Οι ελληνικές επιχειρήσεις ψάχνουν και ψάχνονται με την… Τεχνητή Νοημοσύνη σε σημείο ψηφιακού χάσματος

Παρά την αυξανόμενη σημασία της Τεχνητής Νοημοσύνης μόλις το 18% των ελληνικών επιχειρήσεων το 2025, σύμφωνα με ελληνική έρευνα, την έχει εφαρμόσει σε βασικές λειτουργίες. Το 71% βρίσκεται σε στάδιο διερεύνησης ή πιλοτικής εφαρμογής. Αυτό δείχνει πως η ψηφιακή ωριμότητα βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, με κύριο εμπόδιο την έλλειψη ικανοτήτων και τεχνογνωσίας.

Ειδικότερα, τα 4 στα 10 στελέχη ελληνικών επιχειρήσεων θεωρούν ότι ο τομέας της Ψηφιακής Ασφάλειας, θα είναι ο πρώτος και βασικός πυλώνας για τις προκλήσεις που πρέπει ν΄ αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις.

Κυβερνοσφάλεια, ανθεκτικότητα, ικανό ανθρώπινο δυναμικό με κατάλληλες δεξιότητες, και συμμόρφωση με το κανονιστικό πλαίσιο είναι οι τέσσερις βασικοί πυλώνες των προκλήσεων, που θ΄ αντιμετωπίσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις, τα επόμενα χρόνια, καθώς οι τεχνολογίες Πληροφορικής (ΙΤ) αποκτούν ολοένα και περισσότερο στρατηγικό ρόλο.

Αυτό δείχνει τουλάχιστον η έρευνα που έγινε από τη «Global Link», για λογαριασμό της εταιρείας «Boussias Εvents» και παρουσιάστηκε στο Φόρουμ για Διευθυντές Πληροφορικής. Η έρευνα επιβεβαίωσε τα προβλήματα και τις προοπτικές των επιχειρήσεων τον καιρό της τεχνητής νοημοσύνης και το γεγονός ότι οι εφαρμογές είναι ακόμη σε εμβρυϊκό στάδιο. Καθώς έχουν φανεί οι παιδικές ασθένειες των Ψηφιακών Συστημάτων, οι επενδύσεις στην Κυβερνοασφάλεια αποτελούν μονόδρομο.   

Το γεγονός αυτό βέβαια δεν είναι ξένο προς τη συνολική ευρωπαϊκή στρατηγική με ορίζοντα το 2030. Η ΕΕ στοχεύει τα επόμενα 5 χρόνια να έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας πάνω από το 90% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, το 75% των εταιρειών να χρησιμοποιούν υπολογιστικό νέφος, μεγάλα δεδομένα ή Τεχνητή Νοημοσύνη και να υπάρχει βελτίωση στις προηγμένες ψηφιακές δεξιότητες.

Το προφίλ των ανθρώπων που απάντησε στα ερωτηματολόγια ήταν κατά 91% άνδρες και μόλις κατά 9% γυναίκες. Επομένως, η έρευνα δεν διατυπώνει διαφοροποιήσεις σε επίπεδο φύλου. Ούτως ή άλλως δυστυχώς το γυναικείο φύλο είναι μειωμένο σε υψηλόβαθμες διοικητικές θέσεις.

Τα στελέχη των επιχειρήσεων, που απάντησαν στην έρευνα ηλικιακά ήταν:  35-44, 15%, στο 45-54, 47% και στο 55+, 39%, γεγονός που επιβεβαιώνει πως έχει κατέβει ο μέσος όρος ηλικίας υψηλόβαθμων στελεχών και στη χώρα μας.

Η εκπαίδευσή των ερωτώμενων στελεχών αφορούσε: 13% μεταλυκειακές ιδιωτικές σχολές – ΤΕΙ, 16% ΑΕΙ, 60% με μεταπτυχιακό τίτλο (μάστερ) και με διδακτορικό τίτλο 11%. Το προφίλ των στελεχών εργαζόταν σε διαφορετικούς κλάδους αλλά υπερτερούσαν στην πρώτη τριάδα τα στελέχη που προέρχονταν από τους τομείς: Τεχνολογίας, Μεταφορών κι Ενέργειας.

