2025: Η χρονιά που η κλιματική κρίση έγινε καθημερινότητα

Λίγες μέρες πριν μας αποχαιρετίσει το 2025 μια ακόμα δυσάρεστη είδηση για το περιβάλλον ήρθε να σφραγίσει αυτό που όλοι υποψιαζόμαστε –και πια βιώνουμε και στην καθημερινότητά μας. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Κλιματικής Αλλαγής Copernicus (C3S) είναι σχεδόν βέβαιο ότι το 2025 θα είναι το δεύτερο θερμότερο έτος από το 1850, όταν ξεκίνησαν οι καταγραφές.

Η χρονιά που φεύγει έκανε όλους να συνειδητοποιήσουν ότι η κλιματική κρίση δεν είναι ένα μελλοντικό σενάριο αλλά μια παγκόσμια πραγματικότητα με συνέπειες που φαίνονται πια στην  οικονομία, την υγεία, την πολιτική και την κοινωνική συνοχή. Οι επιπτώσεις έγιναν ιδιαίτερα αισθητές μέσα από τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Παρατεταμένοι καύσωνες, καταστροφικές πυρκαγιές, έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες έπληξαν ταυτόχρονα διαφορετικές γωνιές του πλανήτη.

Οι δασικές πυρκαγιές έκαναν στάχτη χιλιάδες δασικές εκτάσεις και σε πολλές περιοχές απείλησαν τον αστικό ιστό, ενώ πλημμύρες δημιούργησαν μεγάλα προβλήματα σε υποδομές και καλλιέργειες. Το κόστος αποκατάστασης ήταν τεράστιο με τις οικονομίες να δοκιμάζονται.

Αύξηση της θερμοκρασίας

Πιο συγκεκριμένα η αύξηση της ακραίας ζέστης είναι άμεσο αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη μας, η οποία προκαλείται από τα αέρια του θερμοκηπίου που παγιδεύουν τη θερμότητα στην ατμόσφαιρα. Αυτό αυξάνει τη θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης, οδηγώντας σε καύσωνες με μεγάλη διάρκεια και ένταση.

Η αδιάκοπη αύξηση των επιπέδων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα συνέπεσε με τη σταθερή άνοδο των παγκόσμιων θερμοκρασιών, με τα τελευταία 10 χρόνια να αποτελούν τα 10 θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί.

Το 2024 βρίσκεται πλέον στην κορυφή της κατάταξης, ξεπερνώντας το 2023. Ήταν επίσης το πρώτο έτος με θερμοκρασία πάνω από 1,5 °C, το κρίσιμο όριο θερμοκρασίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη που ορίστηκε στη Συμφωνία του Παρισιού.

COP30 χωρίς δεσμευτικό πλαίσιο

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον αυξανόμενης πίεσης, το 2025 αποτέλεσε και χρονιά έντονων πολιτικών διεργασιών. Το αίτημα περίπου 80 ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών για τον τερματισμό της χρήσης ορυκτών καυσίμων – της μεγαλύτερης αιτίας της κλιματικής αλλαγής – δεν συμπεριλήφθηκε στην τελική συμφωνία COP30, μετά από δύο εβδομάδες έντονων συζητήσεων και ανατροπών.  Αυτό συνέβη παρά το γεγονός ότι ένας άνευ προηγουμένου αριθμός χωρών (με επικεφαλής την Κολομβία) και περισσότερες από 100 οργανώσεις ζήτησαν ρητά από την προεδρία να εκπονήσει έναν οδικό χάρτη για τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα.

Υπό την πίεση των μεγάλων πετρελαιοπαραγωγών χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας και της Ρωσίας, ο πρόεδρος της COP30, André Corrêa do Lago, ανακοίνωσε τελικά έναν συμβιβασμό: έναν εθελοντικό «οδικό χάρτη» για τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα. Παρά τις νέες δεσμεύσεις για μείωση εκπομπών και την ενίσχυση των στόχων για καθαρή ενέργεια, η απουσία ενός σαφούς και δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος για την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα προκάλεσε έντονη κριτική από επιστήμονες και περιβαλλοντικές οργανώσεις.

