Heritage Foundation: Γιατί η έκθεση του κορυφαίου συντηρητικού think tank… αλλάζει “πίστα” στις σχέσεις ΗΠΑ–Ισραήλ

Σε μια περίοδο κατά την οποία η εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών εισέρχεται σε τροχιά επανακαθορισμού, η νέα έκθεση του Heritage Foundation, που δημοσιεύθηκε στις 12 Μαΐου 2025, προτείνει έναν δραστικό μετασχηματισμό της στρατηγικής σχέσης με το Ισραήλ. Η κορυφαία δεξαμενή σκέψης της παλαιοσυντηρητικής αμερικανικής δεξιάς εισηγείται τη σταδιακή κατάργηση της στρατιωτικής βοήθειας προς το Ισραήλ έως το 2047 και τη μετάβαση σε ένα νέο πλαίσιο στρατηγικής εταιρικής σχέσης.

Σπύρος Σιδέρης

Η πρόταση αυτή, που εκκινεί από την επιδίωξη οικονομικού ρεαλισμού και γεωπολιτικής αυτονομίας, σηματοδοτεί ρήξη με δεκαετίες αμερικανικής δέσμευσης προς το εβραϊκό κράτος και προκαλεί αίσθηση στο διεθνές διπλωματικό τοπίο.

Απομάκρυνση από την «υπερεξάρτηση»

Η έκθεση προτείνει τη σταδιακή μείωση της στρατιωτικής χρηματοδότησης από το 2032 και την πλήρη κατάργησή της έως το 2047, αντικαθιστώντας την με ένα πλέγμα ισότιμης συνεργασίας. Σε μια συγκυρία που ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επαναφέρει το δόγμα της κατανομής των βαρών στους διεθνείς οργανισμούς και τους συμμάχους των ΗΠΑ, το Ισραήλ προτείνεται να αναλάβει μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για την ασφάλειά του.

Η Heritage Foundation δεν περιορίζεται στην οικονομική διάσταση. Θέτει επί τάπητος ένα ευρύτερο στρατηγικό σχέδιο επαναπροσδιορισμού της αμερικανικής παρουσίας στη Μέση Ανατολή, που εντάσσεται στο όραμα της πολυπολικότητας και της περιφερειακής σταθερότητας. Η πρόταση ευθυγραμμίζεται με την αμερικανική επιθυμία για αποδέσμευση από σταθερές υποχρεώσεις, χωρίς ωστόσο να θυσιάζει τη στρατιωτική υπεροχή του Ισραήλ.

Σύγκλιση με τον μουσουλμανικό κόσμο μέσω οικονομικής ολοκλήρωσης

Ένας βασικός άξονας της έκθεσης είναι η εμβάθυνση των οικονομικών σχέσεων Ισραήλ–γειτονικών χωρών μέσω των Συμφωνιών του Αβραάμ. Η αναβάθμιση της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου του 1985, η ενίσχυση των ενεργειακών επενδύσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και η προώθηση έργων ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου με αραβικές χώρες, στοχεύουν σε μια σύγκλιση συμφερόντων με τον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο.

Ταυτόχρονα, ενισχύεται η στρατηγική σημασία του Ισραήλ στον διάδρομο Μέσης Ανατολής – Ασίας – Ευρώπης, με αναφορά σε πρωτοβουλίες όπως IMEC, I2U2 και MERC, οι οποίες λειτουργούν ως εναλλακτικές στις κινεζικές υποδομές του Belt and Road.

Η αμφισβήτηση του φιλοϊσραηλινού δόγματος

Η πολιτική του Τραμπ καθιστά σαφές ότι το μοντέλο άνευ όρων υποστήριξης προς το Ισραήλ τίθεται υπό επανεξέταση. Οι δημόσιες επιπλήξεις προς τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, η απευθείας αναφορά στη Χαμάς, αλλά και η άρση κυρώσεων στη Συρία, υποδηλώνουν μια αναδιαμόρφωση του αμερικανικού ρόλου στην περιοχή. Ο στόχος είναι μια ρεαλιστική στρατηγική απομόνωσης των ΗΠΑ από τις εντάσεις της Μέσης Ανατολής, χωρίς απώλεια ερεισμάτων.

Η Heritage χαρακτηρίζει την τρέχουσα δέσμευση προς το Ισραήλ ως ασύμμετρη και προτείνει την αντικατάστασή της με μια πρωτοβουλία ισότητας. «Δεν πρέπει να δανειζόμαστε από την Κίνα για να χρηματοδοτούμε ξένους στρατούς», δηλώνει χαρακτηριστικά ο Thomas Massie, ενσαρκώνοντας τον μεταμοντέρνο απομονωτισμό που επεκτείνεται εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος.