Κατά την άποψή τους στην πρώτη πεντάδα των μεγαλύτερων ψηφιακών προκλήσεων των επιχειρήσεων σήμερα ήταν:

• 40% Κυβερνοασφάλεια και ανθεκτικότητα
• 33% Έλλειψη εξειδικευμένων δεξιοτήτων (Τεχνητή Νοημοσύνη, Υπολογιστικό Νέφος, Δεδομένα)
• 28% Προσαρμογή στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης
• 28% Συμμόρφωση με νομοθετικό – κανονιστικό πλαίσιο
• 27% Εσωτερική πολιτισμική αντίσταση στην αλλαγή

Οι 6 στους 10 γενικούς διευθυντές Πληροφορικής θεωρούν πως πλέον ο ρόλος τους είναι πιο στρατηγικός και καθοριστικός για τη λήψη αποφάσεων σε σχέση με το παρελθόν. Διαπιστώνουν πως ο τωρινός Γενικός Διευθυντής Πληροφορικής μετατρέπεται σε αρμόδιο υπεύθυνο του Ψηφιακού Μετασχηματισμού (40%) και στρατηγικό εταίρο της διοίκησης (36%). Ο τωρινός επικεφαλής της Διεύθυνσης Πληροφορικής (38%) μετατρέπεται σταδιακά σε υπεύθυνο για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων. Αυτός ο ψηφιακός μετασχηματισμός συμβαίνει μέσω:

• Τεχνητών εφαρμογών
• Επιτελικών διαδικασιών
• Συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων και στο αμιγώς Εταιρικό Κομμάτι

Τα στελέχη παραδέχονται πως οι τεχνολογίες Πληροφορικής που επηρέασαν περισσότερο τον χώρο των επιχειρήσεων είναι η Κυβερνοασφάλεια (56%), το Υπολογιστικό Νέφος (55%), το Ψηφιακό Περιβάλλον, τα ψηφιακά εργαλεία για τη Συνεργασία/Σύμπραξη (39%) καθώς και τα Μεγάλα Δεδομένα και  η Εταιρική Νοημοσύνη (36%), που θέτουν τον πυρήνα για το επόμενο κύμα καινοτομίας.

Επενδύσεις: Η κατεύθυνση των επενδύσεων στον τομέα της Πληροφορικής, σύμφωνα με την έρευνα και οι προτεραιότητες στα τμήματα ΙΤ επικεντρώνονται σε:

•            Ασφάλεια και Ρίσκο Διοίκησης (77%),

•            Τεχνητή Νοημοσύνη και Γενιά Τεχνητής Νοημοσύνης (69%),

•            Εταιρική Νοημοσύνη και Αναλυτικά Δεδομένα (41%).

Κυβερνοασφάλεια: Οι βασικοί παράγοντες που διαμορφώνουν το νέο περιβάλλον αλλά αφορούν και στον προϋπολογισμό των επιχειρήσεων για το επόμενο έτος είναι η κυβερνοασφάλεια (49%) υποδεικνύοντας την ανάγκη για βελτιωμένη Τεχνική Υποστήριξη.

Τεχνητή Νοημοσύνη: Παρά την αυξανόμενη σημασία της Τεχνητής Νοημοσύνης μόλις το 18% των επιχειρήσεων έχει εφαρμόσει τεχνητή νοημοσύνη σε βασικές λειτουργίες. Το 71% βρίσκεται σε στάδιο διερεύνησης ή πιλοτικής εφαρμογής. Στη χώρα μας επομένως η ψηφιακή ωριμότητα βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, με κύριο εμπόδιο την έλλειψη ικανοτήτων και τεχνογνωσίας.

Παρόλο, που η Ελλάδα είναι πιο πίσω σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης, η διαφορά συνδέεται με το γεγονός ότι δεν έχει μεγάλες σε προσωπικό, επιχειρήσεις, σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες του Βορρά ή της Δυτικής Ευρώπης. Το 2024, το 34,08% των επιχειρήσεων στον ευρωπαϊκό χώρο που χρησιμοποιούσαν τεχνολογίες Τεχνητής Νοημοσύνης έκαναν χρήση λογισμικών, συστημάτων μάρκετινγκ ή πωλήσεων και το 27,51% για την οργάνωση διαδικασιών ή διαχείρισης επιχειρηματικής διοίκησης. Το λογισμικό ή τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης για την εφοδιαστική αλυσίδα χρησιμοποιήθηκαν λιγότερο.

