Ρεπορτάζ libre: Η ιδιότυπη ομηρία των “αόρατων” Λεβιάν

“O Γκόκα Λεβιάν, Αλβανός υπήκοος που ζει στην Ελλάδα τα τελευταία 24 χρόνια, έγινε άθελά του πασίγνωστος την προηγούμενη εβδομάδα όταν επιχείρησε, με κίνδυνο της ζωής του, να σώσει τα δύο παιδιά στον Αραχθο ποταμό. Ο Λεβιάν ήρθε στη χώρα μας σε ηλικία μόλις 17 ετών. Εργάζεται αδιαλείπτως εδώ και 24 χρόνια αλλά ακόμα λογίζεται ως ξένος, η ελληνική πολιτεία δεν του δίνει την πολυπόθητη ιθαγένεια. Μόνο τώρα, που το όνομα του Λεβιάν έγινε γνωστό λόγω της ηρωικής πράξης του, έγινε γνωστό ότι οι ελληνικές αρχές σκέφτονται να του αποδώσουν, τιμητικά, την ελληνική ιθαγένεια.

Νίκος Γιαννόπουλος

“Λεβιάν” στην Ελλάδα υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες χωρίς ίχνος υπερβολής. Ζουν εδώ το λιγότερο δύο δεκαετίες συνεχόμενες, εργάζονται, φορολογούνται, συμμετέχουν στον οικονομικό κύκλο. Αλλά Ελληνες δεν είναι ακόμη, “συντηρούν” -αναγκαστικά- την παρουσία τους στη χώρα με συνεχείς ανανεώσεις της προσωρινής άδειας παραμονής.

To Libre παρουσιάζει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα:

Η Μ. είναι Αλβανίδα. Ηρθε στην Ελλάδα από την Αλβανία πριν από 32 ολόκληρα χρόνια, το 1993, με τα πρώτα κύματα Αλβανών μεταναστών από τη γειτονική χώρα. Εργάζεται ως καθαρίστρια σε δημόσιο νοσοκομείο της Αθήνας και για να συμπληρώσει το εισόδημά της δουλεύει στα ρεπό και τον “ελεύθερο” χρόνο της σε σπίτια.

Η σκληρά εργαζόμενη Μ., ουσιαστικά Ελληνίδα πλέον, αφού, εκτός των άλλων, μιλάει και γράφεια άψογα τα ελληνικά, επιθυμεί σφόδρα να αποκτήσει ελληνικό διαβατήριο αλλά η ελληνική πολιτεία ορθώνει ανυπέρβλητα εμπόδια. Το πιο υψηλό είναι αυτό της απόκτησης Πιστοποιητικού Επάρκειας Γνώσεων για Πολιτογράφηση.

Οι μετανάστες που επιθυμούν να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια μέσω πολιτογράφησης υποχρεούνται να περάσουν επιτυχώς τις σχςτικές εξετάσεις. Το τεστ αυτό αποτελείται από γραπτή εξέταση και, εφόσον επιτύχουν, ακολουθεί και μια σύντομη προφορική συνέντευξη.

Το τεστ βασίζεται σε Τράπεζα Θεμάτων και περιλαμβάνει ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής από πέντε θεματικές ενότητες:

• Ελληνική γλώσσα
• Ελληνική ιστορία
• Γεωγραφία της Ελλάδας
• Ελληνικός πολιτισμός
• Πολιτικοί θεσμοί και λειτουργία του πολιτεύματος

Η εξέταση ακολουθεί το πρότυπο των Πανελλαδικών Εξετάσεων για να διασφαλιστεί η αντικειμενικότητα και το αδιάβλητο της διαδικασίας6.

Γραπτή Εξέταση

• Οι ερωτήσεις (εκτός της γλώσσας) είναι συνολικά 20.
• Η εξέταση πραγματοποιείται σε εξεταστικά κέντρα που ορίζει η Γενική Γραμματεία Ιθαγένειας56.
• Το κόστος συμμετοχής στις εξετάσεις είναι 150 ευρώ.

