξανά το ερώτημα: Πώς η Τουρκία κατόρθωσε να επιβάλλει την επιρροή της, πρώτα στην Τρίπολη, και πλέον και στη Βεγγάζη;