Ανάλυση/Γάζα:Η “στροφή” της Δύσης, η παθητική στάση του αραβικού κόσμου και η δυναμική των λαών

Καθώς οι εικόνες από τη Γάζα κατακλύζουν τον παγκόσμιο Τύπο, με τις αεροπορικές επιθέσεις, την πολιορκία, τις ανθρωπιστικές κρίσεις και τα κύματα εκτοπισμένων Παλαιστινίων, μια αντίφαση προκαλεί όλο και περισσότερα ερωτήματα: οι δυτικές χώρες, που για δεκαετίες συντάσσονταν με τις ισραηλινές πολιτικές, προχωρούν πλέον σε επανεξέταση των σχέσεών τους με το Ισραήλ, ενώ οι αραβικές κυβερνήσεις περιορίζονται σε γενικόλογες δηλώσεις. Αυτή η σιωπή των Αράβων, σε αντίστιξη με την αυξανόμενη δυτική ρητορική, εγείρει αμείλικτα ερωτήματα: Ποιοι μηχανισμοί καθορίζουν τη στάση του αραβικού κόσμου;

Σπύρος Σιδέρης

Γιατί ενώ το Ισραήλ αντιμετωπίζει πρωτοφανή διεθνή κριτική, οι αραβικές πρωτεύουσες δείχνουν παραλυμένες ή ακόμη και αδιάφορες;

Ανατροπή στις δυτικές θέσεις

Αναλυτές υποστηρίζουν ότι η μετατόπιση της στάσης αρκετών δυτικών κυβερνήσεων οφείλεται σε συνδυασμό πολιτικών και κοινωνικών πιέσεων. Οι διαδηλώσεις, η δημόσια κατακραυγή, αλλά και οι εσωτερικές πολιτικές πιέσεις σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες φαίνεται πως έπαιξαν ρόλο στην αλλαγή της ρητορικής.

Οι κυρώσεις κατά Ισραηλινών εποίκων, η αναστολή στρατιωτικών συμφωνιών και η έκκληση για ανθρωπιστική πρόσβαση στη Γάζα, αποτελούν, σύμφωνα με παρατηρητές, ενδείξεις μιας νέας ευρωπαϊκής ισορροπίας ανάμεσα στη στρατηγική ασφάλειας και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Ειδικοί επισημαίνουν ότι αυτή η αλλαγή δεν είναι αποκομμένη από τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση, η αστάθεια στο ΝΑΤΟ, η ενεργειακή κρίση και οι αντιφάσεις της Ουάσιγκτον ενθάρρυναν χώρες της Ευρώπης να διαφοροποιήσουν τη στάση τους σε ζητήματα όπου άλλοτε ακολουθούσαν παθητικά την αμερικανική στρατηγική.

Η αραβική σιωπή ως πολιτικό σύμπτωμα

Στον αντίποδα, αναλυτές παρατηρούν ότι η απουσία ισχυρών αραβικών παρεμβάσεων δεν είναι απλώς πολιτική αμηχανία. Αντιθέτως, πιστεύεται ότι αντανακλά βαθύτερες δομικές μετατοπίσεις στις σχέσεις ανάμεσα στις αραβικές κυβερνήσεις και στην υπόθεση της Παλαιστίνης.

Πολλοί υποστηρίζουν ότι η παλαιστινιακή αντίσταση δεν θεωρείται πλέον σύμμαχος, αλλά αντίπαλος ορισμένων καθεστώτων, κυρίως λόγω της πολιτικής και οικονομικής εξομάλυνσης με το Ισραήλ τα τελευταία χρόνια.

Ειδικοί τονίζουν ότι σε αρκετές χώρες της περιοχής η πολιτική δράση έχει ποινικοποιηθεί, τα συνδικάτα και τα κοινοβούλια έχουν αδρανοποιηθεί, ενώ η αλληλεγγύη με τους Παλαιστινίους παρουσιάζεται ως απειλή για τη σταθερότητα. Αυτό σημαίνει ότι το πολιτικό κόστος μιας ρητής υποστήριξης προς τη Γάζα κρίνεται υψηλότερο από το ηθικό ή ιστορικό καθήκον.

Η οικονομική εξάρτηση και η εξωτερική νομιμοποίηση

Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η σιωπή συνδέεται με την εξάρτηση από τις δυτικές δυνάμεις. Χώρες που στηρίζονται σε αμερικανική και ευρωπαϊκή οικονομική ή στρατιωτική βοήθεια, διστάζουν να υπερασπιστούν ανοιχτά τους Παλαιστινίους, υπό τον φόβο εμπλοκής ή κυρώσεων. Η συσχέτιση της αλληλεγγύης προς τη Γάζα με την τρομοκρατία, η παρακολούθηση δωρεών και η ποινικοποίηση του σχετικού λόγου, δημιουργούν ένα περιβάλλον φόβου και συμμόρφωσης.

