Ανάλυση: Πού το πάει ο Τραμπ; Αποδέχεται το “δόγμα” Πούτιν, σε δίλημμα ο Ζελένσκι-Τα σενάρια

Η ειρηνευτική εξίσωση στην Ουκρανία εισέρχεται σε νέα φάση, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ –μέσω δηλώσεών του αλλά και της επικοινωνίας του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν– αποδέχεται πλήρως το ρωσικό πλαίσιο διευθέτησης: «πρώτα διαπραγματεύσεις, μετά κατάπαυση του πυρός». Μια στρατηγική που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη γραμμή του Κιέβου και των Ευρωπαίων ηγετών, οι οποίοι είχαν ζητήσει από την Ουάσινγκτον να πιέσει τη Μόσχα για άμεση εκεχειρία και στη συνέχεια για διπλωματική λύση.

Σπύρος Σιδέρης

Η απόφαση του Τραμπ να μην ασκήσει καμία δημόσια πίεση ή κυρώσεις στη Ρωσία, και αντί αυτού να ενθαρρύνει απευθείας συνομιλίες μεταξύ των δύο εμπόλεμων πλευρών, δημιουργεί ένα διπλωματικό ρήγμα στον δυτικό συνασπισμό υπέρ της Ουκρανίας, ενώ φέρνει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι σε μια δύσκολη καμπή, αναγκάζοντάς τον να επιλέξει ανάμεσα στη στρατηγική αντίσταση και στη ρεαλιστική διπλωματία.

Η φόρμουλα Πούτιν και η ανατροπή του τελεσιγράφου

Η βασική απαίτηση της Μόσχας από την έναρξη του πολέμου ήταν σαφής: οι συνομιλίες να προηγηθούν της παύσης των εχθροπραξιών, ώστε να κερδίσει η Ρωσία περισσότερο στρατιωτικό έδαφος και διαπραγματευτικό πλεονέκτημα.

Οι δυτικοί εταίροι του Κιέβου, όμως, απέρριψαν αυτή τη λογική ως ένα εργαλείο καθυστέρησης και καταναγκαστικής διπλωματίας.

Στις 10 Μαΐου, Ζελένσκι και Ευρωπαίοι ηγέτες πρότειναν ένα τελεσίγραφο προς τη Μόσχα: κατάπαυση του πυρός με συγκεκριμένη ημερομηνία και στη συνέχεια συνομιλίες. Ωστόσο, ο Τραμπ φρόντισε να αγνοήσει πλήρως αυτή την πρόταση, στέλνοντας το δικό του μήνυμα: η Ρωσία και η Ουκρανία να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι και να τα βρουν οι ίδιες, χωρίς εξωτερική επιβολή.

Ο Γιούρι Ουσακόφ, σύμβουλος του Ρώσου προέδρου, επιβεβαίωσε ότι δεν τέθηκε κανένα χρονοδιάγραμμα για κατάπαυση του πυρός, τονίζοντας ότι η επικοινωνία Πούτιν – Τραμπ ήταν θετική και γεμάτη «απεριόριστες δυνατότητες».

Ζελένσκι υπό πίεση: Τα τρία σενάρια

Η στρατηγική του Τραμπ φέρνει τον Ουκρανό πρόεδρο σε θέση άμυνας. Ο Ζελένσκι αντιμετωπίζει τώρα τρία βασικά σενάρια:

1. Να αρνηθεί τις διαπραγματεύσεις χωρίς κατάπαυση του πυρός. Σε αυτή την περίπτωση, όμως, διακινδυνεύει να διαρρήξει τις σχέσεις του με τις ΗΠΑ, στερώντας από τη χώρα του πολύτιμη στρατιωτική και οικονομική στήριξη. Ο ίδιος προειδοποίησε: «Του ζήτησα (τον Τραμπ) να μην δεχτεί τίποτα για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία».
2. Να αποδεχθεί τον διάλογο αλλά να προσέλθει στις συνομιλίες χωρίς σημαντικές υποχωρήσεις, ελπίζοντας ότι η ρωσική επίθεση θα αποδυναμωθεί. Όμως κάτι τέτοιο προϋποθέτει συνέχιση της στήριξης από την Ουάσιγκτον, που προς το παρόν παραμένει ασαφής.
3. Να προβεί σε ουσιαστικούς συμβιβασμούς, αναγνωρίζοντας την ενδεχόμενη αδυναμία στο πεδίο της μάχης, με στόχο την επιτάχυνση της σύναψης συμφωνίας και τον τερματισμό του πολέμου, έστω και με επώδυνους όρους.