Μετά την επιτυχία στο γραπτό τεστ, ακολουθεί σύντομη συνέντευξη από τριμελή επιτροπή, για να διαπιστωθεί η κοινωνική και οικονομική ένταξη του αιτούντος στην ελληνική κοινωνία. Εξετάζονται στοιχεία όπως σταθερή εργασία, εκπλήρωση φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων, συμμετοχή σε κοινωνικές δραστηριότητες, και εξοικείωση με τα ήθη και έθιμα.

Η Μ., αφού πλήρωσε το “βαρύ” παράβολο, μπήκε στη διαδικασία της προετοιμασίας. Σύντομα διαπίστωσε ότι η ύλη ήταν τεράστια και ο χρόνος της για διάβασμα ελάχιστος.

“Ειλικρινά, δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μετά από 32 χρόνια παρουσίας μου στην Ελλάδα, με πολύ σκληρή δουλειά, πρέπει να περάσω μία τέτοια εξέταση για να πάρω ελληνικό διαβατήριο. Είμαι πολύ κουρασμένη για τόσο διάβασμα. Πραγματικά πολύ κουρασμένη. Ο άνδρας μου, λόγω σοβαρού προβλήματος υγείας, δεν εργάζεται. Κάνω δεύτερη δουλειά για να τα φέρω βόλτα. Δεν είμαι όμως κοριτσάκι, δεν έχω τις παλιές αντοχές” λέει με εμφανές και δικαιολογημένο παράπονο στο Libre.

“Μάλλον, δεν θα δώσω εξετάσεις. Συμβιβάζομαι με την ιδέα ότι δεν θα αποκτήσω ποτέ ελληνικό διαβατήριο. Ο γιός μου μεγάλωσε εδώ, πήγε σχολείο εδώ, υπηρέτησε στον ελληνικό στρατό, είναι Ελληνας. Εγώ γιατί όχι; Πείτε μου, τι άλλο πρέπει να κάνω για να γίνω Ελληνίδα, πόσο ακόμη πρέπει να δουλέψω;”

Δεν υπάρχουν, δυστυχώς, απαντήσεις σ’ αυτές τις ερωτήσεις. Τα οικονομικά κριτήρια, που καθιέρωσε ο τελευταίος νόμος για την πολιτογράφηση, σε συνδυασμό με τις εξετάσεις πιστοποίησης καθιστούν την προσπάθεια απόκτησης ελληνικού διαβατηρίου πολλές φορές απαγορευτική. Πολλοί από αυτούς τους μετανάστες δουλεύουν με “μαύρα” και δεν μπορούν να αποδείξουν ότι εργάζονται. Οταν αυτό το εμπόδιο ξεπερνιέται, έρχεται η δοκιμασία των γραπτών εξετάσεων. Δεν έχουν όλοι την υπομονή.

“Καλώ την ελληνική πολιτεία να απλοποιήσει τη διαδικασία για μας που βρίσκομαστε στη χώρα 20 και 30 χρόνια. Επί της ουσίας είμαστε Ελληνες, κανείς δεν μπορεί να μας το στερήσει αυτό. Μπορεί να μην ξέρω πότε γεννήθηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος ή να αναγνωρίζω σε φωτογραφίες τον Χαρίλαο Τρικούπη αλλά είμαι και νιώθω Ελληνίδα” καταλήγει η Μ.  

Είναι λοιπόν σαφές ότι για κάθε Γιάννη Αντετοκούνμπο και Γκόκα Λεβιάν που αποκτούν το ελληνικό διαβατήριο λόγω ιδιαίτερων προσόντων και πράξεων, υπάρχουν χιλιάδες περιπτώσεις άλλων καθημερινών ανθρώπων, ανθρώπων του μόχθου στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι οποίοι στερούνται το διαβατήριο που αξίζουν λόγω των stop που ανάβει συνεχώς το ελληνικό κράτος. 

Οι άνθρωποι αυτοί παραμένουν έτσι σε μία ιδιότυπη ομηρία εδώ και δεκαετίες και παρά το γεγονός ότι συμμετέχουν ενεργά στο κοινωνικό γίγνεσθαι, η Ελλάδα δεν τους δίνει το δικαίωμα να αποφασίζουν για το μέλλον τους όπως οι υπόλοιποι πολίτες. Η χώρα, κοντολογίς, επιδεικνύει φοβικά αντανακλαστικά απέναντι σε ανθρώπους που έχει ήδη ενσωματώσει κοινωνικά και οικονομικά.