Από το Άμστερνταμ έως τις Μαλδίβες… Όταν οι πλωτές κατοικίες εμπνέουν και δίνουν λύσεις διεθνώς σε πλημμύρες και στεγαστικό

Η Ολλανδία αντιμετωπίζει ολοένα και πιο συχνές πλημμύρες και έλλειψη στέγης, με αποτέλεσμα να αυξάνεται το ενδιαφέρον για τις πλωτές κατοικίες. Αυτές οι κοινότητες πάνω στο νερό αποτελούν έμπνευση για φιλόδοξα έργα σε ευάλωτες περιοχές παγκοσμίως, από τη Γαλλική Πολυνησία έως τις Μαλδίβες.

Όταν μια ισχυρή καταιγίδα έπληξε το Σχούνσιπ, την πλωτή γειτονιά του Άμστερνταμ τον Οκτώβριο του 2022, οι κάτοικοι ένιωθαν σιγουριά. Έδεσαν τα ποδήλατα και τα παγκάκια τους, φρόντισαν να έχουν επάρκεια τροφίμων και νερού, και παρέμειναν στα σπίτια τους καθώς η γειτονιά ανυψωνόταν και κατέβαινε πάνω στους χαλύβδινους πυλώνες της, ακολουθώντας τη στάθμη του νερού.

«Αισθανόμαστε μεγαλύτερη ασφάλεια στη θύελλα επειδή επιπλέουμε», λέει η Siti Boelen, παραγωγός τηλεόρασης που μετακόμισε στο Σχούνσιπ πριν δύο χρόνια. «Είναι περίεργο που η δόμηση στο νερό δεν αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα».

Καθώς η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει και οι καταιγίδες ενισχύονται, οι πλωτές γειτονιές προσφέρουν ένα νέο μοντέλο προστασίας από πλημμύρες για τις παράκτιες κοινότητες που απειλούνται από την κλιματική αλλαγή. Στην πυκνοκατοικημένη και με ελάχιστη διαθέσιμη γη Ολλανδία, η ζήτηση για τέτοια σπίτια αυξάνεται συνεχώς.

Οι τοπικές αρχές εργάζονται για την αναθεώρηση των πολεοδομικών κανονισμών, ώστε να διευκολυνθεί η κατασκευή πλωτών κατοικιών. Όπως αναφέρει η Nienke van Renssen, δημοτική σύμβουλος του Άμστερνταμ από το κόμμα GreenLeft, «ο δήμος θέλει να επεκτείνει το μοντέλο των πλωτών σπιτιών γιατί συνδυάζει πολλαπλές χρήσεις χώρου και είναι βιώσιμο».

Η Ολλανδία ως πρωτοπόρος στις πλωτές υποδομές

Οι πλωτές κοινότητες που αναπτύχθηκαν την τελευταία δεκαετία στη Ολλανδία, αποτέλεσαν πειραματικό πεδίο για μεγαλύτερα έργα που υλοποιούν σήμερα ολλανδοί μηχανικοί. Τα έργα αυτά επεκτείνονται πλέον πέρα από την Ευρώπη — σε χώρες όπως η Γαλλία, η Νορβηγία, αλλά και στη Γαλλική Πολυνησία και τις Μαλδίβες, όπου η άνοδος της στάθμης της θάλασσας αποτελεί υπαρξιακή απειλή.

«Για εμάς είναι φυσιολογικό να ζούμε πάνω στο νερό», λέει η Marjan de Blok, διευθύντρια τηλεόρασης που ξεκίνησε το πρότζεκτ του Σχούνσιπ το 2009. Ένα πλωτό σπίτι μπορεί να κατασκευαστεί σε οποιαδήποτε ακτή και προσαρμόζεται σε αυξομείωση της στάθμης του νερού παραμένοντας σταθερό στην επιφάνεια.

Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά πλωτά σκάφη που μετακινούνται εύκολα, οι πλωτές κατοικίες είναι σταθερά δεμένες στην ακτή, συχνά πάνω σε χαλύβδινους πασσάλους και συνδεδεμένες με τα δίκτυα ύδρευσης και ρεύματος. Αντί για υπόγειο διαθέτουν τσιμεντένια γάστρα που λειτουργεί ως αντίβαρο για σταθερότητα.

