Παρασκήνιο-Κωνσταντινούπολη: Προσδοκία και τακτική- Τι πραγματικά ανέδειξαν οι πρώτες απευθείας συνομιλίες Ουκρανίας-Ρωσίας

Σε μια περίοδο γενικευμένης αβεβαιότητας για την πορεία του πολέμου στην Ουκρανία και της γεωπολιτικής ισορροπίας στην Ευρασία, η Κωνσταντινούπολη φιλοξένησε τον πρώτο γύρο απευθείας συνομιλιών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας μετά από τρία χρόνια. Η πόλη του Βοσπόρου αποτέλεσε και πάλι ένα νευραλγικό σημείο διπλωματίας, επιβεβαιώνοντας τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας ως γέφυρα ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή. Οι συνομιλίες, που πραγματοποιήθηκαν με τη διαμεσολάβηση των Ηνωμένων Πολιτειών και την παρουσία ευρωπαίων ηγετών στο παρασκήνιο, επιχείρησαν να διαγνώσουν όχι μόνο τις προθέσεις των άμεσων εμπλεκομένων αλλά και τον προσανατολισμό των διεθνών δυνάμεων απέναντι στην προοπτική κατάπαυσης του πυρός.

Σπύρος Σιδέρης

Τι συνέβη στην Κωνσταντινούπολη

Η συνάντηση της Παρασκευής αποτέλεσε το επιστέγασμα μιας διπλωματικής προετοιμασίας που ξεκίνησε την Πέμπτη, όταν η ρωσική αντιπροσωπεία έφτασε στην Κωνσταντινούπολη. Η ουκρανική πλευρά καθυστέρησε να εμφανιστεί. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε πολύωρες συνομιλίες με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πριν ανακοινώσει την αποστολή του Ρουστάμ Ουμέροφ ως επικεφαλής της ουκρανικής αντιπροσωπείας.

Η διαδικασία ξεκίνησε αργά, με κάθε πλευρά να πραγματοποιεί ξεχωριστές συναντήσεις με τους Αμερικανούς. Ο υπουργός Εξωτερικών Ρούμπιο συναντήθηκε με Ουμέροφ, Αντρίι Γιέρμακ και Ντμίτρο Σιμπίχα, ενώ ο Ρώσος επικεφαλής Βλαντίμιρ Μεντίνσκι συνομίλησε με τον Μάικλ Άντον, εκπρόσωπο του State Department και πρώην αξιωματούχο της κυβέρνησης Τραμπ. Ο Άντον, γνωστός για τον ρόλο του στο στρατηγικό δόγμα MAGA, φέρεται να επεδίωξε κατ’ ιδίαν συνεννόηση με τη Μόσχα, αν και το περιεχόμενο της συνάντησης δεν δημοσιοποιήθηκε.

Οι κοινές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν αργότερα, με τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν να απευθύνει έκκληση για ειρήνη. Η συνάντηση διήρκεσε δύο ώρες και πραγματοποιήθηκε κεκλεισμένων των θυρών. Παρά τις δυσοίωνες φήμες περί κατάρρευσης των συνομιλιών, οι δημόσιες τοποθετήσεις των δύο πλευρών υπήρξαν πιο συγκρατημένες και εποικοδομητικές.

Ο Ουμέροφ ανακοίνωσε την πραγματοποίηση της μεγαλύτερης μέχρι στιγμής ανταλλαγής αιχμαλώτων: 1000 για 1000. Επίσης, έγινε λόγος για συζήτηση περί κατάπαυσης του πυρός και για το ενδεχόμενο συνάντησης σε ηγετικό επίπεδο μεταξύ Ζελένσκι και Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο Μεντίνσκι επιβεβαίωσε τις επαφές και ανέφερε ότι η Ρωσία έλαβε υπόψη της το ουκρανικό αίτημα για σύνοδο κορυφής, ενώ χαρακτήρισε την πορεία των συνομιλιών «ικανοποιητική».

Το τουρκικό ΥΠΕΞ επιβεβαίωσε την πρόθεση για νέο γύρο διαπραγματεύσεων, ενισχύοντας την εικόνα της Κωνσταντινούπολης ως κόμβου για τη διεθνή διαμεσολάβηση.

Τι σημαίνουν τα αποτελέσματα και πώς διαμορφώνεται η στρατηγική των πλευρών

Παρά τις δημόσιες δηλώσεις περί προόδου, τα δεδομένα των συνομιλιών αποκαλύπτουν μια σύνθετη πολιτικοστρατηγική σκακιέρα. Οι δύο πλευρές δεν φαίνεται να συγκλίνουν ουσιαστικά, αλλά μάλλον να επιχειρούν να κατοχυρώσουν θέσεις διαπραγμάτευσης.

