Politico: Οι πέντε “φυλές” που προκαλούν ισχυρό “πονοκέφαλο” στη φον ντερ Λάιεν

Την ώρα που η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αντιμετωπίζει δύο νέες προτάσεις μομφής με την ψηφοφορία να διεξάγεται σήμερα στο ευρωκοινοβούλιο το Politico σε άρθρο του με τίτλο “The 5 tribes giving von der Leyen the biggest headaches” αναφέρεται στις ομάδες που της προκαλούν “πονοκέφαλο” αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι ακτιβιστές για το κλίμα συγκαταλέγονται στους πιο απογοητευμένους από την αρχή της δεύτερης θητείας της τον Δεκέμβριο. Ενώ η προηγούμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την περίοδο 2019-2024, είχε κάνει τη Πράσινη Συμφωνία – με πολιτικές για μείωση εκπομπών, βελτίωση βιοποικιλότητας και στροφή στις ανανεώσιμες πηγές – εμβληματική πρωτοβουλία, το ενδιαφέρον μετά τις περσινές ευρωεκλογές έχει αλλάξει σημαντικά.

Πλέον, το κύριο μέλημα είναι η μείωση της γραφειοκρατίας και η διοχέτευση δισεκατομμυρίων ευρώ στη βιομηχανία για να δοθεί ώθηση στη χλωμή ευρωπαϊκή οικονομία – κάτι που κάθε άλλο παρά «πράσινο» μπορεί να θεωρηθεί.

Αυτή η στροφή ανησυχεί τους υποστηρικτές της Πράσινης Συμφωνίας, που προειδοποιούν ότι τα πρόσφατα νομοθετικά πακέτα, τα λεγόμενα «omnibus», απειλούν να αποδομήσουν τα περιβαλλοντικά και κλιματικά κέρδη της προηγούμενης θητείας. Η Επιτροπή εμφανίζεται ολοένα και πιο διστακτική στην προώθηση ή εφαρμογή πράσινων νόμων.

Τον Ιούνιο, εξετάστηκε το ενδεχόμενο απόσυρσης της οδηγίας κατά του greenwashing, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις από όσους νοσταλγούν την Πράσινη Συμφωνία. Τον Σεπτέμβριο, ανακοινώθηκε αναβολή στην εφαρμογή του κανονισμού για την αποψίλωση των δασών λόγω τεχνικών προβλημάτων – ισχυρισμός που αμφισβητήθηκε από πιστούς της Πράσινης Συμφωνίας εντός της Επιτροπής, όπως η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος Τερέσα Ριμπέρα.

Η επιρροή των περιβαλλοντικών ομάδων στη φον ντερ Λάιεν

• Γιατί αποτελούν «πονοκέφαλο»: Παρά τη μείωση της επιρροής τους μετά τις εκλογές του 2024, η φον ντερ Λάιεν τους χρειάζεται για να περάσει ορισμένα νομοθετήματα. Επίσης, οι μαζικές διαδηλώσεις και ακτιβιστικές ενέργειες που οργανώνουν έχουν μεγάλη απήχηση.
• Τι λένε δημόσια: «Περιμέναμε η Ριμπέρα να έχει μεγαλύτερη επιρροή και να σώσει την Πράσινη Συμφωνία, αλλά τελικά η φον ντερ Λάιεν καταστρέφει την πράσινη ατζέντα της ΕΕ».
• Τι σκέφτονται πραγματικά: «Στην πραγματικότητα αγαπάμε τη φον ντερ Λάιεν γιατί είναι από τους τελευταίους στο ΕΛΚ που νοιάζονται για το κλίμα».
• Τι δεν θα έλεγαν ποτέ: «Θα ήταν καλό αν έπαιρνε συχνότερα το ιδιωτικό τζετ από τις Βρυξέλλες στο Λουξεμβούργο».

Η άνοδος των αντισυστημικών και ακραίων φωνών

Ερχόμενοι εκτός του παραδοσιακού πολιτικού πλαισίου αλλά με αυξανόμενη παρουσία, αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν ως «σπορ» την αμφισβήτηση κάθε κίνησης της φον ντερ Λάιεν. Αυτό αποτελεί συχνά πυλώνα των πολιτικών τους εκστρατειών.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει πλέον περισσότερους ευρωβουλευτές από άκρα δεξιά και άκρα αριστερά από ποτέ. Οι δύο προτάσεις μομφής που αντιμετωπίζει αυτήν την εβδομάδα η φον ντερ Λάιεν προήλθαν από αυτές τις ακραίες ομάδες.

Σε όλη την ήπειρο, όλο και περισσότερες αντιευρωπαϊκές δυνάμεις είτε κατέχουν εξουσία είτε εκφράζουν δυναμικά την αντίθεσή τους. Ενώ πριν το Brexit ο ευρωσκεπτικισμός προερχόταν κυρίως από Βρετανούς πολιτικούς, πλέον η φον ντερ Λάιεν ακούει συνεχώς τέτοιες φωνές σε όλη την Ευρώπη.

