Ανάλυση: Η θεαματική στροφή του Κιέβου και η εναλλακτική πρόταση της Μόσχας για εκεχειρία

Οι νέες διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία, που πραγματοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, δεν έφεραν την πολυπόθητη πρόοδο για την επίτευξη μιας εκεχειρίας, ωστόσο δεν σηματοδότησαν και πλήρες αδιέξοδο. Αντιθέτως, αναδείχθηκε μια περίπλοκη εικόνα διασταυρούμενων στρατηγικών, πιέσεων από την Ουάσινγκτον και διαφορετικών αφηγήσεων, με την κάθε πλευρά να προσπαθεί να πλαισιώσει τις θέσεις της ως λογικές και ρεαλιστικές.

Σπύρος Σιδέρης

Οι προτάσεις που αντάλλαξαν Μόσχα και Κίεβο συνιστούν βήμα, όχι όμως προς έναν άμεσο τερματισμό του πολέμου, αλλά προς μια ενδιάμεση, τακτική διαχείριση της σύγκρουσης.

Η ουκρανική πρόταση, που δημοσιοποιήθηκε από δυτικά μέσα ενημέρωσης πριν τη συνάντηση, προβλέπει κατάπαυση του πυρός στη γραμμή του μετώπου, κάτι που συνιστά de facto αποδοχή της ρωσικής κατοχής σε περίπου το 20% της επικράτειας της Ουκρανίας.

Πρόκειται για μια θεαματική στροφή, αν αναλογιστεί κανείς ότι πριν λίγους μήνες ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και άλλοι αξιωματούχοι χαρακτήριζαν τέτοιου είδους ειρηνευτικά σενάρια «προδοσία» και «παραίτηση». Σήμερα, οι όροι αυτοί αποτελούν μέρος επίσημου εγγράφου, εγκεκριμένου στο ανώτατο επίπεδο. Η στροφή αυτή δεν έγινε εθελοντικά. Όπως αναφέρεται από ουκρανικές πηγές, η απόφαση ελήφθη υπό την πιεστική παρότρυνση των Ηνωμένων Πολιτειών, με την προσδοκία ότι η Ρωσία θα απορρίψει την εκεχειρία και θα εμφανιστεί ως η αδιάλλακτη πλευρά, επιτρέποντας έτσι στο Κίεβο να διεκδικήσει περισσότερη υποστήριξη από τον Ντόναλντ Τραμπ.

Η Μόσχα όμως δεν κινήθηκε με πλήρη προβλεψιμότητα. Παρότι τα σήματα από το Κρεμλίνο παραμένουν αντιφατικά, η ρωσική αντιπροσωπεία έφτασε στην Κωνσταντινούπολη και συμμετείχε κανονικά στη συνάντηση, παρά τις προβλέψεις για ακύρωση μετά τα ουκρανικά πλήγματα σε αεροπορικές βάσεις. Η συνάντηση διήρκεσε λίγο περισσότερο από μία ώρα και οι δύο πλευρές αντάλλαξαν μνημόνια με τις προτάσεις τους. Η ουκρανική πλευρά επιμένει στη διεξαγωγή συνομιλιών σε επίπεδο ηγετών, ζητώντας συνάντηση Ζελένσκι – Πούτιν, κάτι που η Ρωσία απορρίπτει.

Σύμφωνα με διαρροές που επικαλείται το Axios, η ρωσική πρόταση επιμένει στην αποχώρηση των ουκρανικών στρατευμάτων από Ντονέτσκ, Λουγκάνσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα, ως απαραίτητη προϋπόθεση για μακροχρόνια εκεχειρία. Παράλληλα, στον ουκρανικό φάκελο περιλαμβάνονται όροι που είναι εξίσου μη αποδεκτοί για τη Μόσχα: πληρωμή αποζημιώσεων, εγκατάλειψη του ουδέτερου καθεστώτος και παρουσία ξένων στρατευμάτων στο ουκρανικό έδαφος. Η ρωσική πλευρά, διά του Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, αν και δεν ανακοίνωσε πρόοδο, εξέφρασε ικανοποίηση για την τροχιά των συνομιλιών.

Πέραν των στρατηγικών διαφορών, συμφωνήθηκαν δύο πρακτικά βήματα: μαζικές ανταλλαγές αιχμαλώτων — περίπου 1000 έως 1200 άτομα — και παράδοση 6000 σορών από τη Ρωσία στην Ουκρανία. Επίσης, εξετάζεται προσωρινή εκεχειρία 2-3 ημερών σε περιοχές του μετώπου, ώστε να περισυλλεγούν οι νεκροί. Σημειώθηκε πρόοδος και στο ζήτημα των 339 παιδιών από την Ουκρανία, που η Μόσχα δηλώνει έτοιμη να επιστρέψει εφόσον εντοπιστούν οι νόμιμοι κηδεμόνες τους.

Το πιο ενδιαφέρον σημείο αφορά τις εναλλακτικές προτάσεις της Ρωσίας για 30ήμερη εκεχειρία. Στο κείμενο που δημοσιοποιήθηκε σε διεθνή μέσα, αναφέρεται ότι αν δεν υπάρξει απόσυρση των ουκρανικών στρατευμάτων από τις τέσσερις περιοχές, τότε η Μόσχα μπορεί να δεχθεί προσωρινή παύση πυρός, υπό συγκεκριμένους όρους: απαγόρευση αναδιάταξης των ουκρανικών δυνάμεων, παύση της κινητοποίησης, διακοπή ξένης στρατιωτικής βοήθειας, έλλειψη ξένων στρατιωτών στην Ουκρανία, διακοπή των δολιοφθορών εναντίον της Ρωσίας, αμοιβαία αμνηστία, κατάργηση του στρατιωτικού νόμου και προκήρυξη εκλογών μέσα σε 100 ημέρες.

Αν και η Ουκρανία αναμένεται να απορρίψει άμεσα και αυτή την παραλλαγή της ρωσικής πρότασης, το γεγονός ότι δεν απαιτεί αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων καθιστά την πρόταση λιγότερο απόλυτη και άρα εν δυνάμει εργαλείο πίεσης ή διαπραγμάτευσης. Καθοριστικό ρόλο θα παίξει η αντίδραση του Τραμπ, αφού η στάση της Ουάσινγκτον θα δώσει και την κατεύθυνση της επόμενης φάσης: συνέχιση πολέμου με αυξημένη δυτική στήριξη ή παρατεταμένη φάση τακτικών παγώματος και διαμεσολάβησης.

Όσο όμως οι δύο πλευρές διατηρούν ασυμβίβαστες βασικές θέσεις, ο τερματισμός του πολέμου παραμένει απίθανος. Οι πραγματιστικές ρυθμίσεις — όπως ανταλλαγές, επιστροφές, τακτικές παύσεις — είναι οι μόνες εφικτές εξελίξεις στο παρόν στάδιο. Η ουκρανική πλευρά επιδιώκει την επίδειξη καλής θέλησης προς την αμερικανική διοίκηση, ενώ η ρωσική επιθυμεί να καθυστερήσει τη λήψη νέων κυρώσεων και να ανοίξει δίαυλο με την Ουάσινγκτον, ελπίζοντας πως μια πολιτική συμφωνία μπορεί να προηγηθεί του τέλους του πολέμου.

Επομένως, αν και οι συνομιλίες δεν κατέληξαν σε συμφωνία εκεχειρίας, δεν έκλεισαν, και οι επαφές συνεχίζονται — γεγονός που από μόνο του αποτελεί μια μικρή, αλλά αξιοσημείωτη μεταβολή.