Στην Ολλανδία, τα περισσότερα σπίτια αυτού του τύπου είναι προκατασκευασμένα, τετραγωνισμένα, τριώροφα και χτισμένα με υλικά όπως ξύλο, ατσάλι και γυαλί. Για πόλεις που πλήττονται από πλημμύρες ή έλλειψη οικοπέδων, οι πλωτές κατοικίες αποτελούν πιθανό πρότυπο επέκτασης.

Από το Σχούνσιπ στις Μαλδίβες: Εξαγωγή τεχνογνωσίας

Ο Koen Olthuis, ιδρυτής της Waterstudio το 2003, επισημαίνει ότι η σχετικά απλή τεχνολογία των πλωτών σπιτιών είναι ίσως το μεγαλύτερο τους πλεονέκτημα. Οι κατοικίες που σχεδιάζει στηρίζονται σε πασσάλους μήκους περίπου 65 μέτρων, ενώ υλικά απορρόφησης κραδασμών μειώνουν τις κινήσεις από κυματισμούς.

Παρά τη φαινομενική απλότητά τους, πιστεύει πως μπορούν να μεταμορφώσουν τις πόλεις όπως συνέβη με την εφεύρεση του ανελκυστήρα. Ο ίδιος έχει σχεδιάσει πάνω από 300 πλωτά κτίρια, μεταξύ των οποίων σπίτια, γραφεία, σχολεία και κέντρα υγείας.

Η ζωή πάνω στο νερό δεν είναι ξένη για τους Ολλανδούς — η χώρα είναι χτισμένη κυρίως σε ανακτημένη γη και το ένα τρίτο βρίσκεται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Στο Άμστερνταμ υπάρχουν σχεδόν 3.000 παραδοσιακά πλωτά σπίτια στα κανάλια, ενώ εκατοντάδες κάτοικοι έχουν μετακομίσει σε σύγχρονες πλωτές κατοικίες σε πρώην βιομηχανικές περιοχές.

Το Σχούνσιπ αποτελείται από 30 σπίτια, τα μισά διώροφα, πάνω σε κανάλι κοντά στο κέντρο του Άμστερνταμ. Οι κάτοικοι μοιράζονται ποδήλατα, αυτοκίνητα και τρόφιμα από ντόπιους παραγωγούς. Κάθε κτίριο διαθέτει αντλία θερμότητας και αφιερώνει περίπου το ένα τρίτο της στέγης του σε φυτεμένα δώματα ή φωτοβολταϊκά πάνελ — με το περίσσευμα ενέργειας να διατίθεται στους γείτονες ή στο εθνικό δίκτυο.

Ρότερνταμ: Διεθνές πρότυπο για πλωτές δομές

Το Ρότερνταμ, όπου το 90% της πόλης βρίσκεται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας, φιλοξενεί το μεγαλύτερο πλωτό γραφείο στον κόσμο αλλά κι ένα αγρόκτημα όπου αγελάδες αρμέγονται με ρομπότ για να τροφοδοτούν τα τοπικά καταστήματα.

Από το 2010 με την έναρξη του Floating Pavilion — ενός ηλιακά τροφοδοτούμενου συνεδριακού χώρου — ο δήμος εντείνει τις προσπάθειες ένταξης τέτοιων έργων στην καθημερινότητα, εντάσσοντάς τα στους βασικούς άξονες της στρατηγικής ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή.

«Τα τελευταία 15 χρόνια επανεφεύραμε τους εαυτούς μας ως πόλη-δέλτα», λέει ο Arnoud Molenaar, επικεφαλής στρατηγικής ανθεκτικότητας στο Ρότερνταμ. «Δεν βλέπουμε πλέον το νερό μόνο ως εχθρό αλλά ως ευκαιρία».