Είτε πρόκειται για προεκλογικές εκστρατείες είτε για προσπάθειες αύξησης δημοτικότητας μέσω αντι-ευρωπαϊκής ρητορικής, αυτή η ομάδα γνωρίζει ότι η δημοσιότητα είναι το μισό της επιτυχίας.

Επιπλέον, έχουν καταφέρει να αξιοποιήσουν τα social media πολύ πιο αποτελεσματικά από τα επικοινωνιακά εργαλεία που διαθέτει η φον ντερ Λάιεν.

• Γιατί αποτελούν «πονοκέφαλο»: Παρότι σπάνια διαθέτουν αρκετές έδρες για να μπλοκάρουν νόμους στο Κοινοβούλιο, κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο, δημιουργούν πρωτοσέλιδα και προκαλούν σύγχυση σε κάθε συζήτηση. Για κάθε κανονισμό 300 σελίδων που παρουσιάζει η Επιτροπή, εκείνοι απαντούν με ένα viral βίντεο 10 δευτερολέπτων που διαδίδεται δέκα φορές πιο γρήγορα. Όταν μάλιστα η πρόεδρος στηρίζεται στη βοήθειά τους σε δεξιά ζητήματα, οι υπόλοιποι σύμμαχοι αντιδρούν έντονα.
• Τι λένε δημόσια: «Η φον ντερ Λάιεν είναι ο διάβολος προσωποποιημένος και η Επιτροπή της κάνει τη ζωή των ανθρώπων χειρότερη».
• Τι σκέφτονται πραγματικά: «Ζήτω η Ούρσουλα! Αν δεν υπήρχε θα έπρεπε να την εφεύρουμε».
• Τι δεν θα έλεγαν ποτέ: «Διαβάσαμε προσεκτικά την τελευταία πρόταση της Επιτροπής και θέλουμε να ακούσουμε ψύχραιμα τι λέει πριν αποφασίσουμε».

Οι εσωκομματικές εντάσεις στο ΕΛΚ

«Να φοβάσαι περισσότερο τους φίλους σου παρά τους εχθρούς σου», λέει μια παροιμία. Η φον ντερ Λάιεν βρίσκεται στην κορυφή του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), του μεγαλύτερου πολιτικού σχηματισμού με μέλη από τις 27 χώρες της ΕΕ.

Αν και ο πρόεδρος του κόμματος Μάνφρεντ Βέμπερ, επίσης Γερμανός όπως εκείνη, διαχειρίζεται τις αναπόφευκτες εσωτερικές διαφωνίες, ορισμένα θεμελιώδη ζητήματα διχάζουν βαθιά το κόμμα. Συγκρούσεις μεταξύ μελών συχνά φέρνουν το ΕΛΚ ή τμήματά του απέναντι στην πρόεδρο της Επιτροπής.

Σε κάποιο βαθμό, η ίδια πρέπει να συγκρούεται με το κόμμα ώστε να ισορροπήσει τα αντικρουόμενα συμφέροντα των επιτρόπων διαφορετικών πολιτικών αποχρώσεων. Όταν τον Σεπτέμβριο ανακοίνωσε αυστηρότερα μέτρα κατά του Ισραήλ (όπως κυρώσεις σε υπουργούς και διακοπή διμερών σχέσεων), Γερμανοί του ΕΛΚ αντέδρασαν έντονα.

Τώρα το κόμμα εξεγείρεται απέναντι σε δύο βασικά νομοθετήματα – τον επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ και τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας έως το 2040.

«Μερικές φορές οι κινήσεις της είναι δύσκολο να γίνουν αποδεκτές», σχολιάζει ανώτατο στέλεχος του ΕΛΚ υπό ανωνυμία. Ένας άλλος ευρωβουλευτής του κόμματος σημειώνει ότι αντιμετωπίζει «αυξανόμενη αντίσταση» εντός των εθνικών αντιπροσωπειών του ΕΛΚ.

Οι εσωκομματικές διαιρέσεις δεν προκαλούν μόνο δυσφορία αλλά έχουν πραγματικό αντίκτυπο στις δυνατότητες υλοποίησης των σχεδίων της προέδρου.

• Γιατί αποτελούν «πονοκέφαλο»: Το ΕΛΚ είναι ο ρυθμιστής των ισορροπιών στο Κοινοβούλιο. Τίποτα δεν περνά χωρίς τη συγκατάθεσή του κι έτσι χρειάζεται τη στήριξη ολόκληρου του κόμματος για να εφαρμόσει το πρόγραμμά της.
• Τι λένε δημόσια: «Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είναι αρχηγός ενός ενωμένου ΕΛΚ».
• Τι σκέφτονται πραγματικά: «Έχουμε τεράστιες ευκαιρίες να κάνουμε ό,τι θέλουμε παίζοντας ανάμεσα σε αριστερούς και ακροδεξιούς – κι εκείνη ακόμα προσπαθεί να συμβιβάσει τους πάντες;»
• Τι δεν θα έλεγαν ποτέ: «Οι σοσιαλιστές είναι δεύτερη δύναμη στην Ευρώπη – πρέπει οπωσδήποτε να τους ακούσουμε».