Προϋπολογισμός επιχειρήσεων: Ο ετήσιος προϋπολογισμός για ζητήματα πληροφορικής, σε ό, τι αφορά στους ερωτώμενους μέχρι στιγμής για το 72% των επιχειρήσεων, παραμένει σε χαμηλό επίπεδο. Καλύπτει το έως 9% του μπάτζετ στο 72% των εταιρειών,  έως 11% για το 10-19% των επιχειρήσεων και μόλις το 7% των επιχειρήσεων δαπανά πάνω από 20%.

Σε κάθε περίπτωση, πέρα από την έρευνα στο κομμάτι των Διευθύνσεων Πληροφορικής, οι επενδύσεις στον τομέα της ψηφιακής αγοράς σπάνε το ένα ρεκόρ πίσω από το άλλο. Όταν άλλοι κρατούν μικρό καλάθι και μιλούν για 2 τρις δολάρια, ο κόμβος Statista εξηγεί πως η αγορά ψηφιακών επενδύσεων προβλέπεται να φτάσει στα 3,1 τρις δολάρια μόνο για τις ΗΠΑ το 2025. Στον χάρτη ψηφιακών επενδύσεων, ως προς τα δεδομένα φιγουράρουν στην πρώτη πεντάδα, οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ινδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιαπωνία.  Ο τομέας των επενδύσεων στην Ψηφιακή Οικονομία, σύμφωνα με έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, δείχνει πως αυξάνονται κατά μέσο όρο 122 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως τα τελευταία χρόνια.

Νομικό Πλαίσιο: Παρόλα αυτά, όπως σωστά εξηγούν και τα στελέχη που πήραν μέρος στην έρευνα το νομοθετικό πλαίσιο είναι θολό. Στην Ευρώπη έχουν δημιουργηθεί το πρώτο κανονιστικό πλαίσιο μόλις το 2008 (Κανονισμός 300/2008). Με τον κανονισμό 1689/2024 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρώπης της 13^ης Ιουνίου αναγνωρίζεται ότι: «Τα συστήματα ΤΝ μπορούν εύκολα να εφαρμοστούν σε ευρύ φάσμα κλάδων της οικονομίας και σε πολλούς τομείς της κοινωνίας, μεταξύ άλλων και σε διασυνοριακό επίπεδο, μπορούν δε να κυκλοφορούν εύκολα σε ολόκληρη την Ένωση», τονίζει η ΕΕ, που ζητά εναρμόνιση των κρατών, με τη θέσπιση κοινών κανόνων εσωτερικής αγοράς ώστε να επιτευχθεί ένα αξιόπιστο πλαίσιο για την Τεχνητή Νοημοσύνη με υψηλό επίπεδο προστασίας, για τους πολίτες, τα κράτη και τις επιχειρήσεις.

Πως ορίζεται η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς: Κατά την Ευρωπαϊκή Ένωση «η ΤΝ είναι ένα ταχέως εξελισσόμενο σύνολο τεχνολογιών που συμβάλλει στην επίτευξη πολλών και ποικίλων οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών οφελών σε ολόκληρο το φάσμα των κλάδων της οικονομίας και των κοινωνικών δραστηριοτήτων αλλά επισημαίνονται και οι κίνδυνοι και οι βλάβες που μπορούν να προκληθούν για δημόσια συμφέροντα και θεμελιώδη δικαιώματα και γι΄ αυτό υπογραμμίζει πως η Τεχνητή Νοημοσύνη θα πρέπει να είναι «μία τεχνολογία ανθρωποκεντρική».