Αποτυχημένη προσπάθεια για περιορισμό των πλαστικών

Μια συνάντηση που υποτίθεται ότι θα κατέληγε σε μια διεθνή συνθήκη για τον περιορισμό της ρύπανσης από πλαστικά, η οποία ήταν σε εξέλιξη εδώ και καιρό, τελείωσε για δεύτερη φορά χωρίς συμφωνία.

Μετά από περισσότερα από δύο χρόνια συζητήσεων και διαπραγματεύσεων στον ΟΗΕ για μια Παγκόσμια Συνθήκη για τα Πλαστικά, οι υπουργοί των κρατών στη Γενεύη στον τελευταίο γύρο διαπραγματεύσεων είχαν να επιλέξουν ανάμεσα σε μια ιστορική επιλογή και στην αποτυχία: να συμφωνήσουν σε μια ισχυρή Συνθήκη που θα αντιμετωπίζει ριζικά το πρόβλημα της πλαστικής ρύπανσης, ή να ενδώσουν στις πιέσεις των εταιρειών ορυκτών καυσίμων, των πετροχημικών εταιρειών και των χωρών πετρελαιοπαραγωγών. Τελικά, το κεντρικό σημείο διαφωνίας, που αφορά τη μείωση της παραγωγής πλαστικού, ήταν ο λόγος που για μια ακόμα φορά δεν επετεύχθη συμφωνία για τη Συνθήκη.

Ανθρώπινα δικαιώματα

Το 2025 σημαδεύτηκε επίσης από σημαντικές νομικές εξελίξεις. Δικαστικές αποφάσεις σε διεθνές και εθνικό επίπεδο ενίσχυσαν την αντίληψη ότι η προστασία του περιβάλλοντος συνδέεται άμεσα με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι αποφάσεις αυτές άνοιξαν τον δρόμο για νέες μορφές λογοδοσίας κρατών και επιχειρήσεων, μετατρέποντας την κλιματική δράση από ηθική υποχρέωση σε νομική ευθύνη.

Την ίδια στιγμή, η ενεργειακή μετάβαση παρουσίασε δύο όψεις. Από τη μία πλευρά, η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επιταχύνθηκε, με την ηλιακή και την αιολική ενέργεια να καταγράφουν ιστορικά υψηλά επίπεδα παραγωγής. Από την άλλη, γεωπολιτικές εντάσεις και οικονομικά συμφέροντα συνέχισαν να επιβραδύνουν την πλήρη εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων, δημιουργώντας ένα αντιφατικό τοπίο προόδου και στασιμότητας.

Στην Ελλάδα, το 2025 ανέδειξε με ιδιαίτερη ένταση τις τοπικές διαστάσεις της κλιματικής κρίσης. Η χώρα βρέθηκε αντιμέτωπη με παρατεταμένα κύματα καύσωνα, υψηλές θερμοκρασίες-ρεκόρ και αυξημένη ξηρασία, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες, επιβαρύνοντας τόσο τα οικοσυστήματα όσο και την καθημερινότητα των πολιτών.

Παράλληλα, το 2025 καταγράφηκαν βήματα προόδου στον τομέα της ενεργειακής μετάβασης, με την περαιτέρω ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ωστόσο οι εξελίξεις αυτές συνοδεύτηκαν από έντονο δημόσιο διάλογο για την ανάγκη ουσιαστικότερης προσαρμογής και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού απέναντι στην κλιματική κρίση.

Ελπίδες για το 2026

Το 2026 αναμένεται να ενταθεί η διεθνής πίεση προς τις κυβερνήσεις για την τήρηση των δεσμεύσεων της Συμφωνίας του Παρισιού, ενώ η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να επηρεάσει ακόμη πιο άμεσα την ασφάλεια τροφίμων, τη διαχείριση των υδάτων και τη δημόσια υγεία.

Το επόμενο έτος διαμορφώνεται έτσι όχι μόνο ως συνέχεια των ανησυχητικών τάσεων, αλλά και ως καθοριστικό τεστ πολιτικής βούλησης, με τις επιλογές του παρόντος να κρίνουν σε μεγάλο βαθμό τις κλιματικές συνθήκες του άμεσου μέλλοντος.