Οι επικριτές για τη διακυβέρνηση και τη θέση της Ευρώπης

Αυτή η ομάδα κατηγορεί τη φον ντερ Λάιεν ότι αποδυναμώνει την ΕΕ. Οι ευρωπαϊστές εξοργίζονται γιατί θεωρούν πως ταπεινώνει την Ευρώπη δεχόμενη υψηλότερους δασμούς στις εμπορικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ υπό απειλές του Nτόναλντ Τραμπ. Παρόμοια, κάποιοι την κατηγορούν ότι εγκατέλειψε τους αγρότες υιοθετώντας τη συμφωνία Mercosur με χώρες της Νότιας Αμερικής.

Σε αυτήν ανήκουν όσοι καταγγέλλουν συγκέντρωση εξουσίας στην Επιτροπή, έλλειψη διαφάνειας (όπως με τη διαγραφή μηνυμάτων), αλλά και κακή επικοινωνιακή διαχείριση. Οι λεγόμενοι «λάτρεις του Κοινοβουλίου» κατηγορούν ότι παραγκωνίζει τον άμεσα εκλεγμένο θεσμό της ΕΕ στον καθορισμό πολιτικής ατζέντας.

Iδιαίτερα εξοργίζονται όταν χρησιμοποιούνται ταχείες διαδικασίες που αφήνουν έξω το Κοινοβούλιο – όπως συνέβη με το ταμείο 150 δισ. ευρώ για δάνεια εξοπλιστικών αναγκών στα κράτη-μέλη.

• Γιατί αποτελούν «πονοκέφαλο»: Οι ευρωπαϊστές κάνουν θόρυβο στα social media και με ανακοινώσεις τύπου μπορούν να δημιουργήσουν αναστάτωση εντός των Βρυξελλών.
• Τι λένε δημόσια: «Η ΕΕ δεν είναι απλά μια αγορά – είναι κοινότητα αξιών. Πρέπει να το υπενθυμίσουμε στην Επιτροπή».
• Τι σκέφτονται πραγματικά: «Η Ούρσουλα υπονομεύει την Ένωση – αλλά ίσως αν χαμηλώσουμε τους τόνους μας μας δώσει καμιά θέση…»
• Τι δεν θα έλεγαν ποτέ: «Διαγραφή μηνυμάτων; Μα αυτό είναι απλά σύγχρονη τεχνολογική πρακτική».

Kρίσιμος ρόλος των εθνικών ηγετών στη διαμόρφωση ατζέντας

Kαθώς η ΕΕ απέκτησε πρωτόγνωρες εξουσίες τα τελευταία είκοσι χρόνια με την πρόεδρο της Επιτροπής επικεφαλής μιας κυβέρνησης για πάνω από 420 εκατομμύρια πολίτες, αυτοί που πραγματικά κινούν τα νήματα παραμένουν οι αρχηγοί κρατών των 27 χωρών-μελών – όπως πάντα συνέβαινε άλλωστε.

Mέχρι πρόσφατα μόνο οι ηγέτες Ουγγαρίας και Σλοβακίας ασκούσαν δημόσια κριτική στην Επιτροπή. Πλέον όμως αυτή η ομάδα μεγαλώνει ακόμη κι ανάμεσα σε παραδοσιακά συμμάχους όπως ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς.

Iδιαίτερα μετά τη συμφωνία εμπορίου με τις ΗΠΑ αυτό το καλοκαίρι πολλοί αρχηγοί κρατών εξέφρασαν δυσαρέσκεια για μια – κατά αυτούς – αδύναμη συμφωνία. Η ώθηση προς έναν φιλόδοξο στόχο κλιματικής ουδετερότητας ως το 2040 συνάντησε επίσης αντιδράσεις. Την περασμένη εβδομάδα κάποιοι επέκριναν ακόμη και την πρόταση για ένα «τείχος drones» στα ανατολικά σύνορα κατά ρωσικών επιθέσεων.

• Γιατί αποτελούν «πονοκέφαλο»: Εκείνοι την ανέδειξαν στη θέση αυτή κι έχουν τη δύναμη να την απομακρύνουν εξίσου γρήγορα αν χρειαστεί.
• Τι λένε δημόσια: «Δεν μας απασχολούν οι προτάσεις μομφής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – εμείς έχουμε τον έλεγχο».
• Τι σκέφτονται πραγματικά: «Κάνει όσα ζητάμε αλλά μας βολεύει να έχουμε κάποιον στις Βρυξέλλες να κατηγορούμε όταν τα πράγματα πάνε στραβά στη χώρα μας».
• Τι δεν θα έλεγαν ποτέ: «Ίσως τελικά έχει περισσότερη δύναμη κι από όλους αυτούς εδώ». (Όπως είπε χαρακτηριστικά ο Ντόναλντ Τραμπ σε συνάντηση τον Αύγουστο με τη φον ντερ Λάιεν και Ευρωπαίους ηγέτες.)