Carol of the Bells: Η διάσημη ουκρανική χριστουγεννιάτικη μελωδία διαχρονικό σύμβολο αντίστασης στον ρωσικό ιμπερεαλισμό

Για τους Ουκρανούς, η κατεστραμμένη ανατολική πόλη Ποκρόβσκ — όπου φέτος τα Χριστούγεννα οι στρατιώτες μάχονται σκληρά με τους Ρώσους — φέρνει στο μυαλό μία από τις πιο διαχρονικές πολιτιστικές κληρονομιές της χώρας: το Carol of the Bells. Το δυτικό κοινό γνωρίζει τη μελωδία από ταινίες όπως το «Home Alone» ή τη σειρά «Ted Lasso», όμως για τους Ουκρανούς φέτος ο αντίκτυπος είναι βαθύτερος και πιο πολιτικός, καθώς το Ποκρόβσκ συνδέεται στενά με τον συνθέτη του τραγουδιού, τον Μικολά Λεοντόβιτς.

Ο Λεοντόβιτς δεν συνέθεσε — όπως πιστεύεται ευρέως — το τραγούδι στο Ποκρόβσκ, όμως η πόλη διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη τόσο της μουσικής του όσο και της πατριωτικής ουκρανικής δράσης του, που τελικά οδήγησε στη δίωξή του από τους Ρώσους και στη δολοφονία του από σοβιετικούς πράκτορες το 1921.

Ο Λεοντόβιτς έζησε στο Ποκρόβσκ την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, διδάσκοντας σε μουσικό σχολείο και διευθύνοντας χορωδία σιδηροδρομικών. Εκεί εμπνεύστηκε από τις χαρακτηριστικές ουκρανικές λαϊκές παραδόσεις και αργότερα βασίστηκε στο εποχικό άσμα «Shchedryk» για να δημιουργήσει το Carol of the Bells. Το Ποκρόβσκ αποκαλείται συχνά «πατρίδα του Shchedryk».

«Ο Λεοντόβιτς ήρθε στο Ποκρόβσκ μόνο με ένα σακίδιο στην πλάτη, αλλά εκεί αναπτύχθηκε ως συνθέτης και έγινε στόχος των χωροφυλάκων επειδή υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των εργατών. Μάλιστα τραγουδούσε τη Μασσαλιώτιδα με τη χορωδία που διηύθυνε», ανέφερε η Λαρίσα Σεμένκο, συγγραφέας του βιβλίου «Η σιωπηλή ιδιοφυΐα μας, Λεοντόβιτς».

Η Σεμένκο υπογράμμισε ότι η πολιτική διάσταση του Carol of the Bells είναι διαχρονική. «Δεν ήταν ποτέ απλώς ένα χριστουγεννιάτικο τραγούδι, αλλά ένα ουκρανικό πολιτιστικό μήνυμα προς τον κόσμο, μια κάρτα που εκφράζει το βαθύ πνεύμα και την αντοχή του έθνους μας απέναντι στην απειλή. Την ίδια απειλή που αντιμετωπίζουμε σήμερα», σημείωσε.

Ο Λεοντόβιτς θεωρείται ευρέως ήρωας που αντιστάθηκε στη Ρωσία μέσω της μουσικής του πριν έναν αιώνα, όπως ακριβώς σήμερα οι Ουκρανοί επιστρατεύουν όπλα και drones για να διαφυλάξουν την εθνική τους ταυτότητα απέναντι στην καταστροφή από τη Μόσχα.

Η διεθνής αναγνώριση του Shchedryk

Με το που παρουσιάστηκε η εκδοχή του Shchedryk από τον Λεοντόβιτς στο Κίεβο το 1916, οι ηγέτες της Ουκρανικής Λαϊκής Δημοκρατίας διέκριναν τη δυναμική της. Η νεοσύστατη κυβέρνηση αποφάσισε να στείλει εθνική χορωδία σε περιοδεία στην Ευρώπη με τα χορικά τραγούδια του Λεοντόβιτς το 1919, προωθώντας την αναγνώριση της Ουκρανίας.

Αν και ο κόσμος δεν αναγνώρισε ποτέ επίσημα το νέο κράτος, το Shchedryk εξασφάλισε μια θέση στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά. «Ακόμα και πριν μεταφραστεί, ήταν επιτυχία. Στο Παρίσι, στην Πράγα, σε όλη την Ευρώπη, πρίγκιπες και βασιλιάδες εντυπωσιάστηκαν μαθαίνοντας για έναν τόσο πλούσιο και αρχαίο πολιτισμό», είπε η Σεμένκο.

Πριν ξεκινήσει η ευρωπαϊκή περιοδεία, τα μέλη της ουκρανικής χορωδίας αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν προς τα δυτικά εξαιτίας της εισβολής των Μπολσεβίκων στο Κίεβο. Μετά τις επιτυχίες στην Ευρώπη, ταξίδεψαν στον Καναδά και τις ΗΠΑ ως Ukrainian National Chorus, φέρνοντας το Shchedryk στη Βόρεια Αμερική το 1922.

