Η “Ιθάκη”, ο Κοέλιο, και το “μεμουάρ”…

Άκουσα πολλά για την δημοσίευση του προλόγου του πολυαναμενόμενου (ως πολιτικό γεγονός) βιβλίου του Αλέξη Τσίπρα “Ιθάκη”. Αρκετά θετικά, κάποια “θα δούμε”, αλλά και μικρές ειρωνικές αιχμές περί… Κοέλιο. Οι τελευταίοι παρέπεμπαν στο αλληγορικό και παραμυθένιο στυλ γραφής του δημοφιλέστατου Βραζιλιάνου συγγραφέα του “Αλχημιστή”.

Ο πρόλογος της “Ιθάκης” είχε, αναμφίβολα, προσωπικό τόνο. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Ο πρώην πρωθυπουργός προαναγγέλλει την “δική του αλήθεια” για γεγονότα που σημάδεψαν τη σύγχρονη πολιτική ιστορία και επηρέασαν τις τύχες της χώρας, γεγονότα που έγιναν πεδίο της πιό σκληρής πολιτικής αντιπαράθεσης των τελευταίων δεκαετιών. Έκδηλη, ως εκ τούτου, η ανάγκη του πρωταγωνιστή να αποκαλύψει, και να εξηγήσει την οπτική γωνία του αυτόπτη, του πολιτικού που προκάλεσε, ή βίωσε, ένα προς ένα τα 11+1 κεφάλαια του βιβλίου.

Η ισορροπία ανάμεσα στην (πρόσφατη) μνήμη, και σε όσα ακολούθησαν, ακόμα περισσότερο αυτά που πρόκειται να συμβούν με τη δική του σφραγίδα, είναι λεπτή, και η έκβαση των αποφάσεών του καθόλου προεξοφλημένη.

Το ζήτημα, προφανώς, δεν είναι το βιβλίο να γίνει “ευπώλητο”, αυτό μάλλον είναι εξασφαλισμένο. Αλλά, να αποτελέσει το κλείσιμο της περιόδου που παρήλθε, ώστε να έχει ειπωθεί η δική του (πρωταγωνιστική) εκδοχή, για να διευκολύνεται η μετάβαση στη νέα εποχή που ο ίδιος έχει ήδη περιγράψει για τον εαυτό του.

Η “Ιθάκη” δεν είναι τα απομνημονεύματα του Τσίπρα, υπό την έννοια ότι δεν αποτελούν την αυτοβιογραφία κάποιου που περνάει από τη σκηνή στην πλατεία, από την δράση στη θέασή της, είναι μάλλον “μνημονεύματα”.

Στον πρόλογο, ξεχωρίζει κανείς δύο λέξεις που έρχονται και επανέρχονται: αυτοκριτική, και, αύριο. Και οι δύο θα αποκτήσουν νόημα όταν κυκλοφορήσει το βιβλίο, ώστε να έχουμε το πλήρες περιεχόμενο, στιγμή τη στιγμή, και αργότερα, όταν θα ανακοινώσει την ιδρυτική πράξη και διακήρυξη του νέου πολιτικού φορέα.

Κάποιοι επισήμαναν, με κάπως αποδομητική διάθεση, τις δύο εκδοχές της “Ιθάκης”.

Από τη μία την καβαφική έννοια (της), όπου δεν είναι απλώς ο τελικός προορισμός, αλλά συμβολίζει τη διαδικασία της ζωής και την απόκτηση εμπειριών. Το πραγματικό νόημα βρίσκεται στο ταξίδι, στις γνώσεις, και τις εμπειρίες που αποκομίζει κανείς στην πορεία προς την επίτευξη ενός σκοπού. Από την άλλη, την ομηρική έννοια όπου το νησί του Οδυσσέα γίνεται σύμβολο επιστροφής, νοσταλγίας και εσωτερικής γαλήνης. Μάλλον είναι προφανές πώς, ακόμα κι αν άργησε να πει τη δική του εκδοχή, για την περίοδο της διακυβέρνησης, και μετά απ΄ αυτήν, ο πρώην πρωθυπουργός δεν έχει σκοπό να καθυστερήσει περισσότερο το ταξίδι προς τον τελικό προορισμό, γοητευμένος από τον μακρύ δρόμο προς τον πηγαιμό. Φαίνεται πώς του ταιριάζει περισσότερο η “Ιθάκη” ως σύμβολο επιστροφής στην κεντρική πολιτική σκηνή.

Ο Αλέξης Τσίπρας δεν έγραψε κάθε μία από τις 762 σελίδες του βιβλίου για να πείσει (περί του αντιθέτου) όσους έχουν αποκρυσταλλώσει την άποψη περί της καταστροφής του 2015, και άλλα παρεμφερή. Αυτοί δεν θα αλλάξουν άποψη. Τις έγραψε, μάλλον ως προσωπική λύτρωση, και ως ένα “μεμουάρ”, το οποίο θα επικαλείται, και στο οποίο θα παραπέμπει εκείνους που θα επαναφέρουν την κριτική που του έχει ασκηθεί σε δριμείς τόνους. Κάπως έτσι, γλυτώνει χρόνο για να περάσει στο επόμενο βήμα του, για να επιστρέψει στην πολιτική μάχη με καινούρια όπλα.

Εάν η αυτοκριτική είναι σε ισχυρές δόσεις και ειλικρινής, κι εφόσον ο νέος φορέας διαθέτει, όντως, σαφές πολιτικό και προγραμματικό στίγμα, κι, ακόμα, αν η ομάδα που θα παρουσιάσει υπηρετούν το νέο, τότε ίσως έχει τις προδιαγραφές να εκκινήσει τη νέα πορεία του.

Η αλήθεια είναι πώς η εποχή τον ευνοεί. Όσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης διατηρεί σαφές πολιτικό προβάδισμα ελλείψει ισχυρού πολιτικού αντιπάλου στην ευρύτερη κεντροαριστερά, τόσο και ο Αλέξης Τσίπρας μπορεί ευκολότερα να επαναπλασαριστεί σε αυτό το κενό. Η επίκληση της νίκης του Ζοχράν Μαμντάνι, στο τελευταίο μήνυμά του, ως απόδειξη ότι μπορούν να υπάρχουν εναλλακτικές, δεν είναι αρκετή. Η εισαγωγή …θετικών παραδειγμάτων από την αλλοδαπή έχει αποδειχθεί ανεπαρκέστατη…