Doomscrolling: Η μεγάλη παγίδα του σύγχρονου ανθρώπου και τρόποι αντιμετώπισης

Στην εποχή της αδιάκοπης ψηφιακής ροής, έχει αναδυθεί ένα νέο φαινόμενο που αποτυπώνει τη σχέση μας με την πληροφορία: το «doomscrolling», ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη συνήθεια της παρατεταμένης περιήγησης σε ειδήσεις και κοινωνικά δίκτυα, με κυρίαρχο περιεχόμενο τις αρνητικές εξελίξεις. Πρόκειται για μια συμπεριφορά που ξεκινά συχνά αθώα, με μια γρήγορη ματιά στο κινητό πριν τον ύπνο, αλλά καταλήγει σε ώρες συνεχούς έκθεσης σε ειδησεογραφικό υλικό που αυξάνει το άγχος και την ψυχική κόπωση.

Το Λεξικό της Οξφόρδης ορίζει το φαινόμενο ως «τη δραστηριότητα κατά την οποία κάποιος αφιερώνει υπερβολικό χρόνο κοιτάζοντας το κινητό ή τον υπολογιστή του και διαβάζοντας κακές ειδήσεις». Μια περιγραφή που αποτυπώνει ακριβώς τη διαδικασία: ένας τίτλος οδηγεί σε έναν δεύτερο, η περιέργεια εντείνεται και ο χρήστης εγκλωβίζεται σε έναν φαύλο κύκλο συνεχούς ενημέρωσης, παρότι το σώμα στέλνει σήματα κόπωσης και έντασης.

Η λεπτή γραμμή ανάμεσα στην ενημέρωση και στην ψυχική επιβάρυνση

Η ανάγκη να γνωρίζουμε τι συμβαίνει γύρω μας είναι θεμελιώδης. Όπως υπογραμμίζει η Lisa Harrison, λέκτορας Ψηφιακών Επικοινωνιών στο Πανεπιστήμιο Flinders, η ενημέρωση μάς επιτρέπει να λαμβάνουμε αποφάσεις, να συμμετέχουμε στον δημόσιο διάλογο και να προσαρμοζόμαστε σε έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς. Ωστόσο, όταν η έκθεση σε ειδήσεις γίνεται υπερβολική και μονόπλευρα αρνητική, οι συνέπειες στην ψυχική υγεία μπορεί να είναι έντονες: διαταραχές ύπνου, αυξημένο άγχος, συναισθηματική εξάντληση.

Σύμφωνα με την έρευνα, το doomscrolling συχνά δεν πηγάζει από πραγματική ανάγκη για χρήσιμη πληροφόρηση. Αντίθετα, αποτελεί μια προσπάθεια να ανακτηθεί έλεγχος σε μια περίοδο γενικευμένης αβεβαιότητας — μια ψυχολογική αντίδραση απέναντι στο άγνωστο.

Πώς να ενημερωνόμαστε καλύτερα με λιγότερο χρόνο στην οθόνη

Η συγκράτηση της υπερβολικής κατανάλωσης ειδήσεων απαιτεί συνειδητές επιλογές. Οι ειδικοί προτείνουν:

Στοχευμένη επιλογή πηγών: Αντί τα κοινωνικά δίκτυα να επιλέγουν το περιεχόμενο που θα δούμε, είναι προτιμότερο να βασιζόμαστε σε λίγα, αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης.

Σαφή χρονικά όρια: Η καθιέρωση συγκεκριμένων ωρών ενημέρωσης μέσα στην ημέρα —όπως το πρωινό διάλειμμα ή η ώρα του μεσημεριανού— βοηθά να αποφεύγεται το συνεχές scrolling. Παράλληλα, η πρακτική ενός «ψηφιακού ηλιοβασιλέματος», δηλαδή μιας ώρας μετά την οποία σταματούμε την κατανάλωση ειδήσεων, συμβάλλει σημαντικά στην ηρεμία.

Χρήση τεχνολογικών εργαλείων: Τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα και οι εφαρμογές διαχείρισης οθόνης επιτρέπουν τον έλεγχο και τον περιορισμό της πρόσβασης, βοηθώντας στην υιοθέτηση πιο υγιών ψηφιακών συνηθειών.

Το όριο ανάμεσα στη συνειδητή ενημέρωση και την υπερπληροφόρηση

Η μείωση της συνεχούς παρακολούθησης ειδήσεων δεν σημαίνει αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα. Αντιθέτως, έρευνες δείχνουν ότι όσοι θέτουν όρια συχνά έχουν πιο καθαρή εικόνα των γεγονότων και μπορούν να συμμετέχουν ουσιαστικότερα σε συζητήσεις και συλλογικές δράσεις.

Ένας τρόπος για πιο ενεργητική ενημέρωση είναι η επιλογή λίγων, αλλά ποιοτικών άρθρων έναντι της γρήγορης κατανάλωσης δεκάδων τίτλων. Επίσης, η συζήτηση των ειδήσεων με φίλους ή συναδέλφους βοηθά στην καλύτερη κατανόηση και επεξεργασία των πληροφοριών. Την ίδια στιγμή, η αναζήτηση θεματικών που προβάλλουν λύσεις και παραδείγματα θετικής αλλαγής προσφέρει μια πιο ισορροπημένη εικόνα του κόσμου, χωρίς να υποβαθμίζει τα πραγματικά προβλήματα.

Η ψυχική ηρεμία ως μέρος της ενημέρωσης

Σε μια περίοδο όπου οι πληροφορίες μάς κατακλύζουν, η προστασία της ψυχικής υγείας δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά αναγκαίο συμπλήρωμα της ενημέρωσης. Με μέτρο, επίγνωση και σωστές πρακτικές, είναι δυνατό να παραμείνουμε πλήρως ενημερωμένοι χωρίς να επιβαρύνουμε την καθημερινότητά μας — ούτε να επιτρέψουμε στην αδιάκοπη ροή ειδήσεων να καθορίζει το πώς νιώθουμε.