Παράλληλα, υποστηρίζεται ότι η νομιμοποίηση ορισμένων αραβικών καθεστώτων εξαρτάται περισσότερο από τη στήριξη του εξωτερικού παρά από τη λαϊκή βούληση. Σε τέτοιο πλαίσιο, η πολιτική για τη Γάζα δεν διαμορφώνεται με βάση αρχές ή συναισθήματα, αλλά ως ψυχρή εξίσωση συμφερόντων.

Ο αδύναμος Αραβικός Σύνδεσμος και η θεσμική κρίση

Επιπλέον, η αδυναμία του Αραβικού Συνδέσμου να διαμορφώσει ενιαία στρατηγική γραμμή ή να ασκήσει ουσιαστική πίεση, αποτυπώνει τη διάλυση των συλλογικών θεσμών στον αραβικό κόσμο.

Η εσωτερική διάσπαση, οι αντίρροπες ιδεολογικές κατευθύνσεις, αλλά και η αμοιβαία δυσπιστία μεταξύ κρατών, παρεμποδίζουν την οποιαδήποτε συντονισμένη δράση.

Αναλυτές επισημαίνουν ότι ακόμη και οι αραβικές σύνοδοι κορυφής έχουν απολέσει τη συμβολική και πρακτική τους αξία, μην κατορθώνοντας να εκφράσουν τη βούληση των κοινωνιών ή να χαράξουν κοινή ατζέντα.

Η πολιτική του εκτοπισμού και η ανατριχιαστική αδράνεια

Παρατηρητές προειδοποιούν ότι η σιωπή των αραβικών κρατών αποκτά πιο επικίνδυνη διάσταση καθώς το Ισραήλ φέρεται να εξετάζει σενάρια αναγκαστικής μετανάστευσης Παλαιστινίων προς γειτονικές αραβικές χώρες, με την επίφαση του «εθελοντισμού».

Η πολιτική του λιμού και της βίαιης εκκένωσης της Γάζας φαίνεται να γίνεται ανεκτή από ορισμένους, παρά το γεγονός ότι παραβιάζει κάθε έννοια του διεθνούς δικαίου.

Σύμφωνα με ορισμένες ερμηνείες, ο φόβος για εσωτερικές αναταράξεις ή αποσταθεροποίηση συνόρων, οδηγεί αρκετούς ηγέτες στην παθητική συναίνεση. Αντί να καταγγέλλουν την ισραηλινή επιθετικότητα, μεταθέτουν την ευθύνη στην παλαιστινιακή πλευρά, κατηγορώντας την για ανευθυνότητα και υπερβολική αντίσταση.

Η ευρωπαϊκή μεταστροφή δεν είναι χωρίς όρους

Παρά την εντεινόμενη ρητορική των δυτικών πρωτευουσών, ειδικοί προειδοποιούν ότι η νέα στάση δεν πρέπει να ιδωθεί ανεπιφύλακτα ως στροφή ανθρωπισμού.

Η ενεργειακή στρατηγική, η προσπάθεια περιορισμού του ρωσικού και κινεζικού επηρεασμού, και η επανατοποθέτηση της Ευρώπης στο διεθνές σύστημα, θεωρούνται βασικά κίνητρα.

Ωστόσο, πολλοί θεωρούν ότι, ακόμη και αν η συμπάθεια προς τον παλαιστινιακό λαό δεν είναι η κινητήριος δύναμη, οι πολιτικές συνέπειες των νέων δυτικών τοποθετήσεων είναι σημαντικές. Η προώθηση για πάγωμα των εξοπλισμών, η αναστολή συμφωνιών και η δημόσια πίεση για ανθρωπιστική παρέμβαση, δημιουργούν ένα νέο πολιτικό πεδίο, στο οποίο η αραβική παθητικότητα γίνεται ακόμη πιο εμφανής.

Η λαϊκή πίεση ως τελευταία ελπίδα

Αναλυτές σημειώνουν ότι η μοναδική δυναμική που απομένει είναι αυτή των λαών: των διαδηλώσεων, των πρωτοβουλιών αλληλεγγύης, της κοινωνίας των πολιτών. Παρά τις απαγορεύσεις, τις λογοκρισίες και τις διώξεις, οι λαϊκές πιέσεις, τόσο σε Δύση όσο και σε Ανατολή, παραμένουν κρίσιμες.

Η αλληλεγγύη με τους Παλαιστινίους, υποστηρίζεται, δεν μπορεί να εξαφανιστεί, ακόμη και αν τα καθεστώτα προσπαθούν να την ελέγξουν ή να την καταστείλουν. Η ιστορική μνήμη, η ηθική αντίσταση και η αξίωση για δικαιοσύνη, είναι πολιτισμικά και ηθικά θεμέλια που δεν μπορούν να ακυρωθούν με διατάγματα.