«Το Shchedryk, που πάντα παιζόταν ως encore, μάγεψε Ευρώπη και Αμερική και βοήθησε τους Ουκρανούς να δηλώσουν την ύπαρξη έθνους και κράτους στον κόσμο», δήλωσε ο Anatoliy Paladiychuk, ερευνητής και δημιουργός του πρότζεκτ «Kamianets Notes and Wings of Shchedryk».

Από τη Σοβιετική καταστολή στη σημερινή αντίσταση

Το 1936, ο Αμερικανός συνθέτης Peter J. Wilhousky έγραψε αγγλικούς στίχους για το Shchedryk, μετατρέποντάς το στη γνωστή δυτική εκδοχή Carol of the Bells για ραδιοφωνική μετάδοση στο NBC.

Ο Λεοντόβιτς δεν πρόλαβε να δει τη διεθνή επιτυχία του έργου του. Υπό το πρόσχημα καταπολέμησης  των ληστών, η σοβιετική μυστική αστυνομία τον δολοφόνησε τον Ιανουάριο του 1921 στο πατρικό του σπίτι στη δυτική περιοχή Βινίτσια. Η αλήθεια για τον θάνατό του έγινε γνωστή στους Ουκρανούς μόλις μετά το άνοιγμα των σοβιετικών αρχείων τη δεκαετία του 1990.

«Όπως ακριβώς κάνουν σήμερα στα κατεχόμενα ουκρανικά εδάφη, οι ρωσικές αρχές τότε θεωρούσαν απειλή τον ουκρανικό πολιτισμό. Έτσι ξεκίνησε ο μεγάλος τρόμος κατά των αγωνιστών της ελευθερίας, των πολιτικών και των εκπαιδευτικών μας. Ο Λεοντόβιτς ήταν ένας από τους πολλούς που δολοφονήθηκαν», επισήμανε η Σεμένκο.

Η σύγχρονη μάχη για την ταυτότητα της Ουκρανίας

Σχεδόν 105 χρόνια μετά τη δολοφονία του Λεοντόβιτς, η Ρωσία επιχειρεί ξανά να εξαφανίσει την ουκρανική εθνική ταυτότητα.

Ενώ οι μάχες μαίνονται στο Ποκρόβσκ για πάνω από 18 μήνες, η Μόσχα ισχυρίζεται πλέον ότι έχει καταλάβει την πόλη.

Ο ουκρανικός στρατός επιμένει ότι έχει επαναφέρει δυνάμεις σε τμήματα της πόλης μετά από υποχώρηση τον Νοέμβριο. Το Κίεβο αναφέρει πως μικρές ομάδες Ρώσων στρατιωτών εισέρχονται περιστασιακά για προπαγανδιστικές φωτογραφίες με σημαίες αλλά δεν έχουν πλήρη έλεγχο των ερειπίων.

«Οι ενεργές επιχειρήσεις μας στην περιοχή Ποκρόβσκ-Μιρνογκαράντα συνεχίζονται. Στο ίδιο το Ποκρόβσκ καταφέραμε τις τελευταίες εβδομάδες να ανακαταλάβουμε περίπου 16 τετραγωνικά χιλιόμετρα στο βόρειο τμήμα της πόλης», δήλωσε ο Διοικητής του Ουκρανικού Στρατού στρατηγός Ολεξάντρ Σύρσκυι, μέσω Telegram.

Ο Σύρσκυι δεσμεύτηκε ότι η Ουκρανία θα συνεχίσει να μάχεται για το Ποκρόβσκ ενισχύοντας τις δυνάμεις της απέναντι στις εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες του Κρεμλίνου.

Cultural resistance and global awareness

Ο Τίμοθι Σνάιντερ, Αμερικανός ιστορικός ειδικός στην Ουκρανία, χρησιμοποίησε επίσης το Carol of the Bells για να υπογραμμίσει τη συνέχεια μεταξύ ρωσικού αποικιοκρατισμού πριν έναν αιώνα και της σημερινής επίθεσης υπό τον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.

“Ο ουκρανικός πολιτισμός έχει τεράστια σημασία στον κόσμο μας, αλλά η συνείδησή μας γι’ αυτόν είναι ελάχιστη: η δολοφονία του Λεοντόβιτς και η μεταμόρφωση του Shchedryk είναι μόνο ένα μικρό παράδειγμα αυτής της αποικιοκρατικής ιστορίας που συνεχίζεται στη σημερινή ρωσική εισβολή”, ανέφερε ο Σνάιντερ σε ανάρτησή του στο Substack στις 14 Δεκεμβρίου.

Πηγή: Politico