“Room for the River” και διεθνείς συνεργασίες

Για την προστασία έναντι των πλημμυρών, η ολλανδική κυβέρνηση ξεκίνησε το πρόγραμμα “Room for the River” το 2006, επιτρέποντας στρατηγικά τον πλημμυρισμό συγκεκριμένων περιοχών κατά τις έντονες βροχοπτώσεις — μια ριζική αλλαγή στη διαχείριση υδάτων.

Η έλλειψη στέγης θα απαιτήσει την κατασκευή ενός εκατομμυρίου νέων κατοικιών μέσα στην επόμενη δεκαετία στη χώρα· οι πλωτές κατοικίες μπορούν να αποσυμπιέσουν τη ζήτηση για ελεύθερη γη.

Dutch-εταιρείες όπως η Blue21 λαμβάνουν διαρκώς αιτήματα για φιλόδοξα έργα στο εξωτερικό. Αυτή τη στιγμή σχεδιάζουν μια σειρά από τεχνητά νησιά στη Βαλτική Θάλασσα που θα φιλοξενούν έως 50.000 άτομα, συνδεδεμένα μέσω υποθαλάσσιας σήραγγας ύψους 15 δισ. ευρώ ανάμεσα στο Ελσίνκι (Φινλανδία) και το Ταλίν (Εσθονία), με επενδυτή τον Peter Vesterbacka των Angry Birds.

This winter, η Waterstudio θα επιβλέψει την κατασκευή μιας νέας πλωτής πολιτείας κοντά στο χαμηλό Κολόμπο των Μαλδίβων — μια ανάπτυξη που προορίζεται να στεγάσει 20.000 ανθρώπους. Κάτω από τα κτίρια θα δημιουργηθούν τεχνητοί ύφαλοι για ενίσχυση της θαλάσσιας ζωής ενώ συστήματα αντλίας ψυχρού θαλασσινού νερού θα βελτιώνουν τον κλιματισμό.

Προκλήσεις των πλωτών κατοικιών & προοπτικές

Οι πλωτές κατοικίες έχουν όμως προκλήσεις: ισχυροί άνεμοι ή πελώρια κύματα από διερχόμενα κρουαζιερόπλοια μπορούν να προκαλέσουν έντονες κινήσεις στα κτίρια. Η Siti Boelen θυμάται ότι όταν πρωτομετακόμισε δίσταζε να ανέβει στην τρίτη όροφο κουζίνα της λόγω της αίσθησης ταλάντευσης — όμως πλέον έχει συνηθίσει.

Aπαιτείται επίσης ειδική υποδομή για σύνδεση με δίκτυο ηλεκτρικού και αποχέτευσης — αδιάβροχα καλώδια και αντλίες εξασφαλίζουν επικοινωνία με τις υπηρεσίες στις υψηλότερες όχθες. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάστηκε να κατασκευαστούν νέα μικρο-δίκτυα ενέργειας εξ αρχής.

Tα οφέλη όμως ενδέχεται να υπερβαίνουν τα κόστη. Ο Rutger de Graaf, συνιδρυτής της Blue21, σημειώνει ότι οι ολοένα πιο καταστροφικές καταιγίδες οδηγούν τόσο τους πολεοδόμους όσο και τους πολίτες να εξερευνήσουν λύσεις στο νερό: «Αν είχαμε τέτοιες δομές όταν πλημμύρισαν Γερμανία-Βέλγιο το περασμένο καλοκαίρι (τουλάχιστον 222 νεκροί), θα είχαν σωθεί ζωές και δισεκατομμύρια ευρώ».

“Αν υπάρξουν πλημμύρες αναμένεται πολλοί να μετακινηθούν σε υψηλότερα σημεία — όμως εναλλακτικά μπορούμε να επεκτείνουμε τις πόλεις πάνω στο νερό”, προσθέτει ο de Graaf. “Καθώς εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα εκτοπιστούν λόγω ανόδου της στάθμης μέχρι τα τέλη του αιώνα, πρέπει να αρχίσουμε τώρα να αναπτύσσουμε μαζικά τέτοιου είδους υποδομές”.

Πηγή: bbc.com