Ουκρανία: Ο Ζελένσκι, ο οποίος στο παρελθόν απέρριπτε κάθε ιδέα εκεχειρίας ως συνθηκολόγηση, αναγκάστηκε να αναπροσαρμόσει τη στάση του έπειτα από την διακοπή της στρατιωτικής βοήθειας από τις ΗΠΑ. Η αλλαγή αυτή δεν ήταν ειλικρινής παραδοχή αλλά στρατηγική κίνηση: στόχος ήταν να εμφανιστεί η Ουκρανία ως διαλλακτική και η Ρωσία ως απορριπτική, έτσι ώστε να πιεστεί ο Τραμπ να υιοθετήσει αυστηρές κυρώσεις κατά του Κρεμλίνου και να επανεκκινήσει τη στρατιωτική στήριξη.

Παράλληλα, η ουκρανική πλευρά προχώρησε σε επικοινωνιακή εκστρατεία κατά του Πούτιν, κατηγορώντας τον ότι αποφεύγει το διάλογο, ενώ ενίσχυσε την πίεση προς τις ΗΠΑ, παρουσιάζοντας τη στάση της Ρωσίας ως εμπόδιο στην ειρήνη. Ωστόσο, η αμερικανική στάση παρέμεινε διφορούμενη: ο Τραμπ δεν φαίνεται έτοιμος να προχωρήσει σε ρήξη με τη Ρωσία, ενώ στελέχη όπως ο Ρούμπιο ασκούν πιέσεις για πιο σκληρή γραμμή.

Ρωσία: Το Κρεμλίνο φάνηκε να προσέρχεται στις συνομιλίες χωρίς προσδοκία ουσιαστικής προόδου. Οι σκληροί όροι που φέρεται να έθεσε η ρωσική πλευρά, όπως η απόσυρση των ουκρανικών δυνάμεων από εδάφη που η Μόσχα θεωρεί δικά της, συνιστούν τακτικό εργαλείο καθυστέρησης. Το Κρεμλίνο επιδιώκει να ελέγξει τον ρυθμό και να δει πώς εξελίσσεται η αμερικανική στάση προτού κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις.

Εάν η Ρωσία εκτιμήσει ότι μπορεί να επιτύχει στρατιωτικά αποτελέσματα, δεν θα δεχθεί κατάπαυση του πυρός. Αν όμως θεωρήσει ότι μακροχρόνια φθορά μπορεί να πλήξει το εσωτερικό της μέτωπο, ενδέχεται να αποδεχθεί συμφωνία, ιδίως εάν υπάρξει αντάλλαγμα από ΗΠΑ ή Ουκρανία. Μια προσωπική συνάντηση Πούτιν–Τραμπ ενδέχεται να ανοίξει τον δρόμο για ένα τέτοιο σενάριο.

ΗΠΑ: Η Ουάσινγκτον παρακολουθεί τις συνομιλίες χωρίς να έχει λάβει τελική απόφαση για την πορεία της πολιτικής της. Ο Τραμπ φέρεται να μην απογοητεύτηκε από την απουσία Πούτιν και να προωθεί την ιδέα προσωπικής συνάντησης. Η στάση αυτή αποκαλύπτει ότι οι ΗΠΑ δεν αποκλείουν λύση μέσω διαλόγου, αλλά ταυτόχρονα διατηρούν την πίεση μέσω της στρατιωτικής και οικονομικής υποστήριξης.

Η διφορούμενη θέση της Ουάσινγκτον συνιστά πίεση προς το Κίεβο να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις και να μην διακόψει τη διαδικασία, τουλάχιστον μέχρι να ξεκαθαρίσει το αμερικανικό τοπίο.

Οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη δεν απέφεραν άμεσα αποτελέσματα, ωστόσο αποτέλεσαν καθοριστική πρώτη επαφή για να διαπιστωθούν οι προθέσεις και τα όρια των πλευρών. Η αμοιβαία συμφωνία για συνέχιση των επαφών είναι ίσως το πιο χειροπιαστό αποτέλεσμα. Το Κρεμλίνο επιχειρεί να ελέγξει τον χρόνο, το Κίεβο να ελέγξει την εικόνα, και οι ΗΠΑ να ελέγξουν τη δυναμική. Σε κάθε περίπτωση, η συνέχεια των συνομιλιών, με ή χωρίς δημόσιες ανακοινώσεις, φαίνεται αναπόφευκτη.

Το ερώτημα πλέον είναι ποιος θα μετακινηθεί πρώτος: η Ουκρανία, υπό την πίεση εσωτερικών και εξωτερικών αναγκών, ή η Ρωσία, υπό την πίεση στρατιωτικών, οικονομικών και διεθνοπολιτικών μεταβλητών. Σε κάθε περίπτωση, η Τουρκία ανέλαβε και πάλι τον ρόλο του αναγκαίου ενδιάμεσου χώρου για να αρχίσει να αρθρώνεται ένας δυνητικός νέος χάρτης ειρήνης.