Και τα τρία σενάρια ενέχουν σοβαρούς κινδύνους για τον Ζελένσκι – πολιτικούς, στρατιωτικούς και διπλωματικούς. Η επιλογή του θα κρίνει την πορεία του πολέμου αλλά και την πολιτική του επιβίωση.

Ο ρόλος του αμερικανικού Κογκρέσου: Κυρώσεις ή αδιέξοδο;

Μια πιθανή απόπειρα των Δημοκρατικών και των φιλοουκρανών Ρεπουμπλικάνων είναι να καταθέσουν στο Κογκρέσο νομοσχέδιο για δασμούς 500% στις ρωσικές εξαγωγές, προκειμένου να πιέσουν τη Μόσχα.

Ωστόσο, ο Τραμπ μπορεί να ασκήσει προεδρικό βέτο και να ακυρώσει την πρωτοβουλία.

Αν ο Λευκός Οίκος ταχθεί κατηγορηματικά κατά του εγγράφου, δεν είναι βέβαιο ότι θα φτάσει καν στην ολομέλεια. Η σύγκρουση εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας στις ΗΠΑ θα αποτελέσει άλλο ένα εμπόδιο για την ενιαία στάση απέναντι στη Ρωσία.

Απευθείας συνομιλίες ή πολυμερής συνάντηση;

Ο Τραμπ, στο μήνυμά του, ήταν σαφής: «Η Ρωσία και η Ουκρανία θα αρχίσουν αμέσως διαπραγματεύσεις… Οι όροι θα συμφωνηθούν μεταξύ των δύο πλευρών». Πρόκειται για ξεκάθαρη προτροπή σε διμερή διάλογο, χωρίς την παρουσία τρίτων χωρών.

Από την πλευρά του, ο Ζελένσκι φαίνεται να εξετάζει ένα εναλλακτικό σχήμα, προτείνοντας μια πολυμερή συνάντηση με συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ρωσίας, της Ε.Ε. και της Ουκρανίας. Πρότεινε ως τόπους διεξαγωγής την Τουρκία, το Βατικανό ή την Ελβετία.

Η πρότασή του εντάσσεται στην προσπάθεια να εμποδίσει τις αποκλειστικά ρωσο-ουκρανικές συνομιλίες, που θεωρεί ότι θα διεξαχθούν υπό ανισόρροπες συνθήκες. Ο στόχος είναι να κρατήσει εντός του διαπραγματευτικού πλαισίου και τους ευρωπαίους εταίρους, ώστε να μην παραμεριστεί η διεθνής νομιμότητα.

Ο κίνδυνος παράτασης του πολέμου και το στοίχημα του Πούτιν

Πολλοί αναλυτές της Δύσης θεωρούν ότι ο Πούτιν δεν στοχεύει πραγματικά σε γρήγορη ειρήνη. Αντιθέτως, επιδιώκει να παρατείνει τις συνομιλίες, ενώ συνεχίζει τον πόλεμο στο μέτωπο, προσδοκώντας στρατιωτικά κέρδη που θα ενισχύσουν τις διαπραγματευτικές θέσεις της Ρωσίας.

Η φόρμουλα «διαπραγματεύσεις χωρίς εκεχειρία» μπορεί να προσφέρει στη Μόσχα ένα παράθυρο επιθετικών κινήσεων, την ώρα που η Ουκρανία εξαντλεί πόρους και υποστήριξη. Η κατάσταση στο πεδίο θα επηρεάσει καθοριστικά την έκβαση της ειρηνευτικής διαδικασίας.

Ανοιχτή πόρτα αλλά αβέβαιο μέλλον

Η πόρτα για μια ειρηνική λύση έχει ανοίξει, έστω και υπό ασύμμετρους όρους. Η πιθανότητα κλιμάκωσης, με απειλές πυρηνικών, κυρώσεων και ενεργειακού εκβιασμού, φαίνεται –προς το παρόν– να έχει υποχωρήσει. Ωστόσο, η διαπραγματευτική ισορροπία παραμένει ευμετάβλητη.

Ο Τραμπ, προωθώντας μια συμφωνία Ρωσίας – Ουκρανίας χωρίς δυτική επιβολή, δείχνει να επιδιώκει μια νέα τάξη ισορροπιών, στην οποία οι ΗΠΑ δεν θα είναι πλέον εγγυητής αλλά ενορχηστρωτής από απόσταση.

Η Ουκρανία, εν τω μεταξύ, καλείται να απαντήσει στο δίλημμα: αγώνας μέχρι τέλους ή δύσκολη ειρήνη;

Το αποτέλεσμα θα κριθεί όχι μόνο από την πολιτική βούληση, αλλά και από τη δυναμική στο πεδίο της μάχης, τη διπλωματική επιρροή και την αντοχή των κοινωνιών.