Επιχειρήσεις και ΤΝ: Παρότι η έρευνα δείχνει από τα λεγόμενα των ερωτώμενων στελεχών, πως η Ελλάδα βρίσκεται γύρω στο 18% στην Τεχνητή Νοημοσύνη, αυτό δεν συνάδει με τα στοιχεία της ΕΕ, που τη δείχνουν πιο κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Με μέσον όρο άνοδο γύρω στο 5% ετησίως, το 2024, μόλις το 13,48% των επιχειρήσεων της ΕΕ χρησιμοποίησε τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης:

• Τεχνολογίες ανάλυσης γραπτού λόγου (εξόρυξη κειμένου)
• Τεχνολογίες που μετατρέπουν την προφορική γλώσσα σε μορφή αναγνώσιμη από μηχανές (αναγνώριση ομιλίας)
• Τεχνολογίες που παράγουν γραπτή ή προφορική γλώσσα (παραγωγή φυσικής γλώσσας)
• Τεχνολογίες που αναγνωρίζουν αντικείμενα ή άτομα με βάση εικόνες (αναγνώριση εικόνας, επεξεργασία εικόνας)
• Μηχανική μάθηση (π.χ. βαθιά μάθηση) για ανάλυση δεδομένων
• Τεχνολογίες που αυτοματοποιούν διαφορετικές ροές εργασίας ή βοηθούν στη λήψη αποφάσεων (αυτοματοποίηση ρομποτικών διαδικασιών με βάση το λογισμικό τεχνητής νοημοσύνης)
• Τεχνολογίες που επιτρέπουν στις μηχανές να κινούνται φυσικά παρατηρώντας το περιβάλλον τους και λαμβάνοντας αυτόνομες αποφάσεις.

Την ίδια χρονιά όμως το 41,17% των μεγάλων επιχειρήσεων της ΕΕ χρησιμοποίησαν τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης. Είναι σαφές πως το ψηφιακό χάσμα μεγαλώνει σε χώρες της Ευρώπης, που έχουν κυρίως μικρομεσαίες αντί για μεγάλες επιχειρήσεις. Το 2024, το 11,21% των μικρών επιχειρήσεων, το 20,97% των μεσαίων επιχειρήσεων και το 41,17% των μεγάλων επιχειρήσεων χρησιμοποίησαν την Τεχνητή Νοημοσύνη, γεγονός που εξηγείται από την πολυπλοκότητα της εφαρμογής τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης σε μια επιχείρηση, τις οικονομίες κλίμακας ή το κόστος αγοράς, λειτουργίας κ.ο.κ.

Σκοποί Τεχνητής Νοημοσύνης: Η μεγαλύτερη διαφορά και παρατηρήθηκε στον ευρωπαϊκό χώρο μεταξύ μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων καταγράφηκε για εκείνες που χρησιμοποιούσαν λογισμικό ή συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης για την ασφάλεια: 46,44% μεγάλες επιχειρήσεις, 17,19% μικρές επιχειρήσεις, ακολουθούμενες από εκείνες που τα χρησιμοποιούσαν για παραγωγικές διαδικασίες: 34,65% μεγάλες επιχειρήσεις, 21,62% μικρές επιχειρήσεις κι εκείνες που τα χρησιμοποιούσαν για διαχείριση και αποθήκευση υλικού (logistics), 15,85% μεγάλες επιχειρήσεις, 4,48% μικρές επιχειρήσεις.

Δυστυχώς, αυτό που παραδέχονται εμμέσως τα στελέχη, που έλαβαν μέρος στην έρευνα είναι πως οι δυνατότητες των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, για ψηφιακό μετασχηματισμό είναι περιορισμένες, γεγονός που γιγαντώνει το ψηφιακό χάσμα ανάμεσα στις μεγάλες, τις μεσαίες και τις μικρές επιχειρήσεις. Κι αυτό θα πρέπει να προβληματίσει τους διοικούντες στην Ευρώπη. Παρότι θεωρητικά θέλουν να βοηθήσουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ν΄ ανταγωνιστούν ΗΠΑ και Κίνα, στρέφουν αμιγώς μόλις, 1,33 δις ευρώ 226 εκατ. ευρώ — ΜΣΕ Ψηφιακός τομέας κι 1,1 δισεκατ. Ευρώ με το πρόγραμμα «Ψηφιακή Ευρώπη» και προσβλέπουν στην Πολεμική Οικονομία με ό, τι κινδύνους αυτό συνεπάγεται για τη γενίκευση πολεμικών συγκρούσεων στη γηραιά Ήπειρο.