Χασμουρητό: Καιρός να αλλάξετε γνώμη για όσα νομίζετε- Τι το προκαλεί, και γιατί είναι μεταδοτικό

Το χασμουρητό είναι κάτι που κάνουν όλοι, από τους ανθρώπους και τους πιθήκους μέχρι τα πουλιά και τα ερπετά, ‘οπως επισημαίνει ο Guardian (σύνοψη από το KREPORT) και εξηγεί τους λόγους. Αν και το κάνουμε όλοι, ο λόγος παραμένει εν μέρει αινιγματικός. Για χρόνια πιστεύαμε ότι σχετίζεται με την αναπνοή, δηλαδή ότι βοηθά στην αύξηση του οξυγόνου ή στη μείωση του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα. Όμως, όπως εξηγεί ο καθηγητής συμπεριφορικής βιολογίας Άντριου Γκάλαπ από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, αυτή η θεωρία έχει αποδειχθεί λανθασμένη.

Είναι …μεταδοτικό, τελικά, το χασμουρητό; Οι επιστήμονες αναφέρουν:η μεταδοτικότητα είναι παραπροϊόν της ενσυναίσθησης και της λειτουργίας των «νευρώνων-καθρέφτη», οι οποίοι ενεργοποιούνται όταν βλέπουμε κάποιον να εκτελεί μια πράξη. Με άλλα λόγια, το χασμουρητό ίσως είναι μια αυτόματη αντίδραση που αντικατοπτρίζει την κοινωνική και συναισθηματική μας συνδεσιμότητα.

«Όταν κάνω δημοσκόπηση στο κοινό και ρωτάω: “Γιατί νομίζετε ότι χασμουριόμαστε;”, οι περισσότεροι άνθρωποι υπονοούν ότι έχει να κάνει με την αναπνοή και μπορεί με κάποιο τρόπο να αυξάνει το οξυγόνο στο αίμα», λέει ο Andrew Gallup, καθηγητής βιολογίας συμπεριφοράς στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins. «Και αυτό είναι διαισθητικό, επειδή τα περισσότερα χασμουρητά έχουν αυτό το σαφές αναπνευστικό στοιχείο, αυτή τη βαθιά εισπνοή αέρα. Ωστόσο, αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν είναι ότι αυτή η υπόθεση έχει δοκιμαστεί ρητά και έχει αποδειχθεί ψευδής».

Οξυγόνο και χασμουρητό

Πειράματα από τη δεκαετία του 1980 έδειξαν ότι η μεταβολή των επιπέδων οξυγόνου ή διοξειδίου του άνθρακα στον αέρα δεν επηρεάζει τη συχνότητα του χασμουρητού. Επίσης, δεν παρατηρούνται διαφορές σε άτομα με αναπνευστικά προβλήματα, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι το χασμουρητό δεν συνδέεται με την αναπνοή. Ο Γκάλαπ υποστηρίζει ότι η πράξη αυτή έχει κυκλοφορική και θερμορυθμιστική λειτουργία: όταν ανοίγουμε διάπλατα το στόμα και εισπνέουμε βαθιά, αυξάνεται η ροή αίματος προς το κρανίο, ενώ η εκπνοή και η ροή του αέρα ψύχουν τον εγκέφαλο μέσω εξάτμισης και μεταφοράς θερμότητας.

Η θεωρία αυτή επιβεβαιώνεται από έρευνες που δείχνουν ότι η συχνότητα του χασμουρητού μεταβάλλεται ανάλογα με τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος: Αυξάνεται όταν κάνει ζέστη (ώστε να ψυχθεί ο εγκέφαλος) και μειώνεται όταν η θερμοκρασία είναι πολύ υψηλή ή πολύ χαμηλή, καθώς ενεργοποιούνται άλλοι μηχανισμοί ψύξης όπως η εφίδρωση. Επίσης, το υπερβολικό χασμουρητό συνδέεται με ασθένειες ή φάρμακα που αυξάνουν τη θερμοκρασία του εγκεφάλου, ενώ τα είδη με περισσότερους νευρώνες φαίνεται να χασμουριούνται για μεγαλύτερο διάστημα – ένδειξη ότι η διαδικασία συνδέεται με τη νευρική δραστηριότητα.

Μια δεύτερη θεωρία, γνωστή ως «θεωρία αλλαγής διέγερσης», υποστηρίζει ότι το χασμουρητό βοηθά τον εγκέφαλο να μεταβεί από μια κατάσταση σε άλλη, όπως από ύπνο σε εγρήγορση ή από ανία σε προσοχή. Ίσως λειτουργεί διευκολύνοντας την κυκλοφορία του εγκεφαλονωτιαίου υγρού και προετοιμάζοντας τον εγκέφαλο για δράση. Οι δύο θεωρίες μπορεί να συνδέονται: οι αλλαγές στη θερμοκρασία και στη δραστηριότητα του εγκεφάλου πιθανώς συμβαδίζουν, και το χασμουρητό να βοηθά στην προσαρμογή.

Οι νευρώνες-καθρέφτης

Αναπόφευκτα, τίθεται και το ερώτημα του «μεταδοτικού» χασμουρητού.

Όταν βλέπουμε κάποιον να χασμουριέται, συχνά το κάνουμε κι εμείς. Μερικοί επιστήμονες πιστεύουν ότι πρόκειται για κοινωνικό μηχανισμό που προάγει τη συνοχή και την εγρήγορση της ομάδας. Σε είδη όπως τα λιοντάρια και οι μπαμπουίνοι, έχει παρατηρηθεί ότι το χασμουρητό μεταδίδεται και συνοδεύεται από κοινές αντιδράσεις, όπως το να σηκωθούν όλοι ταυτόχρονα ή να προετοιμαστούν για ξεκούραση.

Άλλοι ερευνητές, όπως ο Γκάλαπ, θεωρούν ότι η μεταδοτικότητα είναι παραπροϊόν της ενσυναίσθησης και της λειτουργίας των «νευρώνων-καθρέφτη», οι οποίοι ενεργοποιούνται όταν βλέπουμε κάποιον να εκτελεί μια πράξη. Με άλλα λόγια, το χασμουρητό ίσως είναι μια αυτόματη αντίδραση που αντικατοπτρίζει την κοινωνική και συναισθηματική μας συνδεσιμότητα.

Συνοψίζοντας: Το χασμουρητό δεν είναι απλώς ένδειξη νύστας ή ανίας. Φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της θερμοκρασίας και της κυκλοφορίας του εγκεφάλου, αλλά και στη διατήρηση της εγρήγορσης και της κοινωνικής αρμονίας. Με απλά λόγια, το χασμουρητό πιθανότατα κάνει καλό στον εγκέφαλό μας — και αν τύχει να το «κολλήσουμε», ίσως σημαίνει ότι λειτουργεί όπως πρέπει.