Η πρόκληση της χρονικής συγκυρίας και οι αντιδράσεις

Η πρόταση της έκθεσης ήρθε σε μια ιδιαίτερα ευαίσθητη χρονική στιγμή. Η ισραηλινή πρεσβεία στις ΗΠΑ ακύρωσε τη συμμετοχή της στην εκδήλωση παρουσίασης της έκθεσης, ενώ οργανώσεις όπως η Democratic Majority for Israel (DMFI) χαρακτήρισαν την πρόταση «προδοσία της διαχρονικής δέσμευσης των ΗΠΑ στην ασφάλεια του Ισραήλ».

Ορισμένα δημοσιεύματα, όπως του Jewish Insider, έκαναν λόγο για πολιτική αδεξιότητα, επισημαίνοντας ότι μια τέτοια πρόταση υπονομεύει την ψυχολογική και διπλωματική στήριξη του Ισραήλ σε περίοδο πολεμικών επιχειρήσεων και διεθνούς πίεσης.

Ωστόσο, η έκθεση δεν αμφισβητεί την ύπαρξη του Ισραήλ ούτε τη στρατηγική του αξία. Αντιθέτως, θέτει ως στόχο «το μέλλον του εβραϊκού κράτους στον δεύτερο αιώνα να βρίσκεται εξ ολοκλήρου υπό ισραηλινό έλεγχο, χωρίς εξαρτήσεις». Αυτή η αρχή συγκροτεί το νέο συμβόλαιο εμπιστοσύνης, που αντικαθιστά τη λογική της κηδεμονίας με αυτή της αμοιβαίας εταιρικότητας.

Η Heritage ως στρατηγικό εργαστήριο πολιτικής

Δεν είναι η πρώτη φορά που το Heritage Foundation παίζει ρόλο νομοθετικού πιλότου για συντηρητικές κυβερνήσεις. Το περιοδικό “Mandate for Leadership” αποτέλεσε το βασικό πλαίσιο πολιτικής του Ρόναλντ Ρίγκαν και το 60% των προτάσεών του εφαρμόστηκε.

Η εγγύτητα με τον Τραμπ είναι χαρακτηριστική: από την κατάργηση του Υπουργείου Παιδείας μέχρι την αναδιάρθρωση των υπηρεσιών εσωτερικής ασφάλειας, η διοίκησή του υιοθετεί μεγάλο μέρος των εισηγήσεών της δεξαμενής σκέψης.

Η έκθεση αυτή λειτουργεί, επομένως, ως εργαλείο επαναπροσδιορισμού του αμερικανικού συντηρητισμού, επεκτείνοντας τον οικονομικό ρεαλισμό και την στρατηγική αποστασιοποίηση και στη Μέση Ανατολή.

Ένα νέο γεωπολιτικό αφήγημα

Το κύριο αφήγημα της έκθεσης είναι ότι οι ΗΠΑ πρέπει να παραμείνουν ηγεμονικές, αλλά όχι σε ρόλο αυτοχρηματοδοτούμενου εγγυητή κάθε συμμάχου τους. Η συνεργασία με το Ισραήλ, σύμφωνα με το νέο μοντέλο, οφείλει να βασίζεται στην τεχνολογική και ενεργειακή συνέργεια, τη συμμετρική στρατιωτική συνεισφορά, και την πολιτική ευθυγράμμιση, χωρίς όμως αυτόματες επιδοτήσεις.

Ο στόχος είναι ένας νέος τύπος συμμαχίας, ο οποίος θα επιτρέπει την αναδιάταξη των ΗΠΑ παγκοσμίως, χωρίς να αποσταθεροποιεί στρατηγικούς εταίρους όπως το Ισραήλ. Αυτός ο τύπος «ισορροπημένης σχέσης», παρότι προκαλεί αντιδράσεις, είναι πιθανό να αποκτήσει μεγαλύτερη στήριξη εντός του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος τα επόμενα χρόνια.

Η έκθεση του Heritage Foundation συνιστά ένα ιστορικό ορόσημο για τη διαμόρφωση της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στο Ισραήλ. Ενώ η πρόταση της σταδιακής κατάργησης της στρατιωτικής βοήθειας κλονίζει τη συναισθηματική και πολιτική παρακαταθήκη δεκαετιών, ανοίγει τον δρόμο για ένα νέο πραγματιστικό συμβόλαιο αμοιβαίων συμφερόντων. Καθώς η πολυπολική τάξη επαναπροσδιορίζει τα όρια της παγκόσμιας επιρροής, οι ΗΠΑ δείχνουν να προσαρμόζουν τις παλιές συμμαχίες τους στο μέτρο των νέων προκλήσεων.